Η διεθνώς αναγνωρισμένη ναϊφ ζωγράφος Σοφία Καλογεροπούλου αφιερώνει το νέο κύκλο έργων της που φιλοξενείται στον Εκθεσιακό Χώρο του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής, στη μνήμη του Χρήστου Λαμπράκη. Η Έκθεση που συνδιοργανώνεται από την γκαλερί Σκουφά αντλεί από το μουσικό παρελθόν της ως σολιστ στην Όπερα της Βιέννης. Με την χαρακτηριστική της εικαστική γραφή αποτυπώνονται γνωστά μουσικά θέματα. Κόσμοι αρμονίας, πανηγυριού και μυσταγωγίας στους οποίους δεν μπορείς να αντισταθείς.
- Από όλες τις επαγγελματικές ταυτότητες (της δικηγόρου, της διεθνώς διακεκριμένης υψιφώνου, της επίσης διεθνώς αναγνωρισμένης ναϊφ ζωγράφου) ποια πιστεύετε ότι σας εκφράζει περισσότερο;
Για να είμαι ειλικρινής με τον εαυτό μου, όταν με ρωτούν απότομα απαντώ «Μουσικός» κι αυτό λέει πολλά. Μάλιστα πολλές φορές σε εκθέσεις την ώρα που τοποθετούνται τα έργα λέω «Παρακαλώ φέρτε μου ένα αναλόγιο!» και με διορθώνουν: Κυρία Καλογεροπούλου εννοείτε καβαλέτο. Στην πραγματικότητα είμαι από μικρή μέσα στη μουσική. Σκέφτομαι μουσικά. Για την νομική δεν θα το έλεγα αυτό, αν και στα περιθώρια των συγγραμμάτων ζωγράφιζα μουσικά θεματάκια κ γυναικείες φιγούρες…
- Περιέργως το στοίχημα της διάρκειας το κέρδισε η τέχνη που δεν σπουδάσατε
Ίσως επειδή ήταν το χόμπι μου, που σημαίνει απαλλαγμένο από οποιαδήποτε υποχρέωση κ πίεση…Ίσως γιατί μετά από μια περίοδο της ζωής μου, λόγω ασθένειας δεν ήταν δυνατόν να ακολουθήσω μία τόσο πειθαρχημένη καριέρα όπως αυτή του λυρικού ερμηνευτή.
- Υπήρξε κάποια σοπράνο πρότυπο για εσάς;
Θεωρώ ότι για όλους εμάς πρότυπο ήταν η Μαρία Κάλλας. Μετά τον πόλεμο, εποχή που η όπερα είχε πάρει την κάτω βόλτα αυτή έφερε έναν καινούργιο αέρα. Ίσως επειδή ήταν η ζωή της δύσκολη μπόρεσε να δώσει μια θεατρικότητα κι αυτό έφερε δίπλα της τους κατάλληλους ανθρώπους τον Τζεφιρέλι, τον Σεραφίν, τον Βισκόντι. Και βέβαια της οφείλουμε την ανάσταση του Μπελ Κάντο.
- Ως πολυεπίπεδα προικισμένη προσωπικότητα πώς βιώσατε την διαχείριση των πολλών δυνατοτήτων; Τα πολλά ταλέντα είναι ευχή;
Και υπό προϋποθέσεις μπορεί να είναι και κατάρα! Αλλά εγώ πιστεύω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν πάρα πολλά ταλέντα. Απλά τα μπλοκάρουμε με την αξιολόγηση του εαυτού μας. Ξέρετε, η πιο επικίνδυνη σκέψη σε έναν άνθρωπο είναι η σύγκριση με τους άλλους. Και βέβαια είναι σημαντικός κι ο παράγοντας τύχη. Το να βρεθείς τη σωστή στιγμή στο σωστό σημείο ή περιβάλλον είναι καθοριστικό.
- Μπορεί οι εσωτερικοί κι εξωτερικοί δρόμοι που ανοίγει η διαχείριση πολλών δυνατοτήτων να εγκυμονούν εσωτερικές συγκρούσεις;
Κανονικά δεν θα έπρεπε να υπάρχουν συγκρούσεις. Οι συγκρούσεις γεννώνται στην προσπάθεια να ανταποκριθείς σε όλα. Μία προσπάθεια υπεράνθρωπη. Εκεί ενυπάρχει ο κίνδυνος, ειδικά αν είσαι πειθαρχημένος και προσπαθείς το βέλτιστο σε κάθε κατεύθυνση. Το μεγάλο προσόν της ναΐφ ζωγραφικής όσον αφορά στην προσωπικότητα μου ήταν το ότι δεν είχε χρονικούς περιορισμούς. Μπορούσα να αντιδράσω, να θυμώσω να σταματήσω και να ξαναρχίσω όποτε ήθελα. Αυτό δεν μπορείς να το κάνεις στη μουσική. Σε μία παράσταση καλείσαι να βρίσκεσαι στην καλύτερη δυνατή στιγμή σου μία συγκεκριμένη ώρα. Υπό μία οπτική αυτό θα μπορούσε να είναι μία καλλιτεχνική ανελευθερία ειδικά για τους εκτελεστές.
- Ανατρέχοντας στο ξεκίνημα σας ως υψίφωνος στην Κρατική Όπερα της Βιέννης τη δεκαετία του ’70 ποια θυμάστε ως την πιο δυνατή στιγμή σας εκεί;
Πιο συγκινητικός είναι ο τρόπος που με δέχτηκαν εκεί. Πρώτα στο στούντιο και μετά στη σκηνή. Θυμάμαι τη στιγμή που τραγούδησα μπροστά στην επιτροπή το «Φόρτσε ντελ Ντεστίνο» και την τελική σκηνή από την Σαλώμη του Στράους και την αντίδραση όλων την τόσο θετική…
Μέντοράς μου εκεί ήταν η μεγάλη υψίφωνος Χίλντε Γκϋντεν. Μου άνοιξαν ένα πρόγραμμα από 30 ρόλους αλλά δυστυχώς η αρρώστια ήταν πιο δυνατή από την επιθυμία μου να ανταποκριθώ.
- Ποια ήταν η μεγαλύτερή σας ανασφάλεια και ποια η μεγαλύτερη ασφάλεια εκείνη την εποχή;
Η εργατικότητα ήταν η ασφάλειά μου αλλά αποδείχθηκε ότι δεν ήταν αρκετή κι η ανασφάλειά μου ήταν οι επιπτώσεις της ασθένειας. Κάποιες περιόδους ήταν σαν να χάνω το όργανο μου…που μπορεί να ήταν κ ιδέα μου.
- Έχετε πει ότι νιώσατε ενοχές μη αξιοποιώντας στο έπακρο το δώρο της φωνής. ..
Νομίζω ότι οποιοσδήποτε τα έχει κάνει σάλτσα νιώθει το ίδιο με μένα, αλλά οι ενοχές είναι περιττές. Ήταν μία συναισθηματική κατάσταση που βίωνα από την εποχή του Ωδείου Αθηνών. Από τα 16 και μετά. Και πάντα δημιουργείται η εντύπωση ότι είσαι ασυνεπής. Στην πραγματικότητα είτε δεν μπορείς να ανταπεξέλθεις είτε αισθάνεσαι ότι δεν μπορείς, που είναι το ίδιο. Μια ταραγμμένη περίοδος που τελείωσε λίγο πριν τα τριάντα μου.
- Εδώ και πολλές δεκαετίες ζωγραφίζετε σκηνές από γνωστές όπερες Ελλήνων και ξένων δημιουργών. Τί είναι για εσάς η όπερα; Είναι συμπυκνωμένη ζωή;
Καταρχήν αγαπώ πολύ τη μουσική. Μου αρέσει κι η συμφωνική μουσική. Επειδή προέρχομαι από τον χώρο της όπερας ζωγραφίζω περισσότερο όπερα. Ξέρετε, από το θεωρείο των καλλιτεχνών όπου καθόμασταν όσοι είχαμε χρόνο κι ενδιαφέρον στην ’Οπερα της Βιέννης παρατήρησα ότι το κοινό συμμετείχε, ταυτίζονταν με τους ρόλους…το ίδιο κι οι μουσικοί. Κάποια στιγμή σκέφτηκα ότι αυτό είναι το φάντασμα, το φάσμα της όπερας. Αυτό που ενώνει κοινό, ορχήστρα και τους επί σκηνής τραγουδιστές. Ήταν τόσο δυνατή αυτή η αίσθηση που μου έμεινε.
- Η μουσική είναι η ύψιστη αφηρημένη τέχνη κατά τον Ρολάν Μπαρτ. Ούσα εξαιρετικά γόνιμη και παραγωγική ζωγράφος με δεκάδες μέχρι σήμερα εκθέσεις σε όλον τον κόσμο θα συμφωνούσατε με αυτό; Εν τέλει όλα είναι μουσική; Όλα είναι ρυθμός;
Η ζωή είναι ρυθμός. Κι εφόσον η μουσική εκφράζει τη ζωή…Ναι, τί άλλο; Η ζωγραφική συμπορεύεται με όλες τις τέχνες γιατί στην πραγματικότητα όλες οι τέχνες πηγάζουν από ένα στοιχείο, την αλήθεια. Μεγάλο κομμάτι της τέχνης βασίζεται σε έρευνα μελέτη πηγών, και αυτό που συνειδητοποιείς όσο πιο βαθιά μπαίνεις είναι ότι πραγματικά όλη η δημιουργία -προφορική και γραπτή βασίζεται στο ρυθμό, στην αρμονία.
- Οι μύθοι των λαών σας γοητεύουν εξίσου.
Βασικά πιστεύω ότι η μυθολογία των λαών είναι η αληθινή ιστορία της ανθρωπότητας. Γιατί όταν λέμε Κατακλυσμός του Νώε ή του Δευκαλίωνα είναι βέβαιο ότι κάποιος κατακλυσμός είχε γίνει -τέλος πάντων. Η ιστορία πολλές φορές παρουσιάζει τα γεγονότα με τρόπο αναληθή. Όμως η μνήμη των λαών είναι αξεπέραστη. Στην εισαγωγή της έκθεσής μου «Μυθολογείν» στην γκαλερί Ζουμπουλάκη έγραφα ότι «Τα ονειρικά πλάσματα της μυθολογίας υπάρχουν αόρατα γύρω μας και μας κοιτούν με σκεπτικισμό. Πού και πού εμφανίζονται σε κείνους τους τόπους που έχουν μείνει αλώβητοι από βαρβάρους και σε κείνους τους χρόνους που τους καλεί η πολιτισμική μας νοσταλγία. Πέρα από αυτό, μας φανερώνουν τα μυστικά του ανθρώπου πιο πολύ από την ίδια την ιστορία.» Τώρα, ετοιμάζω σειρά έργων που βασίζονται στον Κακριδή, τον Κερένυϊ και την λατρεμένη Σοφία Ζαραμπούκα.
- Τί είναι για εσάς η μουσική;
«Ο Κλεινίας ο Πυθαγόρειας οργιζόμενος εκιθάριζε…και προς τον ερωτώντα δια τί τούτο έλεγε: Πραϊνομαι…» Αθήναιος ΙΔ . Νομίζω ότι η μουσική έπαιξε για μένα τον ρόλο αυτόν που περιγράφει ο Κλεινίας. Με το ρήμα «πραϊνομαι» εκφράζει ακριβώς αυτό το οποίο αισθάνομαι. Όχι μόνο εγώ. Όλοι μας. Είτε το συνειδητοποιούμε είτε όχι.
-Παρακολουθώντας το έργο σας νιώθω ότι τραγουδάτε ζωγραφίζοντας. Ισχύει αυτό;
Ακούγοντας μουσική βλέπεις εικόνες. Αυτές τις εικόνες θέλησα να ζωγραφίσω. Γιατί πάνω από καλλιτέχνης είμαι φιλότεχνη κι ακούω πολλή μουσική.
- Με αναδρομική ματιά ποιος κύκλος έργων ή έκθεση θα λέγατε ότι υπήρξε κομβικός για την εξέλιξή σας;
Η έκθεση στη Νέα Υόρκη το 2009 γιατί λίγους μήνες πριν είχα χάσει τον άντρα μου Τάκη Καλογερόπουλο σύντροφο στη ζωή και την τέχνη, συγγραφέα μεταξύ άλλων του επτάτομου λεξικού για την μουσική από τον ’Όμηρο μέχρι σήμερα. Βρέθηκα στη Νέα Υόρκη με την μεγάλη μου κόρη Διώνη που πλέον έχει αναλάβει την επιμέλεια των Εκθέσεων μου κι η επαφή με τους ανθρώπους , ο ίδιος ο κύκλος των έργων με θέμα την όπερα και μάλιστα τις εκτελέσεις που εκείνη την χρονιά παρουσιάζονταν στην Μετροπόλιταν Όπερα λειτούργησε όχι απλά παρηγορητικά αλλά ιαματικά.
- Έχετε πει ότι ζωγραφίζετε ό,τι αγαπάτε κι ό,τι φοβάστε… Τί αγαπάτε;
Αγαπάω την φιλία. Δίνω πολύ μεγάλη σημασία στη φιλία. Δίνω μεγάλη σημασία στην ελεύθερη έκφραση, τη φύση, το διάβασμα. Είναι τόσα πολλά. Αγαπώ όμως και το παιχνίδι, το χιούμορ, τους συμβολισμούς. Το χιούμορ, το χρησιμοποιώ ως αντίδοτο στη μιζέρια Η ατμόσφαιρα γιορτής που υπάρχει συχνά στα έργα μου είναι η προβολή των επιθυμιών μου. Και πιστεύω ότι το χιούμορ είναι το πιο δυνατό όπλο που μπορεί να διαθέσει ο άνθρωπος. Θαυμάζω τα πρόσωπα που είδαν μπροστά από την εποχή τους. Που άνοιξαν δρόμους στους λαούς, όπως ο Γκάντι κι ο Καποδίστριας.
-Και τί φοβάστε;
Ότι φοβάται όλος ο κόσμος. Τη μοναξιά, την απώλεια των αγαπημένων και το ψέμα
-Έχοντας υπάρξει και παραμένοντας μία πολύ όμορφη γυναίκα θεωρείτε την ομορφιά διαβατήριο ή παγίδα;
(με γέλιο) Παγίδα, παγιδάρα! Μόνο προβλήματα. Γιατί κάποιοι έμεναν στην εξωτερική εικόνα κι επέμεναν σε αυτή. Δυστυχώς η όποια καλή εμφάνιση εμποδίζει τους ανθρώπους να δουν σε βάθος, την δημιουργία ουσιαστικών σχέσεων. Ενδεχομένως να εμποδίζει κι εσένα τον ίδιο να βρεις τον πραγματικό σου εαυτό…
- Η αίσθησή μου είναι ότι ζωγραφίζετε όνειρα
Στην πραγματικότητα η ζωγραφική μου είναι στη βάση της ψυχαναλυτική. Δημιουργώ κόσμους όπως θα τους ήθελα να είναι. Όπως τους φαντάστηκα ή τους ονειρεύομαι. Βεβαίως έχω κάνει πολλά χρόνια ψυχανάλυση και με βοήθησε πραγματικά να συμφιλιωθώ με τον εαυτό μου. Είναι ένα εργαλείο επικοινωνίας είτε με εμάς τους ίδιους είτε με τους άλλους που αν το αποδέχονταν όλοι κι έσκυβαν πάνω σε αυτό ο κόσμος θα ήταν καλύτερος.
- Η δικηγόρος Σοφία Καλογεροπούλου τί συμβουλεύει την ζωγράφο;
Παραδόξως και η τέχνη κι επιστήμη έχουν ένα κοινό: Το Παν Μέτρον ’Αριστον!
- Αποφοιτώντας από το αμερικανικό κολλέγιο και προερχόμενη από αστική οικογένεια δεν επιλέξατε την ασφάλεια και το βόλεμα αλλά τον περιπετειωδώς απολαυστικό δρόμο της προσωπικής εξέλιξης.
Στο κολλέγιο ειδικά το οποίο είχε τις πνευματικές του ρίζες στη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη πολλοί καθηγητές ήταν αριστεροί… Ηρωικές μορφές που με ψεύτικες ταυτότητες είχαν σώσει Ελληνίδες κ Αρμένισσες στη Μικρασιατική Καταστροφή. Μας είχαν βάλει την ιδέα ότι οι γυναίκες δεν πρέπει να μένουν στο σπίτι. Για να καταλάβετε το ενενηνταπέντε τοις εκατό των συμμαθητριών μου μπήκανε στο πανεπιστήμιο.
- Η εφηβεία και τα φοιτητικά σας χρόνια κύλησαν μέσα στην έκρηξη των γυναικείων διεκδικήσεων του δεύτερου φεμινιστικού κύματος….Έχοντας μεγαλώσει δύο κόρες με τις οποίες είστε πολύ δεμένη πού πιστεύετε ότι βρισκόμαστε από πλευράς κατακτήσεων;
Οι κατακτήσεις είναι πολλές, ο κόσμος όμως μπερδεμένος. Νομίζω ότι στην Διώνη και την Δάφνη μετέδωσα αυτά που πίστεψα. Την αμία του να είναι μορφωμένες κι ελεύθερες. Από εκεί και πέρα είμαι ανοιχτή στις επιλογές τους. Επειδή τις απέκτησα μετά τα τριάντα -που τότε σε θεωρούσαν μεγάλη… ζορίστηκα. Παρόλα αυτά θεωρώ ότι πήραν καλά στοιχεία. Γενικότερα, θα έλεγα ότι ναι έχουν προχωρήσει τα πράγματα όχι όμως όσο θα θέλαμε. Θεωρώ ότι τα νέα παιδιά είναι άλλη γενιά. Εμείς ήμασταν ορμητικοί. Παλεύαμε με το κατεστημένο κι είχαμε πίστη, αφελώς συχνά γι αυτό εξαπατηθήκαμε κι αρκετά…Όταν παντρεύτηκα σε δεύτερο γάμο με τον Τάκη Καλογερόπουλο… είπε στον παππά «πες τα γρήγορα γιατί τα έχουμε ξανακούσει!» Τώρα βλέπω έναν νεοσυντηριτισμό, φανφάρες δεξιώσεις γάμων κλπ. Κι αναρωτιέμαι: είναι δυνατόν;. Ήμασταν η γενιά των διεκδικήσεων. Πεισμένοι ότι το αύριο θα είναι απαλλαγμένο από συμβάσεις. Με συμμαθητές από το Ωδείο είχαμε δημιουργήσει και την ορχήστρα ΠANAΡMONIA – έναν από τους Συλλόγους που διέλυσε η χούντα. Τώρα ο κόσμος μου φαίνεται λίγο περίεργος…