…brevity is the source of wit..
Γουίλιαμ Σαίξπηρ, Άμλετ, Πράξη ΙΙ
Η ιστορία είναι γνωστή στους λάτρεις του μεγάλου συγγραφέα, αλλά και στους γράφοντες ανά τον κόσμο. Τη δεκαετία του ’20, ένα μεσημέρι στο ιστορικό «The Algonguin» της Νέας Υόρκης, ο Ernest Hemingway έτρωγε με μια παρέα συγγραφέων. Μεταξύ συζητήσεων, αποφάσισε να βάλει μαζί τους ένα στοίχημα. «Μπορώ να γράψω μια ολόκληρη ιστορία σε έξι λέξεις», είπε, κι εκείνοι δέχτηκαν. Τα χρήματα έπεσαν στο τραπέζι και, μετά από λίγο, ο μαιτρ μοιράστηκε την ιστορία του, γραμμένη σε μια χαρτοπετσέτα: “For sale: baby shoes, never worn”. (μτφρ: Προς πώληση: παιδικά παπούτσια, εντελώς αφόρετα).
Δεν ξέρουμε αν η ιστορία αυτή συνέβη πραγματικά ή είναι ένας ακόμα μύθος από εκείνους που ακολουθούν προσωπικότητες τέτοιας εμβέλειας. Το βέβαιο είναι ότι αυτό το στοίχημα έγινε θρύλος στον κόσμο των συγγραφέων -και ευνοήτως. Αυτές οι έξι λέξεις ήταν αρκετές για να περιγράψουν μια ολόκληρη ιστορία, με σασπένς, συναίσθημα και κορύφωση. Τίποτε δεν ήταν περιττό. Κάθε μία συλλαβή είχε το δικό της ειδικό βάρος, έναν λόγο ύπαρξης.
Σε αντίθεση με την έμφυτη τάση του ανθρώπου να καταπολεμήσει το “horror vacui”, τον παροιμιώδη φόβο του κενού -εν προκειμένω με περισσότερες λέξεις- οι πειστικές ιστορίες πρέπει να είναι απλές, σαφείς και, πάνω από όλα, συνοπτικές. Η πολυλογία της σύνθεσης είναι σχετικά εύκολη υπόθεση. Αντιθέτως, η απλότητα και η συντομία αποτελούν μέγα ζητούμενο. Κι αυτό δεν περιορίζεται στις ιστορίες της λογοτεχνίας, με πρόσημο τη δημιουργικότητα, αλλά και στον εφαρμοσμένο χώρο του storytelling, της αφήγησης επί σκοπώ.
Ο Richard Branson, ένας από τους μεγαλύτερους επιχειρηματίες της εποχής μας, είναι δυσλεκτικός. Και, όπως λέει συχνά ο ίδιος, η δυσλεξία δεν επηρέασε μόνον τη δική του έκφραση, αλλά και την επικοινωνία των επιχειρήσεών του. Από τα πρώτα της βήματα, η Virgin, μια εταιρεία-πρότυπο, χρησιμοποίησε για τη διαφήμισή της απλά μηνύματα και απλή γλώσσα. «Αν κάτι δεν μπορείς να το εξηγήσεις στην πίσω πλευρά ενός φακέλου αλληλογραφίας, τότε δεν είναι αρκετά καλό», φέρεται να έχει πει ο Branson, μιλώντας για την πολύ συνοπτική αρχική αποτύπωση της επιχειρηματικής ιδέας της Virgin.
Την ίδια αρχή ακολουθούσε και ο Steve Jobs. Μάγος της απλότητας, ο Jobs μετέτρεπε τις επαγγελματικές παρουσιάσεις σε εφαρμοσμένα «έργα τέχνης». Κάθε φορά που λάνσαρε ένα προϊόν, το περιέγραφε με μια τέλεια πρόταση ή έναν τέλειο τίτλο που, πολύ πριν από την εμφάνιση του twitter και των περιορισμών του, αποτελούσαν ύμνους στη συντομία. Ο Jobs επαναλάμβανε αυτήν την πρόταση τόσο συχνά στην παρουσίασή του και στα υλικά του μάρκετινγκ, που οι καταναλωτές και οι δημοσιογράφοι γίνονταν ο ίδιοι φορείς του μηνύματός του.
Το 2001, όταν η Apple λάνσαρε το Ipod, ο Jobs ήξερε πολύ καλά ότι η χωρητικότητα των 5 gigabytes θα ήταν μια άχρηστη πληροφορία για τους καταναλωτές. Γι’ αυτό στην πρώτη παρουσίαση του Ipod, θέλοντας να εξηγήσει τη χρησιμότητα του νέου γκάτζετ, είπε απλώς στο κοινό ότι τα 5 gigabytes αντιστοιχούν σε 1000 τραγούδια. Όχι, το Ipod της Apple δεν ήταν το μοναδικό MP3 που μπορούσε να χωρέσει τόσα τραγούδια, αλλά ο Jobs ήταν ο μόνος που επέλεξε να περιγράψει τα χαρακτηριστικά του με τόση αμεσότητα. «Είναι σαν να έχεις 1000 τραγούδια στην τσέπη σου», είπε – και σε μία μόνο πρόταση κατάφερε να πει στους καταναλωτές όσα χρειαζόταν να ξέρουν.
Αντίστοιχα, το 2008, στην παρουσίαση του πρώτου φορητού notebook της Apple, αρκέστηκε στα σημαντικά. «Με μια πρόταση, είναι το πιο λεπτό notebook του κόσμου», είπε – και, ξανά, με ελάχιστες λέξεις, τα είπε όλα.
Η συντομία είναι, πραγματικά, ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία μιας επιτυχημένης ιστορίας. Το ίδιο υποστηρίζουν πολλοί επενδυτές που εξηγούν πόσο σημαντικό είναι να μπορεί ένας επιχειρηματίας να παρουσιάσει τα κύρια στοιχεία της επιχειρηματικής του ιδέας σε λίγες μόνον λέξεις, σε ένα απαιτητικό ακροατήριο με περιορισμένη δυνατότητα εστίασης προσοχής.
Ακούγεται εύκολο, αλλά δεν είναι. Μια απλή πρόταση, όπως ένας τίτλος ή ένα σλόγκαν, έχει περισσότερες απαιτήσεις από μια πιο σύνθεση. Η αφαίρεση και η εστίαση στα αναγκαία χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια από την πρόσθεση και το «ξεχείλωμα». Το είπε, άλλωστε, ο Μπλεζ Πασκάλ σε μια ιστορική φράση από την επιστολογραφία του: «Μακρηγόρησα σε αυτήν την επιστολή επειδή δεν είχα τον χρόνο να την κάνω πιο σύντομη».
Η επιτυχία δεν εξαρτάται μόνον από αυτά που περιλαμβάνονται σε μια ιστορία, όσα λέγονται με σαφήνεια. Εξαρτάται και από όσα λείπουν και υπονοούνται – τα άρρητα. Εκείνα που δημιουργούν κενά που συμπληρώνει ο κάθε αναγνώστης ή ακροατής με τα δικά του στοιχεία, μπολιάζοντας το πρωτότυπο με όσα το «εξειδικεύουν» στην δική του εμπειρία. Κι αυτό κάνει την ιστορία να μοιάζει προσωπική, γραμμένη για τον καθένα μας.
Στις μέρες μας, η αξία της συντομίας επιβεβαιώνεται σταθερά από τα ίδια τα μέσα που χρησιμοποιούμε για να επικοινωνήσουμε. Διαφημιστικά μηνύματα, tweet και κείμενα που υπομνηματίζουν τις αναρτήσεις μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δίνουν τον τόνο. Η μορφή τους προάγει τη σαφήνεια και τη λιτότητα, προϋπόθεση για να ακουστούν ή να διαβαστούν σε μια εποχή που η υπομονή ελλείπει.
Πώς μπορεί κανείς να προετοιμάσει μια ιστορία σύντομη και συνεκτική;
-Σχεδιάστε εξ αρχής τη δομή της ιστορίας. Φροντίστε να περιλαμβάνει κάποια σύγκρουση που να αποδίδεται με ζωντάνια και παραστατικές λέξεις, αξιοποιώντας ρήματα που παραπέμπουν σε δράση.
-Επιλέξτε μια «αφηγηματική αψίδα» που μπορεί, με τον πιο αφαιρετικό τρόπο, να αναδείξει τη βασική ιδέα, απομακρύνοντας περιττές λέξεις και εστιάζοντας στα ουσιώδη.
-Απομακρύνετε με τη θέλησή σας ό,τι δεν χρειάζεται, ό,τι δεν προσθέτει ειδικό βάρος ή δεν επικαλείται άμεσα το συναίσθημα. Δεν χρειάζεται!
-Οδηγήστε το κοινό να συμπληρώσει τα «κενά», δημιουργώντας τη συνθήκη ενός μεγαλύτερου αφηγήματος και δίνοντας την αίσθηση μιας πλήρους ιστορίας στην οποία συμμετέχει. Θα το καταφέρετε κάνοντας ερωτήσεις (είτε απευθύνεστε σε ζωντανό κοινό, είτε σε αναγνώστες) και αν το παρακινήσετε να χρησιμοποιήσει τη φαντασία του.
-Επιλέξτε τις φράσεις προσεκτικά, αφήνοντας εκτός κάθε αδύναμη λέξη, κάθε κλισέ και κάθε τι διφορούμενο. Χρησιμοποιήστε λέξεις με ειδικό βάρος, που προωθούν και επιταχύνουν την ιστορία. Δώστε χώρο για ρήματα και ουσιαστικά που «κινούν» την αφήγηση και αξιοποιήστε τη στίξη – ακόμα και στον προφορικό λόγο!