Η σειρά «Μονόλογοι» στην ΕΡΤ του 1975, όταν ιδρύσαμε το κανάλι στη θέση του διαλυθέντος ΕΙΡΤ, είχε μια αρκετά μεγάλη σειρά από «εκρηκτικά πορτραίτα», γκρό πλάνα Ελλήνων και Ελληνίδων που μας αφηγήθηκαν άγνωστες στιγμές της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας. Ένα αντίστροφο πλάνο, που εκφράζει, σιωπηλά και αμείλικτα, την οργή του θα δούμε στην ταινία μου «Το ταγκό πεθαίνει την αυγή».
1975. Είμαστε στο Μπουένος Άιρες. Πρόεδρος στην Αργεντινή ήταν η Ιζαμπελίτα Περόν. Σ΄αυτήν την περίοδο πήρε τεράστιες διαστάσεις το αντάρτικο πόλης, που συγκρούστηκε με το αστυνομικό κράτος. Με εκατοντάδες νεκρούς κάθε μέρα. Στον αυτοκινητόδρομο που οδηγεί στην πόλη, διεξήχθη μια σκηνή της οποίας το τέλος παρέμεινε ανεξίτηλο τόσο στις μνήμες όσο και στις ψυχές όλων μας.
Μαθαίνω ότι η Αστυνομία ετοιμάζει μια επιχείρηση στην είσοδο της πόλης. Σκοπός ο έλεγχος των χιλιάδων αυτοκινήτων που έρχονται από το εσωτερικό της χώρας. Ανάμεσα σ΄αυτά τα αυτοκίνητα βρίσκονται μερικά που μεταφέρουν επαναστάτες και όπλα. Στην ταινία, όταν έβλεπα τα αυτοκίνητα να περνάνε είχα βάλει ένα τραγούδι του διάσημου τότε Εντμόντο Ριβέρο. Το τραγουδούσε τελευταίο στο κέντρο του, κατά τις 6 το πρωί. Από τα λόγια του μπορεί να καταλάβει κανείς σε ποια κατάσταση ήταν η χώρα.
Ότι ο κόσμος ήταν είναι
και θα είναι σκέτη βρώμα,
από καιρό το ξέρω.
Ήταν εχτές, θα είναι και το 2000 !
Κλέφτες, προδότες, απατεώνες !
Άνθρωποι ψεύτικοι και ανάξιοι.
Ζούμε στη ομίχλη και στη λάσπη.
Καμιά σημασία δε έχει σήμερα
να είσαι κύριος ή χαφιές,
μεγαλοφυΐα ή λωποδύτης;
Εικοστός Αιώνας σου λεέι ο άλλος!
Άνω–κάτω ! Χάος! Με μια λέξη :
Καμπαλάτσε!
(Λέξη της αργκό που, θα μπορούσε να
μεταφραστεί: Χώρα-μπουρδέλο!)
Οι αστυνομικοί μας είπαν ότι έχουν την ικανότητα να υποπτεύονται τα επικίνδυνα αυτοκίνητα. Και γίνεται η επιχείρηση. Οι πιθανότητες να πετύχεις αντάρτη είναι μία στα 6 εκατομμύρια αυτοκίνητα. Και σταματάνε ένα. Πέσαμε σε άτυχη τύχη. Βρέθηκαν παράνομα πιστόλια στο πορτμπαγκάζ. Τύχη, γιατί πέσαμε σε σκηνή αληθινή και σπάνια. Άτυχη, γιατί ίσως γίναμε αιτία να χάσουν τη ζωή τους δυο επαναστάτες. Δείτε πώς μας κοιτάζει ο οδηγός του αυτοκινήτου, πίσω από το τζάμι.
Το πιθανότερο είναι να θανατώθηκε ύστερα από φοβερά βασανιστήρια. Αυτή η εικόνα με κυνηγάει ακόμα, γιατί βέβαια δεν είναι δυνατόν να την λογοκρίνω. Επί μήνες, μετά απ΄αυτά, προσπαθούσα να πείσω τον εαυτό μου πως ο άνθρωπος αυτός δεν ήταν αντάρτης αλλά κάποιος κακοποιός που ατύχησε.
Ροβήρου Μανθούλη: Σκιές πάνω στον άσπρο τοίχο. (Εκδ. Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας)