Σύγχρονος πολίτης: Αδαής ή περιδεής;

Σύγχρονος πολίτης: Αδαής ή περιδεής;
Open Image Modal
Emma Espejo via Getty Images

Ένα δημοκρατικό κράτος χαρακτηρίζεται μεταξύ άλλων από την ισχυρή λαϊκή βούληση. Η ποιότητα της δημοκρατίας καθορίζεται από την κυρίαρχη δράση των πολιτών της και το επίπεδο προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σύμφωνα με το άρθρο 16 της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη: «Κάθε κοινωνία στην οποία δεν κατοχυρώνεται η εξασφάλιση των δικαιωμάτων, ούτε καθορίζεται ο διαχωρισμός των εξουσιών δεν έχει Σύνταγμα».

Τι εμποδίζει ωστόσο το σημερινό εκλογικό σώμα των σύγχρονων δημοκρατικών χωρών να επιλέξουν μια κυβέρνηση η οποία να εγγυάται τα δημοκρατικά ιδεώδη; Από την Ρωσία, την Τουρκία, Αίγυπτο, κράτη μέλη της Ε.Ε αυταρχικά καθεστώτα και ακροδεξιοί σχηματισμοί αποτελούν τον κανόνα και όχι την εξαίρεση. Με αποτέλεσμα η ίδια η Δημοκρατία να απειλείται. Σε έναν κόσμο συνεχών αλλαγών και εντάσεων η έννοια της «ανελεύθερης δημοκρατίας» έχει κάνει την εμφάνιση της.

Οξύμωρο σχήμα ωστόσο αποτελεί το γεγονός πως στην πλειονότητα των καθεστώτων η εκλογή των αυταρχικών κυβερνήσεων έχει επέλθει μέσω της δημοκρατικής διαδικασίας των εκλογών. Εύλογα, γεννάται το ερώτημα αν πρόκειται για ψήφο επιλογής ή αντίδρασης ή ακόμα και αδιαφορίας. Ως αποτέλεσμα η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η λαϊκή βούληση βρίσκονται σε αντιπαλότητα μεταξύ τους, καθώς τα εκλογικά αποτελέσματα δεν επιφέρουν την προστασία των δικαιωμάτων και των δημοκρατικών αρχών.

Η παντοδυναμία της οικονομικής επικράτησης και ευμάρειας έχει οδηγήσει σε ένα νέο μόρφωμα αυτό της «Δημοκρατίας - δίχως δικαιώματα». Σημαντική παράμετρος της διαφοροποίησης της εκλογικής προτίμησης αποτελεί το νέο status quo το οποίο χαρακτηρίζεται από τη στασιμότητα του βιοτικού επιπέδου, την ξενοφοβία και την άνοδο των κοινωνικών μέσων δικτύωσης στην καθημερινή επικοινωνία των πολιτών, η οποία ίσως να έχει αποπροσανατολίσει από την παραδοχή της επιζήμιας καταπάτησης της ελευθερίας των μέσων επικοινωνίας σε χώρες όπως η Τουρκία και η Ρωσία.

Μεταξύ των αιτών της αδιαφορίας των σύγχρονων πολιτών δύναται να συμπεριληφθεί η απώλεια της εμπιστοσύνης προς τις κυβερνήσεις. Ωστόσο, η διαπίστωση αυτή προσομοιάζει και με το διαχρονικό ερώτημα «η κότα έκανε το αυγό ή το αυγό την κότα», ήτοι αν Δημοκρατία σημαίνει η κυριαρχία του δήμου, γιατί να μην υφίστανται ενεργοί πολίτες, οι οποίοι να διαμορφώνουν κυβερνήσεις οι οποίες να αντιπροσωπεύουν αξίες και αρχές που σέβονται τις ελευθερίες του ανθρώπου;

Η συνεχώς εναλλασσόμενη πολιτική σκηνή έχει αναμφισβήτητα ευθύνη για τον αποπροσανατολισμό και τον εκφοβισμό των πολιτών. Οι επικείμενες εκλογές στην Τουρκία για παράδειγμα είναι ένας καθρέφτης του σύγχρονου λαβυρίνθου στον οποίο βρίσκεται το σύγχρονο εκλογικό σώμα, το οποίο αν και στην πλειονότητα γνωρίζει τα απολυταρχικά στοιχεία της κυβέρνησης Ερντογάν, καθώς βιώνει καθημερινά τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων, καλείται να επιλέξει αν θα κρατήσει τον σημερινό Πρόεδρο στην εξουσία μέχρι το 2024, επικυρώνοντας τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις οι οποίες μετατρέπουν σε Προεδρικό το σύστημα, δίχως τις απαραίτητες εγγυήσεις του αμερικανικού συστήματος “check and balances”.

Στην κοντινή Ευρώπη επίσης οι χώρες της Πολωνίας και της Ουγγαρίας είναι οι πλέον χαρακτηριστικές περιπτώσεις κυβερνήσεων οι οποίες δεν σέβονται τις αρχές του κράτους δικαίου. Σε ένα επικίνδυνο γεωπολιτικό «παιχνίδι» το οποίο μοιάζει να μην έχει στηθεί και με την απαραίτητη ίσως ακρίβεια γιατί να μην λάβει θέση ο πολίτης;. Ανεπάντεχα γεγονότα όπως η συνάντηση του Προέδρου Τράμπ με τους Ευρωπαίους ηγέτες προς αναζήτηση κοινών γραμμών και η αποκλιμάκωση των σχέσεων του ηγέτη της Βόρειας Κορέας Κιμ Γιονγκ Ουν με τον Πρόεδρο της Νότιας, Μουν Τζε-ιν μας επιτρέπουν μόνο την ευκαιρία να τα σχολιάζουμε και να τα παρατηρούμε. Εν αντιθέσει έχοντας ως εργαλείο τη γνώση και τη θέληση, ενδέχεται να δύναται ο σύγχρονος πολίτης να επηρεάσει τον ρου της ιστορίας και να περιφρουρήσει την πολυδιάστατη ταυτότητα του.