Ένα νέο σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, το οποίο χαρακτηρίζεται ως σημασιολογικός αποκωδικοποιητής (semantic decoder), είναι σε θέση, σύμφωνα με τους δημιουργούς του, να «μεταφράζει» την εγκεφαλική δραστηριότητα- ενώ ακούει μια ιστορία ή φαντάζεται ότι διηγείται μία- σε συνεχή ροή κειμένου.
Το σύστημα αναπτύχθηκε από ερευνητές στο University of Texas at Austin και μπορεί να βοηθήσει ανθρώπους που το μυαλό τους λειτουργεί κανονικά αλλά δεν έχουν τη δυνατότητα να μιλήσουν- όπως πχ άτομα που έχουν πάθει εγκεφαλικό- ώστε να είναι σε θέση να επικοινωνήσουν ξανά.
Της έρευνας, που δημοσιεύτηκε στο Nature Neuroscience, ηγήθηκαν ο Τζέρι Τανγκ, διδακτορικός στην επιστήμη υπολογιστών, και ο Άλεξ Χουθ, επίκουρος καθηγητής Νευροεπιστήμης και Επιστήμης Υπολογιστών στο UT Austin. Η δουλειά του βασίζεται σε μέρει σε ένα «transformer model», παρόμοιο με αυτά που χρησιμοποιούνται στο ChatGPT της OpenAI και το Bard της Google.
Αντίθετα με άλλα συστήματα αποκωδικοποίησης γλώσσας που αναπτύσσονται, αυτό το σύστημα δεν προϋποθέτει εμφυτεύματα που έχουν τοποθετηθεί χειρουργικά, καθιστώντας μη επεμβατική τη διαδικασία. Οι συμμετέχοντες επίσης δεν χρειάζεται να χρησιμοποιούν μόνο λέξεις από συγκεκριμένη λίστα. Η εγκεφαλική δραστηριότητα χρησιμοποιείται μέσω fMRI scanner μετά από εκπαίδευση του αποκωδικοποιητή, κατά την οποία το άτομο ακούει για ώρες podcasts στο scanner. Αργότερα, εφόσον ο συμμετέχων δεν είναι αρνητικός στην αποκωδικοποίηση των σκέψεών του, η ακρόαση μιας ιστορίας ή η σκέψη της διήγησης μιας ιστορίας επιτρέπει την παραγωγή κειμένου από την εγκεφαλική δραστηριότητα και μόνο.
«Για μη επεμβατική μέθοδος, είναι ένα πραγματικό άλμα προς τα εμπρός σε σχέση με όσα έχουν γίνει στο παρελθόν, που είναι κατά κανόνα μεμονωμένες λέξεις ή σύντομες προτάσεις» είπε ο Χουθ. «Προχωράμε το μοντέλο για να αποκωδικοποιεί συνεχή γλώσσα για παρατεταμένες περιόδους χρόνου με πολύπλοκες ιδέες».
Το αποτέλεσμα δεν είναι μια «απομαγνητοφώνηση» λέξη προς λέξη, μα οι ερευνητές σχεδίασαν το σύστημα έτσι για να πιάνει το νόημα αυτών που λέγονται ή που σκέφτεται το άτομο- ακόμα και αν αυτό δεν γίνεται τέλεια. Περίπου τις μισές φορές, όταν ο αποκωδικοποιητής έχει σχεδιαστεί να παρακολουθεί την εγκεφαλική δραστηριότητα ενός συμμετέχοντος, παράγεται κείμενο που αντιστοιχεί σε πολύ μεγάλο βαθμό στο αρχικό νόημα των λέξεων που έχουν χρησιμοποιηθεί. Για παράδειγμα, σε πειράματα μια συμμετέχουσα που άκουγε έναν ομιλητή να λέει «δεν έχω ακόμα πάρει δίπλωμα οδήγησης» είχε τις σκέψεις της να μεταφράζονται ως «δεν έχει μάθει ακόμα να οδηγά». Ακούγοντας «δεν ήξερα αν έπρεπε να ουρλιάξω, να κλάψω ή να τρέξω να φύγω. Αντ’αυτού είπα “άσε με!”», το σύστημα αποκωδικοποίησε «άρχισε να ουρλιάζει και να κλαίει, και μετά είπε “σου είπα να με αφήσεις ήσυχη”».
Αρχίζοντας με μια πρώιμη έκδοση του επιστημονικού άρθρου που εμφανίστηκε online, οι ερευνητές έδωσαν απαντήσεις σε ερωτήματα σχετικά με πιθανή κατάχρηση της τεχνολογίας. Το επιστημονικό άρθρο τονίζει πως η αποκωδικοποίηση λειτουργεί μόνο με συμμετέχοντες οι οποίοι συναινούν και έχουν εκπαιδευτεί στον αποκωδικοποιητή. Τα αποτελέσματα από άτομα που δεν είχαν εκπαιδευτεί δεν βγάζουν κανένα απολύτως νόημα, και αν οι συμμετέχοντες που έχουν εκπαιδευτεί παρουσιάσουν κάποια αντίσταση- για παράδειγμα να κάνουν άλλες σκέψεις- τα αποτελέσματα και πάλι είναι ακατανόητα.
«Λαμβάνουμε πολύ σοβαρά υπόψιν τους προβληματισμούς πως θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για κακούς σκοπούς και έχουμε δουλέψει για να το αποφύγουμε αυτό» είπε ο Τανγκ. «Θέλουμε να διασφαλίσουμε πως οι άνθρωποι χρησιμοποιούν μόνο αυτά τα είδη τεχνολογίας που θέλουν και ότι θα τους βοηθά».
Επίσης, το σύστημα δεν είναι πρακτικό για χρήση εκτός του εργαστηρίου λόγω του χρόνου που απαιτείται σε ένα μηχάνημα fMRI. Ωστόσο οι ερευνητές θεωρούν πως η δουλειά τους θα μπορούσε να μεταφερθεί σε άλλα, πιο φορητά συστήματα brain imaging (όπως functional near-infrared spectroscopy- fNIRS).