Τα δύο χρόνια της πανδημίας και του εγκλεισμού, που ακολούθησαν τη δεκαετή οικονομική κρίση και τα σκληρά μέτρα λιτότητας που είχαν επιβληθεί, επέφεραν μια βίαιη μετάλλαξη της ελληνικής κοινωνίας.
Μέσα σε αυτό τον ζόφο του covid -19 προέκυψε και μια σιωπηλή πανδημία που χτυπά τις γυναίκες και τους πιο αδύναμους. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι λίγες μόλις εβδομάδες πριν εκπνεύσει το 2021 και μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές 17 γυναίκες στην Ελλάδα έχουν χάσει τη ζωή τους με βάρβαρο και ειδεχθή τρόπο. Υπαίτιοι οι νυν ή πρώην σύντροφοί τους. Η ελληνική κοινή γνώμη δεν προλάβαινε να συνέλθει από τη δημοσιοποίηση του ενός τέτοιου περιστατικού και ακολουθούσε ένα ακόμη.
Για παράδειγμα στις 5 Δεκεμβρίου του 2021 η 29χρονη Τζεβριέ Εδινερλί, Ελληνίδα πολίτης και μητέρα τριών παιδιών, εισήχθη στο νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης με τον 30χρονο σύζυγό της Καδήρ Ιννάν Ραμαδάνογλου να δηλώνει ατύχημα, ότι δηλαδή έπεσε από τις σκάλες. Για τους γιατρούς ήταν ξεκάθαρο ότι επρόκειτο για ακόμη ένα θύμα ενδοοικογενειακής βίας. Η Τζεβριέ είχε ξυλοκοπηθεί τόσο άγρια που οι γιατροί δεν κατάφεραν να τη σώσουν.
Στις 6 Δεκεμβρίου του 2021, στη Λακωνία ο Φεστίμ, ένας 40χρονος εργάτης γης στραγγάλισε την Ελόνα, την 36χρονη σύζυγό, του γιατί κατά τη διάρκεια της λογομαχίας τους του έβρισε την μητέρα. Στο διπλανό δωμάτιο κοιμόντουσαν τα δύο ανήλικα παιδιά τους.
Στις 15 Δεκεμβρίου του 2021 στη Θεσσαλονίκη ένας 56χρονος δολοφόνησε την εν διαστάσει σύζυγό του ηλικίας 55 ετών πυροβολώντας την μέσα σε ζαχαροπλαστείο. Συνελήφθη λίγες ώρες αργότερα σε καταυλισμό ρομά. Ως αιτιολογία είπε πως τον απατούσε.
Τρεις δολοφονίες γυναικών μέσα σε δέκα μέρες. Δεκαεπτά νεκρές γυναίκες μέχρι τις 15 Δεκεμβρίου του 2021, ενώ το 2020, σύμφωνα με το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη 14 γυναίκες σκοτώθηκαν από άνδρες, οι 8 από αυτές στο ενδοοικογενειακό πλαίσιο. Την ίδια ώρα οι καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία όλο και πληθαίνουν.
Επρόκειτο για κάτι αναμενόμενο, εάν αναλογιστεί κανείς ότι ο ΟΗΕ από τη στιγμή που οι κυβερνήσεις αποφάσιζαν να επιβάλλουν το μέτρο της καραντίνας για τον περιορισμό της εξάπλωσης της πανδημίας, είχε προειδοποιήσει ότι η πανδημία είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας και σε περιορισμό των ικανοτήτων των φορέων εκείνων που μπορούσαν να δράσουν υποστηρικτικά προς όφελος των αδυνάμων.
Στο ίδιο συμπέρασμα είχαν καταλήξει και άλλοι φορείς στην Ε.Ε. Στις αρχές Απρίλιου του 2020 ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες επεσήμανε ότι το μέτρο της καραντίνας συνδέεται με μια “τρομακτική παγκόσμια αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας με θύματα γυναίκες και κορίτσια».
«Είναι γεγονός ότι το δεκάμηνο του 2021 καταγράφηκε μια μεγάλη αύξηση στα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας (6.834 περιστατικά) σε σύγκριση με το 10μηνο του 2020 (4.619 περιστατικά). Η συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων είναι γυναίκες (5.705 θύματα γυναίκες), ενώ τα περισσότερα περιστατικά αφορούν σωματικές βλάβες ή απειλές στο ενδοοικογενειακό περιβάλλον και διαπράττονται από συζύγους, συντρόφους ή τέκνα» αναφέρει στη HuffPost Greece η εκπρόσωπος Τύπου της Ελληνικής Αστυνομίας, Αστυνόμος Β΄ Άννα-Αννιέλα Ευθυμίου.
Η ίδια διευκρινίζει ότι τα στατιστικά στοιχεία που τηρεί η Ελληνική Αστυνομία αντιστοιχούν στον αριθμό των καταγγελιών που έχουν υποβληθεί στις κατά τόπους αρμόδιες αστυνομικές Υπηρεσίες και ως εκ τούτου δεν καθίσταται δυνατή η εξαγωγή γενικευμένων συμπερασμάτων για την αυξητική τάση του φαινομένου, κατά τη διάρκεια των μέτρων περιορισμού της κυκλοφορίας που λήφθηκαν για τον περιορισμό της πανδημίας.
Εκτιμάται ωστόσο, όπως λέει η ίδια, ότι τα πρόσφατα περιστατικά ανθρωποκτονιών σε βάρος γυναικών αλλά και η πληρέστερη ενημέρωση των θυμάτων σχετικά με τις δυνατότητες καταγγελίας τέτοιων περιστατικών, έχουν ωθήσει ολοένα και περισσότερα θύματα να βρίσκουν το θάρρος και να καταγγέλλουν τη βία που υφίστανται στο ενδοοικογενειακό περιβάλλον.
“Με την πανδημία, τους περιορισμούς στις μετακινήσεις και την καραντίνα η γυναίκα - θύμα περιορίστηκε σε τέτοιο βαθμό ώστε να μην μπορεί να βγει από το σπίτι της και να μετακινηθεί εάν όχι σε μια δομή, τουλάχιστον σε ένα φιλικό σπίτι για να ζητήσει βοήθεια...ωστόσο δεν πρέπει σε καμία περίπτωση η κατανόηση του φαινομένου να δικαιολογήσει, να αιτιολογήσει ή να νομιμοποιήσει κάποιες καταστάσεις οι οποίες δύνανται να οδηγήσουν στο έγκλημα»”
Αυτό αποδεικνύεται και από τη Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων βάσει των στατιστικών στοιχείων από τις κλήσεις στη Γραμμή SOS 15900.
Σύμφωνα με τα στοιχεία το πρώτο δεκάμηνο του 2021 η Γραμμή SOS 15900 δέχθηκε 7.809 κλήσεις, εκ των οποίων οι 5.405 κλήσεις αφορούσαν σε περιστατικά βίας. Οι 3.182 κλήσεις ήταν για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, ενώ 2.699 γυναίκες ανέφεραν ως δράστη τον νυν ή πρώην σύζυγο ή σύντροφο.
«Πλέον υπάρχει πολύ συστηματική καταγραφή και εκπαίδευση όλης της δημόσιας διοίκησης και του δικαστικού σώματος και της Αστυνομίας συμπεριλαμβανομένης, γεγονός εξίσου σημαντικό στη διακριτή αντιμετώπιση αυτών των εγκλημάτων τα οποία αφορμούνται αλλά και υλοποιούνται από άνδρες εις βάρος των γυναικών λόγω ακριβώς του γεγονότος ότι το αρσενικό είναι πιο δυνατό στη σχέση με το θηλυκό, βιολογικά μιλώντας πάντα και επικρατεί η λογική του “μπορώ να σε νικήσω”» λέει στη HuffPost η Γενική Γραμματέας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων κυρία Γιάννα Χορμόβα και σημειώνει πως η δεύτερη ετήσια έκθεση της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων για τη βία κατά των γυναικών αφιερώνεται ακριβώς σε αυτό στο φαινόμενο της γυναικοκτονίας, όρος καινούργιος για την ελληνική κοινωνία που ωστόσο, εάν και δεν έχει συμπεριληφθεί επίσημα στον Ποινικό Κώδικα, χρησιμοποιείται ευρέως προκαλώντας έντονο δημόσιο διάλογο.
Η ίδια δεν απορρίπτει ότι οι συνθήκες της πανδημίας έχουν συνδράμει στην κλιμάκωση αυτού του φαινομένου, αλλά όπως υπογραμμίζει τα αίτια των γυναικοκτονιών είναι βαθύτερα.
«Προφανώς οι καταστάσεις συμβίωσης με τον κακοποιητή δεν βοηθούν, άλλωστε έχει καταγραφεί διεθνώς πως διαχρονικά έχει παρατηρηθεί αύξηση αυτών των φαινομένων σε περιόδους εντατικής συγκατοίκησης του ζευγαριού, όπως για παράδειγμα σε περιόδους γιορτών ή διακοπών. Τώρα με την πανδημία, τους περιορισμούς στις μετακινήσεις και την καραντίνα η γυναίκα - θύμα περιορίστηκε σε τέτοιο βαθμό ώστε να μην μπορεί να βγει από το σπίτι της και να μετακινηθεί εάν όχι σε μια δομή, τουλάχιστον σε ένα φιλικό σπίτι για να ζητήσει βοήθεια».
Ωστόσο, υπογραμμίζει: «δεν πρέπει σε καμία περίπτωση η κατανόηση του φαινομένου να δικαιολογήσει, να αιτιολογήσει ή να νομιμοποιήσει κάποιες καταστάσεις οι οποίες δύνανται να οδηγήσουν στο έγκλημα. Το έγκλημα είναι έγκλημα. Δεν υπάρχει καμία αιτιολόγησή του. Πολλοί άνθρωποι έχουν βρεθεί αντιμέτωποι με οικονομικές δυσκολίες, ή με απώλεια εργασίας ή με ψυχολογική πίεση στο χώρο της εργασίας ή με άλλες καταστάσεις στρεσογόνες, αλλά δεν έχουν γίνει όλοι εγκληματίες».
“παρατηρείται μια σταθερή σχέση ανάμεσα στο εάν η γυναίκα είναι άνεργη ή δεν έχει δικό της εισόδημα και την παραμονή της σε ένα κακοποιητικό περιβάλλον».”
Αν και όλοι οι φορείς με τους οποίους συνομίλησε η HuffPost Greece υποστηρίζουν ότι η ενδοοικογενειακή βία και οι γυναικοκτονίες διαπερνούν επαγγελματικά, μορφωτικά και εθνοκοινωνικά επίπεδα, δεν μπορεί να μην παρατηρήσει κανείς ότι τα περισσότερα περιστατικά σημειώνονται στην επαρχία, δηλαδή σε κλειστές, μικρές κοινωνίες, ή σε πολιτισμικά περιβάλλοντα που δεν είναι ανοιχτά.
Ωστόσο η Γενική Γραμματέας Ισότητας υποστηρίζει στη HuffPost πως βλέπει μόνο μια σύνδεση να προκύπτει συστηματικά με τα θύματα βίας και αυτή είναι ανεξάρτητη και από το μορφωτικό επίπεδο και από το κοινωνικό στάτους και από την περιοχή διαβίωσης.
«Η μόνη σύνδεση που ανιχνεύεται διαχρονικά είναι ανάμεσα στην εργασιακή ανεξαρτησία και στο εισόδημα της γυναίκας και την μετατροπή της σε εν δυνάμει θύμα ενδοοικογενειακής βίας. Δηλαδή παρατηρείται μια σταθερή σχέση ανάμεσα στο εάν η γυναίκα είναι άνεργη ή δεν έχει δικό της εισόδημα και την παραμονή της σε τέτοιο κακοποιητικό περιβάλλον».
Πανδημία και κλειστά συστήματα
«Το κλίμα της πανδημίας αύξησε την ένταση στα κλειστά συστήματα. Όταν είναι κανείς κλειδωμένος σε έναν χώρο, χωρίς να αναπνέει, χωρίς να σχετίζεται, χωρίς να βρίσκει τρόπους να αποφορτιστεί, τότε μέσα στο σπίτι δημιουργείται ένταση η οποία και αυξάνεται.
Εχουμε δει σε πειράματα με ποντίκια ότι όταν τους περιόριζαν το ζωτικό τους χώρο τότε αναπτυσσόταν κανιβαλισμός. Ενώ πιο πριν υπήρχε μια κανονικότητα, ο καθένας είχε τη ρουτίνα του, με τον εγκλεισμό προκύπτουν διαρκώς θέματα που πυροδοτούν εντάσεις.
Πολλές από αυτές τις σχέσεις διέπονται από έναν σαδομαζοχισμό, όχι απαραίτητα με τη σεξουαλική έννοια του όρου αλλά εκεί που παίζεται το παιχνίδι της εξουσίας μέσα στην καθημερινότητα του ζευγαριού. Μπορεί να μιλούν για τη δουλειά, για τα παιδιά, για οποιοδήποτε θέμα, αλλά στην ουσία πρόκειται για ένα παιχνίδι εξουσίας» λέει ο Παιδοψυχίατρος–ψυχοθεραπευτής, Διευθυντής του Κέντρου Παιδοψυχικής Υγιεινής, Διδάκτωρ του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου και επιστημονικός διευθυντής του Ψυχοθεραπευτικού και Εκπαιδευτικού Ινστιτούτου «ΑΝΤΙΣΤΙΞΗ» κ. Δημήτρης Καραγιάννης. Διευκρινίζοντας πως σαφώς δεν φτάνουν όλοι στο έγκλημα.
“Συνήθως διαλέγουν σαν συντρόφους γυναίκες που νιώθουν ότι τις ελέγχουν, που θεωρούν ότι είναι κατώτερες. Όμως εάν η εξουσία που θεωρούν ότι την έχουν δεδομένη ανατραπεί μέσα στο χρόνο τότε την όποια αμφισβήτηση, ή αυτονόμηση της συντρόφου, την καταγράφουν ως επίθεση και η στάση τους εμπεριέχει την οργή, την επιθετικότητα και την βία...”
Όμως ποιοί είναι αυτοί που εγκληματούν;
Όπως εξηγεί πρόκειται για προσωπικότητες οριακές, ψυχοπαθολογικές, ναρκισσιστικές, για άτομα που νιώθουν ότι ως προσωπικότητες υστερούν.
«Εχει να κάνει με το στήσιμο της προσωπικότητάς τους ως προς το παρελθόν, την υποτίμηση που μπορεί να εισέπρατταν από την μητέρα τους, τον τρόπο με τον οποίο σχετίζονται στο σήμερα προβάλλοντας όρους του παρελθόντος.
Συνήθως διαλέγουν σαν συντρόφους γυναίκες που νιώθουν ότι τις ελέγχουν, που θεωρούν ότι είναι κατώτερες. Όμως εάν η εξουσία που θεωρούν ότι την έχουν δεδομένη ανατραπεί μέσα στο χρόνο, εάν η γυναίκα αναπτυχθεί, ή προχωρήσει, ή εάν αυτός βρεθεί για προσωπικούς ή κοινωνικούς λόγους να μην μπορεί να προσκομίσει χρήματα ή να ικανοποιήσει διάφορες ανάγκες ώστε να καταγράφεται ως σημαντικός, τότε η αμφισβήτηση που θα δεχθούν είναι αυτό που τους πυροδοτεί.
Την όποια αμφισβήτησή, ή αυτονόμηση της συντρόφου, την καταγράφουν ως επίθεση και η στάση τους που εμπεριέχει την οργή, την επιθετικότητα και την βία, στην ουσία δεν είναι τίποτα άλλο παρά άμυνα. Η αμφισβήτηση τους κάνει να νιώθουν ότι ξευτιλίζονται, ότι δεν έχουν καμία υπόσταση και εάν υπάρξουν και λεκτικές επιθέσεις, που μπορεί να αμφισβητούν τον ανδρισμό τους ή την προσωπικότητά τους, τότε αυτές τις εκλαμβάνουν ως κάτι πιο ισχυρό από ένα σωματικό χτύπημα» εξηγεί ο κ. Καραγιάννης.
Σύμφωνα με τον κ. Καραγιάννη όσον αφορά στις κλειστές κοινωνίες ή στα άτομα που προέρχονται από τέτοιες, αυτό που συμβαίνει είναι ότι δεν μπορούν να καταλάβουν ότι έχουν αλλάξει οι συνθήκες του ευρύτερου περιβάλλοντος και πλέον δεν ελέγχονται από τους κανόνες της τοπικής κοινωνίας. Αντίθετα έρχονται σε ισχύ οι κανόνες που ισχύουν στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία και μάλιστα με πολύ έντονους ρυθμούς που τα άτομα δεν προλαβαίνουν να προσαρμοστούν.
“Αυτός ο οποίος επιτίθεται νιώθει ότι αμφισβητείται το αρχικό του συμβόλαιο καθώς από το μικροκλίμα της σχέσης πηγαίνουμε πλέον σε ένα κλίμα παγκοσμιότητας»”
«Όταν ξεκίναγαν οι σχέσεις αυτές των ζευγαριών, όπου υπάρχει γυναικοκτονία, υπήρχε ένα πλαίσιο συμβολαίου που οριζόντουσαν με τους όρους των πατρικών τους οικογενειών, τους όρους της τοπικής κοινωνίας, του τοπικού μικροκλίματος.
Όταν τούτη τη στιγμή αλλάζει το πλαίσιο δεν υπάρχει η αναφορά στη διαιτησία που πρόσφερε κάποτε η τοπική κοινωνία και η διαιτησία ορίζεται με όρους που αντιτίθενται στο αρχικό συμβόλαιο. Αρα αυτός ο οποίος επιτίθεται νιώθει ότι αμφισβητείται το αρχικό του συμβόλαιο. Δηλαδή από το μικροκλίμα της σχέσης πηγαίνουμε πλέον σε ένα κλίμα παγκοσμιότητας» λέει ο κ. Καραγιάνης διευκρινίζοντας ότι περιγράφει δυναμικά και δεν προσφέρει κανένα άλλοθι, καμία συμπάθεια.
«Το έγκλημα είναι έγκλημα και δεν μπορούμε να δείξουμε καμία συμπάθεια, ούτε να μείνουμε ουδέτεροι» σημειώνει.
Η Βία δεν κάνει διακρίσεις
«Η βία δεν κάνει διακρίσεις. Η παλιά αντίληψη της πατριαρχίας εξακολουθεί να υπάρχει και ακολουθεί τις γυναίκες όσο και εάν αναλαμβάνουν σημαντικές θέσεις.
Αυτό που συμβαίνει σήμερα δεν έχει προηγούμενο, στα ελληνικά ποινικά χρονικά και θα καταγραφεί ως μια πανδημία. Αλλωστε γνωρίζετε ότι στην Ευρώπη οι γυναικοκτονίες έχουν χαρακτηριστεί ως μια ύπουλη κρυφή πανδημία, η οποία υπάρχει και υφίσταται. Βλέπουμε ότι τουλάχιστον μια γυναίκα τον μήνα δολοφονείται στην Ελλάδα. Αυτή τη στιγμή έχουμε 17 γυναικοκτονίες. Είναι σοκαριστικός ο αριθμός και δεν έχει προηγούμενο στα ελληνικά δεδομένα» σχολιάζει στη HuffPost η Ποινικολόγος Γιάννα Παναγοπούλου η οποία έχει αναλάβει αρκετές υποθέσεις αυτού του είδους με πιο πρόσφατη αυτή στην Αγία Βαρβάρα όταν στις 3 Ιουνίου του 2021 η 64χρονη Ελένη δολοφονήθηκε από τον εν διαστάσει 75χρονο σύζυγό της, ο οποίος της είχε στήσει καρτέρι και την πυροβόλησε εν ψυχρώ μόλις βγήκε από το αυτοκίνητο στη μέση του δρόμου.
“Είχαν εκδοθεί δικαστικές αποφάσεις οι οποίες δυστυχώς δεν στάθηκαν ικανές να αποτρέψουν τον δράστη από το αφαιρέσει τη ζωή της γυναίκας του ή της πρώην γυναίκας του.”
«Στις περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας όταν δηλαδή έχουμε μια γυναίκα που κακοποιείται στο πλαίσιο της οικογένειας, δεν χρειάζεται να υποβάλει μήνυση, κινείται αυτεπάγγελτα η διαδικασία όπως ορίζει ο νόμος 3500 του 2006 περί ενδοοικογενειακής βίας, το θέμα όμως είναι ότι δυστυχώς υπάρχουν πολλά τρωτά σημεία και κενά.
Εχω περιπτώσεις που έχω χειριστεί στις οποίες οι γυναίκες θύματα είχαν προσφύγει στη Δικαιοσύνη, είχαν εκδοθεί δικαστικές αποφάσεις οι οποίες δυστυχώς δεν στάθηκαν ικανές να αποτρέψουν τον δράστη από το να πραγματοποιήσει το σχέδιό του, δηλαδή να αφαιρέσει τη ζωή της γυναίκας του ή της πρώην γυναίκας του.
“Επειτα από 17 ανθρωποκτονίες με θύματα γυναίκες η νομική αναγνώριση του όρου της γυναικοκτονίας θα ικανοποιούσε μια κοινωνική επιταγή.”
Θυμηθείτε την περίπτωση της Μακρινίτσας, όπου είχαν εκδοθεί ασφαλιστικά μέτρα να μην πλησιάζει, όμως ο δράστης κατάφερε να αφαιρέσει τη ζωή και της Κωνσταντίνας και του αδελφού της, ή την υπόθεση της Αγίας Βαρβάρας με την άτυχη Ελένη η οποία και αυτή είχε κάνει πάρα πολλές καταγγελίες στο τοπικό αστυνομικό τμήμα, δυστυχώς όμως ο δράστης της είχε στήσει καρτέρι και ολοκλήρωσε το σχέδιό του με ανθρωποκτόνο πρόθεση και της αφαίρεσε της ζωή.
Πολλές φορές τα μέτρα τα οποία λαμβάνονται φαίνονται να είναι ελλειπή, φαίνονται να είναι ανεπαρκή και δεν μπορούν να αποτρέψουν το αξιόποινο αποτέλεσμα» λέει και ζητεί με τον πιο έντονο τρόπο τη νομική αναγνώριση του όρου της γυναικοκτονίας καθώς όπως τονίζει «έπειτα από 17 ανθρωποκτονίες με θύματα γυναίκες θα ικανοποιούσε μια κοινωνική επιταγή».
Σύμφωνα με την ίδια επικρατεί η αίσθηση της ατιμωρησίας και φαίνεται σαν να κανονικοποιείται η βία και να υπάρχει ένας μιμητισμός.
Οι ενστάσεις όσον αφορά τον όρο γυναικοκτονία επικεντρώνονται κυρίως στην υπόθεση ότι εάν γίνει αποδεκτός από τον Ποινικό Κώδικα τότε αίρεται η ισονομία, αφού ο νόμος αναγνωρίζει τα θύματα, ανεξαρτήτως φύλου, σεξουαλικών προτιμήσεων, φυλετικής και εθνοτικής καταγωγής.
«Η ανθρωποκτονία με θύμα μια γυναίκα είναι η πιο ακραία μορφή της έμφυλης βίας. Όταν ένας δράστης δολοφονεί μια γυναίκα και της αφαιρεί τη ζωή επειδή ακριβώς είναι γυναίκα, όπως σε προηγούμενες πολλές περιπτώσεις που έχουν συμβεί στη χώρα μας, όταν φτάσει στο ακροατήριο του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου για να εκδικαστεί η υπόθεσή του ο κατηγορούμενος έχει όλο το νομικό δικαίωμα, όπως είναι το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, να επικαλεστεί, ελαφρυντικές περιστάσεις. Εάν όμως η γυναικοκτονία ήταν αναγνωρισμένη στον Ποινικό Κώδικα ως επιβαρυντική περίσταση τότε καταλαβαίνετε ότι δράστης δεν θα μπορεί να επικαλεστεί ότι ήταν ένα έγκλημα πάθους ή ότι τελούσε σε βρασμώ, διότι θα έρχεται αυτή η επιβαρυντική περίσταση και θα ισορροπεί την ποινή. Με απλά λόγια δεν θα έχει τη δυνατότητα ευμενέστερης δικονομικής μεταχείρισης» εξηγεί η κυρία Παναγοπούλου.
Πριν την πανδημία
Αυτό που η ελληνική κοινωνία βιώνει σήμερα προϋπήρχε και ένα από τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι κατά πόσο η ύφεση και η οικονομική κρίση συνέδραμε στην αύξηση των φαινομένων ενδοοικογενειακής βίας και στην τραγική κατάληξη πολλών από αυτών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ν. 3500 για την Αντιμετώπιση της Ενδοοικογενειακής Βίας υιοθετήθηκε το 2006, μια μόλις τριετία πριν την έναρξη της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα.
“Δεν ευθυνόταν μόνο η (οικονομική) κρίση. Αυτό που είχε συμβεί ήταν η ανατροπή των κοινωνικά κατανεμημένων ρόλων και πιο συγκεκριμένα της εικόνας του άντρα-κουβαλητή και της γυναίκας-νοικοκυράς.”
Στο διάστημα που ακολούθησε την οικονομική κρίση, άνθρωποι έχασαν τις δουλειές τους, άλλοι είδαν να μειώνεται ο μισθός τους και παράλληλα το άγχος αυξήθηκε δραματικά. Η οικονομική πίεση είχε επιπτώσεις στον συναισθηματικό κόσμο των πολιτών και το έντονο στρες οδήγησε σε συγκρούσεις μέσα στην οικογένεια και κατ΄επέκταση και στην άσκηση βίας. Τα προβλήματα που ενδεχομένως προϋπήρχαν έγιναν ακόμη πιο έντονα, αυξήθηκε η κατανάλωση ουσιών και αλκοόλ και μαζί και η βία. Περισσότερες γυναίκες βρέθηκαν εγκλωβισμένες σε βίαιες και κακοποιητικές σχέσεις. Όμως συνέβη και κάτι ακόμη.
«Θυμάμαι εκείνη την περίοδο τους τίτλους των ειδήσεων που έλεγαν “Η κρίση σήκωσε χέρι”. Κάνοντας αναφορά στην αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας. Αυτό όμως δεν ήταν απολύτως ακριβές, δηλαδή δεν ευθυνόταν μόνο η κρίση. Αυτό που είχε συμβεί ήταν η ανατροπή των κοινωνικά κατανεμημένων ρόλων και πιο συγκεκριμένα της εικόνας του άντρα-κουβαλητή και της γυναίκας-νοικοκυράς.» λέει η κυρία Μαρία Μουρτζάκη, Δικηγόρος και Υπεύθυνη Ερευνας και Συνηγορίας της ActionAid.
Επίσης το δεύτερο σημαντικό που συνέβη, σύμφωνα με την κυρία Μουρτζάκη, που συνέπεσε με την αρχή της κρίσης ήταν η περίοδος που ξεκίνησαν να λειτουργούν τα συμβουλευτικά κέντρα και το δίκτυο των δομών της Γενικής Γραμματείας Ισότητας, με αποτέλεσμα ο μηχανισμός αυτός να δώσει μεγαλύτερη ορατότητα σε ένα πρόβλημα που πριν δεν ήταν ορατό. Όμως λόγω της οικονομικής κρίσης επήλθε συρρίκνωση των κοινωνικών υπηρεσιών λόγω υποστελέχωσης ή/και υπο-χρηματοδότησης.
Ενδεικτικά το 2015 εν μέσω κρίσης έγιναν σχεδόν 16.000 αποχωρήσεις από το Τακτικό Προσωπικό του δημοσίου και μόλις 4.500 προσλήψεις (Υπουργείο Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, 2016). Κατά την τριετία 2012-2015 οι υπάλληλοι του Υπουργείου Υγείας μειώθηκαν κατά 15%, του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης κατά 14% και του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων κατά 9%, γεγονός με ιδιαίτερη βαρύτητα σε ό,τι αφορά στην αποτελεσματικότητα και στην ορθολογική κατανομή αρμοδιοτήτων στο πλαίσιο διϋπουργικών συνεργασιών (Υπουργείο Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, 2016).
«Είχαμε ένα ντόμινο αρνητικών εξελίξεων στην ελληνική κοινωνία» σχολιάζει η κυρία Μουρτζάκη και εκφράζει τον προβληματισμό της για την επόμενη ημέρα της πανδημίας καθώς όπως λέει οι εκτιμήσεις των ειδικών κάνουν λόγο για επανάληψη της κρίσης.
Κάτι να γίνει ή κάτι γίνεται;
Η κυρία Μουρτζάκη σχολιάζει πως η ελληνική κοινωνία βρέθηκε αντιμέτωπη με μια πραγματικότητα την οποία πρέπει να αντιμετωπίσει. Επισημαίνει την ανάγκη να αποτιναχθούν συγκεκριμένα πρότυπα και στερεότυπα. Η μετάβαση, όπως λέει, σε ένα άλλο σύστημα λειτουργίας, όπου θα “μαλακώσουν” κάποια συντηρητικά χαρακτηριστικά, είναι μια διαδικασία που απαιτεί χρόνια.
«Αυτό που συμβαίνει σε σχέση με την πατριαρχία είναι ότι αφενός μπορούμε να μιλάμε για ένα σύστημα το οποίο δομεί μια ολόκληρη κοινωνία, από την άλλη όμως είναι και πως τα άτομα το αντιμετωπίζουν.
Από την πλευρά της η κυρία Γιάννα Παναγοπούλου τονίζει πως δεν είναι μόνο οι γυναίκες θύματα της ενδοοικογενειακής βίας, είναι και τα παιδιά που υπάρχουν μέσα στο πλαίσιο το ενδοοικογενειακό και τα οποία είναι αδύναμα να διαχειριστούν αυτό που τους συμβαίνει.
«Χρειάζονται λοιπόν βοήθεια, συνδρομή υλική και αΰλη, ψυχολογική στήριξη και δωρεάν νομική συμβουλευτική. Δεν έχουν τη δυνατότητα όλες οι γυναίκες να δώσουν εντολή σε κάποιον συνήγορο να τις εκπροσωπήσει. Επίσης χρειάζεται επιτάχυνση της δικαιοσύνης. Οι δίκες που αφορούν την ενδοοικογενειακή βία δεν μπορούν να αναβάλλονται και να εκδικάζονται έπειτα από πολλά χρόνια. Καταλαβαίνετε ότι τότε τα θύματα αισθάνονται ότι δεν έχουν δικαιωθεί. Είναι πολλά τα ζητήματα και εδώ δεν είμαστε για να ψέξουμε αλλά για να πούμε που χωλαίνουμε και να μπορέσουμε να ανασκουμπωθούμε και να προχωρήσουμε μπροστά. Μέσα από τα λάθη μαθαίνεις Το πάθος να γίνει μάθος. Εδώ όλοι μαζί με την πολιτεία να γίνει ένας διάλογος και να βρεθεί λύση. Αυτά είναι φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας».
Η Γενική Γραμματέας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων κυρία Γιάννα Χορμόβα σχολιάζει πως «το θέμα της έμφυλης αντιμετώπισης και της έμφυλης εκπαίδευσης είναι δομικό και βρίσκεται στον πυρήνα των αξιακών μας πεποιθήσεων ως κοινωνία» υπογραμμίζει την ανάγκη για αλλαγή παραδείγματος η οποία θα επιτευχθεί με συστηματική δουλειά η οποία έχει αρχίσει ήδη από την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
«Αυτό έχει ήδη αρχίσει να γίνεται με προγράμματα εγκεκριμένα από το υπουργείο Παιδείας. Η αλήθεια είναι ότι όταν μιλάμε για αξιακές πεποιθήσεις, παραδόσεις, στερεότυπα, αντιλήψεις που πολλές φορές περνούν ασυνείδητα και διαιωνίζονται ακόμη και στον λόγο μας και στον τρόπο που συμπεριφερόμαστε πρέπει αυτή η δουλειά να συνεχίζεται συστηματικά ανεξαρτήτως των όποιων αλλαγών σε πολιτικοθεσμικό επίπεδο, πρέπει να γίνεται με συνέπεια και να ευελπιστούμε ότι τα αποτελέσματα σε επίπεδο αξιών θα τα δούμε με την επόμενη γενιά».
Στα δύο χρόνια της πανδημίας το ζήτημα των σχέσεων των φύλων πήρε πρωτοφανείς διαστάσεις για τα ελληνικά δεδομένα. Μερικές φορές μοιάζει σαν ένα βίαιο παιχνίδι για το ποιος θα νικήσει ποιον. Και όμως η ελπίδα υπάρχει γιατί όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι μέσα στην πανδημία αποφασίζουν να συνυπάρξουν και επιλέγουν την συντροφικότητα από την ατομικότητα και την περιχαράκωση.
«Το να συζητούμε να καταργηθούν οι προηγούμενες μορφές συστήματος είναι στην ουσία ένα ξεπερασμένο αίτημα, αφού έχουμε ήδη περάσει σε σχέσεις όπου η συντροφικότητα είναι η απάντηση στην κλειστού τύπου οικογένεια. Οι νέοι άνθρωποι που αποφασίζουν να είναι μαζί το κάνουν από επιλογή και το επιλέγουν γιατί τους συμφέρει, γιατί καταλαβαίνουν ότι η ατομικότητα είναι θνητή, γιατί ο άνθρωπος μόνος του δεν μπορεί να υφίσταται και να έχει πληρότητα. Επιλέγουν να είναι μαζί όχι απλώς για τις δύσκολες στιγμές αλλά και για τις όμορφες. Οι νέοι άνθρωποι επιλέγουν να κάνουν σχέσεις που θα κρατούν στο χρόνο, χωρίς να χάνουν τον εαυτό τους αλλά εξελίσσοντας ο καθένας την προσωπική του ζωή και με δημιουργικό τρόπο να εμπλουτίζουν παράλληλα τη σχέση και ο ένας τον άλλον» λέει ο κ. Δημήτρης Καραγιάννης.
«Σπάσε τη Σιωπή»
Η εκπρόσωπος Τύπου της Ελληνικής Αστυνομίας κα. Αννα - Αννιέλα Ευθυμίου ενθαρρύνει τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας, να καταγγέλλουν οποιαδήποτε μορφή βίας υφίστανται, είτε είναι σωματική, ψυχολογική ή σεξουαλική, υπενθυμίζοντας πως από τη στιγμή που θα λάβουν γνώση οι αστυνομικές Αρχές θα επιληφθούν άμεσα, με ευαισθησία και σεβασμό στην προσωπικότητα και την αξιοπρέπεια τους.
Επίσης, σύμφωνα με την ίδια, είναι πολύ σημαντικό και οποιοσδήποτε τρίτος πολίτης αντιλαμβάνεται ή ενημερώνεται για ένα περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας να το καταγγείλει, καθώς το αδίκημα είναι αυτεπάγγελτο και αρκεί και μια απλή αναφορά στις αστυνομικές Αρχές για την εφαρμογή των διατάξεων του σχετικού νόμου.
Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης οι πολίτες πρέπει να καλούν το 100 ή σε περίπτωση που δεν μπορούν να μιλήσουν να αποστέλλουν γραπτό μήνυμα στο 100.
Η Γενική Γραμματέας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων κυρία Γιάννα Χορμόβα υπενθυμίζει ότι «το 15900 είναι η πρώτη γραμμή SOS που θα δώσει όλη την πληροφόρηση, τι μπορείς να λάβεις ως νομική βοήθεια, για μεταστέγαση, τι μπορείς να λάβεις ως ψυχολογική ενίσχυση, να σε κατευθύνει σε συγκεκριμένες δομές και εργασιακά περιβάλλοντα. Από εκεί και πέρα η συνεργασία μας είναι συνεχής και με το δίκτυο δομών και με τους ίδιους τους Δήμους που είναι φορείς της τοπικής κοινωνίας και που ζουν πολλές φορές πολύ κοντά στο πρόβλημα και δεν το είχαν αναγνωρίσει. Εάν αυτή η γυναίκα κινδυνεύει στο σπίτι στο οποίο είναι, θα απομακρυνθεί από αυτό το περιβάλλον άμεσα με απόλυτη διακριτικότητα και με τη συνδρομή όσων απαιτούνται. Ή θα είναι ο Δήμος, ή θα είναι η Περιφέρεια ή θα είναι η Ελληνική Αστυνομία.
Το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνει αυτή η γυναίκα είναι να βρει το κουράγιο να πάρει τηλέφωνο στο 15900 και να πληροφορηθεί ποια είναι τα εργαλεία στη διάθεσή της, μέσα από ποιον μηχανισμό θα βοηθηθεί».
Η «μαύρη λίστα»: Οι γυναίκες που δολοφονήθηκαν έως τις 16/12/2021
1. Στις 17 Ιανουαρίου 2021 η 54χρονη Βασιλική δολοφονήθηκε με 14 μαχαιριές στα στα Μεσκλά Χανίων από τον 48χρονο Νορβηγό σύντροφό της.
2. Στις 5 Απριλίου 2021, η 28χρονη Κωνσταντίνα Τσάπα και ο αδερφός της βρίσκουν τραγικό θάνατο μέσα στο πατρικό τους στη Μακρινίτσα από τον 31χρονο πρώην σύζυγό της, ο οποίος δεν μπορούσε να αποδεχθεί τον χωρισμό τους. Ο δράστης παραβίασε τα περιοριστικά μέτρα και αφαίρεσε τη ζωή δύο ανθρώπων.
3. Ένα μήνα μετά, στις 11 Μαΐου του 2021 το πανελλήνιο συγκλονίζεται από τη δολοφονία της 20χρονης Καρολάιν Κράουτς, στα Γλυκά Νερά από τον 32χρονο σύζυγό της Μπάμπη Αναγνωστόπουλο, παρουσία του 11 μηνών βρέφους της οικογένειας.
4. Στις 3 Ιουνίου 2021 η 64χρονη Ελένη δολοφονείται στην Αγία Βαρβάρα από τον εν διαστάσει 75χρονο σύζυγό της. Της είχε στήσει καρτέρι και την πυροβόλησε εν ψυχρώ μόλις βγήκε από το αυτοκίνητο στη μέση του δρόμου.
5. Στις 16 Ιουλίου 2021 η Ελλάδα πάγωσε από τον φριχτό θάνατο της 26χρονης Γαρυφαλλιάς η οποία έκανε διακοπές στη Φολέγανδρο. Ο 30χρονος σύντροφός της Δημήτρης Βέργος την πέταξε από τα βράχια και την άφησε να πνιγεί. «Ήταν η κακιά στιγμή, χάλασε η φάση» είπε ο δράστης.
6. Τον ίδιο μήνα, στις 30 Ιουλίου 2021, η 31χρονη Αννίσα στη Δάφνη δολοφονήθηκε από τον σύζυγό της. Η ίδια φέρεται πως είχε κάνει καταγγελία στην αστυνομία για ενδοοικογενειακή βία αλλά δεν είχε υπάρξει ανταπόκριση.
7. Τρεις ημέρες αργότερα στις 3 Αυγούστου 2021 η 43χρονη Μαρία, μητέρα τριών παιδιών έχασε τη ζωή της στη Λάρισα από τον εν διαστάσει 54χρονο σύζυγό της ο οποίος την πυροβόλησε οκτώ φορές.
8. Στις 8 Αυγούστου 2021 στο Ρέθυμνο η 47χρονη Σταυρούλα, μητέρα δύο παιδιών πυροβολήθηκε δύο φορές από τον 48χρονο πρώην φίλο της ο οποίος στη συνέχεια αυτοκτόνησε.
9. Στις 23 Αυγούστου 2021 στη Θεσσαλονίκη ένας 55χρονος σκότωσε τη σύντροφό του από τη Γεωργία με μαχαίρι. Όπως έγινε γνωστό, ο δράστης ήταν εθισμένος στο αλκοόλ και βίαιος και πριν από λίγες ημέρες το θύμα είχε καλέσει την αστυνομία να τον απομακρύνει από το διαμέρισμα.
10. Την 1η Σεπτεμβρίου του 2021 η σορός της 42χρονης Μόνικα Γκιους βρέθηκε στην Κυπαρισσία της 1η Σεπτεμβρίου τσιμεντωμένη στην αυλή του σπιτιού της. Η γυναίκα, διαζευγμένη μητέρα τριών παιδιών, είχε δολοφονηθεί από τον 39χρονο σύντροφο της, ο οποίος τελικά συνελήφθη στην Ολλανδία, εκδόθηκε στην Ελλάδα και λίγο αργότερα βρέθηκε κρεμασμένος στο κελί του στις ελληνικές φυλακές όπου κρατείτο.
11. Στις 22 Σεπτεμβρίου του 2021 στη Ρόδο η 32χρονη Δώρα έπεσε νεκρή όταν ο 40χρονος πρώην σύντροφός την πυροβόλησε δύο φόρες. Η ίδια όπως έγινε γνωστό είχε εξομολογηθεί στους δικούς της ότι φοβόταν πως θα έχει την τύχη της Καρολάιν. Μάλιστα είχε καταθέσει δύο μηνύσεις σε βάρος του δράστη για άσκηση σωματικής βίας.
12. Την 1η Οκτωβρίου 2021 στην περιοχή Βερβερόντα Αργολίδας ένας 78χρονος στραγγάλισε την 75χρονη σύζυγό του και στη συνέχεια αυτοκτόνησε. Σε σημείωμα που βρέθηκε έγραφε «Υπαίτιος είμαι εγώ, η γυναίκα μου έπασχε από Αλτσχάιμερ».
13. Στις 27 Οκτωβρίου 2021 στην Ιεράπετρα η 47χρονη Νεκταρία μητέρα 4 παιδιών δολοφονήθηκε από τον εν διαστάσει σύζυγό της.
13. Στις 28 Νοεμβρίου 2021 ένας 49χρονος ομογενής από την Αρμενία εμφανίσθηκε σε Αστυνομικό Τμήμα της Θεσσαλονίκης λέγοντας στους αστυνομικούς ″Παιδιά σκότωσα τη γυναίκα μου”. Ως αιτιολογία για την πράξη του είπε πως τον απατούσε. Την είχε μαχαιρώσει με πρωτοφανή αγριότητα.
15. Στις 6 Δεκεμβρίου του 2021, στη Λακωνία ο Φεστίμ, ένας 40χρονος εργάτης γης, υπήκοος Αλβανίας στραγγάλισε την Ελόνα την 36χρονη σύζυγό του γιατί κατά τη διάρκεια της λογομαχίας τους του έβρισε την μητέρα. Στο διπλανό δωμάτιο κοιμόντουσαν τα δύο ανήλικα παιδιά τους.
16. Στις 5 Δεκεμβρίου του 2021 η 29χρονη Τζεβριέ Εδινερλί, Ελληνίδα πολίτης και μητέρα τριών παιδιών, εισήχθη στο νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης με τον 30χρονο σύζυγό της Καδήρ Ιννάν Ραμαδάνογλου να δηλώνει ατύχημα, ότι δηλαδή έπεσε από τις σκάλες. Για τους γιατρούς ήταν ξεκάθαρο ότι επρόκειτο για ακόμη ένα θύμα ενδοοικογενειακής βίας. Η Τζεβριέ είχε ξυλοκοπηθεί τόσο άγρια που οι γιατροί δεν κατάφεραν να τη σώσουν. Στην Ελλάδα θα την θυμόμαστε ως τη 16η γυναίκα που έχασε το 2021 τη ζωή της από τα χέρια ενός άντρα.
17. Στις 15 Δεκεμβρίου του 2021 στη Θεσσαλονίκη ένας 56χρονος δολοφόνησε την εν διαστάσει σύζυγό του ηλικίας 55 ετών μέσα σε ζαχαροπλαστείο. Είχε μεταμφιεστεί και στην αρχή νόμιζαν πως ο δράστης ήταν γυναίκα. Λίγο αργότερα συνελήφθη σε οικισμό ρομά. Ενώπιον της εισαγγελέως φέρεται πως ισχυρίστηκε ότι σκότωσε τη γυναίκα επειδή τον απατούσε και δήλωσε ότι μετάνιωσε για την πράξη του....