Μέση Ανατολή, Ουκρανία, ανταγωνιστικότητα της ΕΕ, είναι ορισμένα από τα βασικά θέματα που θα απασχολήσουν τους ηγέτες των 27 κρατών μελών της Ένωσης στη σημερινή πρώτη Σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της νέας σεζόν μετά τις ευρωεκλογές. Όμως το μεταναστευτικό είναι αυτό που αναμένεται να κυριαρχήσει και οι 27 δυσκολεύονται να βρουν κοινή γραμμή όσον αφορά στη διαχείρισή του, παρότι πριν από λίγους μήνες συμφώνησαν πανηγυρικά, έπειτα από διαπραγματεύσεις δέκα ετών, στο νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η γραμμή από εδώ και στο εξής θα είναι πιο σκληρή.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης προσερχόμενος στη Σύνοδο Κορυφής αναφέρθηκε και στο ζήτημα των επιστροφών των μεταναστών που δεν δικαιούνται άσυλο κάνοντας λόγο μεταξύ άλλων για την ανάγκη «καινοτόμων» λύσεων, ενώ τόνισε ότι «αυτό το οποίο λείπει από την ευρωπαϊκή μας στρατηγική είναι μια αποτελεσματική πολιτική επιστροφών.
Εξέφρασε δε την ικάνοποίησή του ότι αυτό είναι κάτι το οποίο αναγνωρίζεται και από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «την οποία και θα εξουσιοδοτήσουμε καθώς φαίνεται να μπορέσει να καταθέσει στο Συμβούλιο καινοτόμες προτάσεις για να μπορούμε να κάνουμε τις επιστροφές όσων δεν δικαιούνται άσυλο στις χώρες προέλευσής τους όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικές».
Ο κ. Μητσοτάκης προ ημερών είχε επαναλάβει ότι το μεταναστευτικό είναι ένα ευρωπαϊκό πρόβλημα που ζητά από κοινού λύσεις και ότι θα ζητούσε στο Συμβούλιο να δωθεί έμφαση στην εφαρμογή του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο και στη στήριξη και ενίσχυση των χωρών πρώτης υποδοχής για την προστασία και φύλαξη των συνόρων. Όσον αφορά στις καινοτόμες λύσεις αυτές συνδέονται με την επιτάχυνση των επιστροφών σε συνεργασία με τρίτες χώρες γι΄αυτό τον σκοπό.
Άλλωστε λίγες ημέρες νωρίτερα η πρόεδρος της Κομισιόν σε επιστολή της προς τους 27 είχε επισημάνει την ανάγκη λύσεων σε συλλογικό επίπεδο αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο θέσπισης νομοθεσίας για τη δημιουργία «κόμβων επιστροφής» σε τρίτες χώρες στο πλαίσιο των προσπαθειών για επιτάχυνση των απελάσεων μεταναστών που δεν δικαιούνται άσυλο.
Ακολούθησε η επιστολή του Σαρλ Μισέλ, του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στην οποία αναφέρει ότι το μεταναστευτικό θα αποτελέσει σημαντικό σημείο συζήτησης.
«Θα έχουμε την ευκαιρία να επικεντρωθούμε σε συγκεκριμένα μέτρα για την πρόληψη της παράτυπης μετανάστευσης, συμπεριλαμβανομένου του ενισχυμένου ελέγχου των εξωτερικών μας συνόρων, των ενισχυμένων εταιρικών σχέσεων και των ενισχυμένων πολιτικών επιστροφής» αναφέρει στην επιστολή του.
Συγκρουσιακή Σύνοδος
Όμως η σύνοδος, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, αναμένεται να είναι συγκρουσιακή.
Ας μην ξεχνάμε ότι η Γερμανία έχει επιβάλλει ελέγχους στα σύνορά της, και επιμένει στην ενεργοποίηση των κανόνων του Δουβλίνου, που σημαίνει επιστροφή των μεταναστών στις πρώτες χώρες υποδοχής κάτι που δικαιολογημένα έχει θορυβήσει τις χώρες του Νότου. Σχετικά με του ελέγχους οι επικριτές αυτής της κίνησης της Γερμανίας υποστηρίζουν ότι οδηγεί σε μια ντε φάκτο κατάργηση της Σένγκεν. Γι΄αυτό και η φον ντερ Λάιεν, όσον αφορά στη Ζώνη Σένγκεν, τονίζει στην επιστολή της ότι η επαναφορά των συνοριακών ελέγχων θα πρέπει να είναι μέτρο έσχατης λύσης, εξαιρετικό και ανάλογο της απειλής που εντοπίστηκε.
Παράλληλα η Ολλανδία και η Ουγγαρία ζητούν εξαίρεση από την κοινή μεταναστευτική πολιτική, ενώ στην Πολωνία, ο Ντόναλντ Τουσκ εξετάζει το ενδεχόμενο προσωρινής και μερικής αναστολής του δικαιώματος ασύλου για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης για όσους περνούν τα σύνορα από τη Λευκορωσία κάνοντας λόγο για εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού από τη Μόσχα.
Την ίδια ώρα τέθηκε σε εφαρμογή η Συμφωνία Ιταλίας – Αλβανίας σύμφωνα με την οποία η Ιταλία θα στέλνει τους αιτούντες άσυλο σε ειδικά κέντρα κράτησης μέχρι να διεκπεραιωθούν οι αιτήσεις ασύλου.
«Χωρισμένοι στα τρια»
Η λύση αυτή φαίνεται να εμπίπτει στις «καινοτόμες λύσεις» που ζήτησαν ορισμένα κράτη μέλη με non paper προς την Κομισιόν και υποστηρίζει με τους «κόμβους επιστροφής» η πρόεδρος της Κομισιόν.
Υπό αυτό το κλίμα και την πίεση που δέχονται από τις κοινωνίες τους οι «27» μπορεί να συμφωνούν σε πιο σκληρά μέτρα για την αντιμετώπιση της μετανάστευσης, όμως αδυνατούν να βρουν τη χρυσή τομή και σύμφωνα με Ευρωπαίους αξιωματούχους έχουν χωριστεί σε τρεις κατηγορίες.
Υπάρχουν δηλαδή εκείνοι που θέλουν στα συμπεράσματα της Συνόδου λεπτομερή καταγραφή των δράσεων, ενώ μια άλλη ομάδα δεν θέλει καθόλου συμπεράσματα, αλλά να συζητηθεί ψύχραιμα το όλο θέμα και να καταλήξουν στην επόμενη Σύνοδο του Δεκεμβρίου (σε αυτή την κατηγορία φέρεται πως βρίσκεται η Ελλάδα). Τέλος, η τρίτη ομάδα επιθυμεί στα συμπεράσματα να υπάρξουν κατευθυντήριες γραμμές.
Ουσιαστικά είναι η Γερμανία και οι Κάτω Χώρες που πιέζουν για συμπεράσματα και εφαρμογή του Συμφώνου με επαναφορά του ΔουβλίνουΙΙΙ και αυτό τις φέρνει αντιμέτωπες με τον ευρωπαϊκό νότο με χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, οι οποίες επιθυμούν η συζήτηση στο σημερινό Συμβούλιο να μην είναι δεσμευτική και να επανέλθουν τον Δεκέμβριο.
Οι «καινοτόμες λύσεις» και η συνάντηση των δέκα
Σε αυτό το πλαίσιο η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα συμμετάσχει σε σύσκεψη με μια επιλεγμένη ομάδα ηγετών της ΕΕ προκειμένου να συζητήσουν την εφαρμογή καινοτόμων λύσεων
Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο τη Κυπριακής Δημοκρατίας ο κ. Χριστοδουλίδης θα λάβει μέρος σε διευρυμένη συνάντηση, στην οποία θα συμμετάσχουν ηγέτες 10 κρατών-μελών με μοναδικό θέμα συζήτησης το Μεταναστευτικό. Στη συνάντηση, η οποία θα πραγματοποιηθεί στο Γραφείο της Ιταλικής Μόνιμης Αντιπροσωπείας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, θα συμμετάσχουν ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης, οι Πρωθυπουργοί της Ιταλίας, Ολλανδίας, Δανίας, Ελλάδας, Πολωνίας, Τσεχίας, Μάλτας, Ουγγαρίας, ο Ομοσπονδιακός Καγκελάριος της Αυστρίας και η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Όπως έγινε γνωστό στόχος της συνάντησης θα είναι ο συντονισμός και η προώθηση κοινής θέσης για τη μετανάστευση, και ιδιαίτερα ως προς την εξωτερική διάσταση, διερευνώντας καινοτόμες λύσεις που μπορούν να εξεταστούν, ενίσχυση των εταιρικών σχέσεων με χώρες διέλευσης-προέλευσης, αλλά και το ζήτημα δημιουργίας συνθηκών αξιοπρεπών και εθελούσιων επιστροφών Σύριων σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), υπό το φως και της διάχυσης της κρίσης στον Λίβανο
«Θα επανέλθουν»
Το προσχέδιο συμπερασμάτων του Συμβουλίου το οποίο είδε η HuffPost Greece, κάνει λόγο για «μια εμπεριστατωμένη στρατηγική συζήτηση για τη μετανάστευση σε όλες τις διαστάσεις της και σε όλες τις οδούς»
Επίσης το Ευρωπαϊκο Συμβούλιο υπενθυμίζει ότι η μετανάστευση αποτελεί ευρωπαϊκή πρόκληση, που απαιτεί ευρωπαϊκή απάντηση και καλεί «για ενισχυμένη συνεργασία με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης, μέσω ολοκληρωμένων αμοιβαία επωφελών εταιρικών σχέσεων, για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και της λαθραίας διακίνησης με σκοπό την πρόληψη της απώλειας ζωών και των παράτυπων αναχωρήσεων». Όμως δεν υπάρχει ξεκάθαρη αναφορά για τους «κόμβους επιστροφής» αν και υπάρχει αναφορά στο ότι θα πρέπει να εξεταστούν νέοι τρόποι πρόληψης και αντιμετώπισης της παράτυπης μετανάστευσης, σύμφωνα με το ενωσιακό και το διεθνές δίκαιο.
Επιπλέον το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπενθυμίζει τη σημασία της εύρυθμης λειτουργίας του χώρου Σένγκεν και καταλήγει ότι θα επανέλθει επί του θέματος, που σημαίνει ότι οι διαβουλεύσεις θα συνεχιστούν τουλάχιστον μέχρι τον Δεκέμβριο.