«17χρονος ξύπνησε από κώμα...λίγο πριν οι γονείς του δωρίσουν τα όργανά του»: Αυτός είναι ο τίτλος που έπαιξε επί τέσσερα λεπτά στην οθόνη της ERTNEWS, το πρωί της Δευτέρας, καθώς η δημοσιογράφος συνομιλούσε με το νευροχειρουργό Πέτρο Σουρτζή από την Λέσβο, όπου είχε συμβεί λίγο νωρίτερα κάτι σαν ιατρικό «θαύμα», όταν ο 17χρονος Ταξιάρχης Καϊτατζής ξύπνησε από το κώμα, έπειτα από σοβαρό τροχαίο ατύχημα.
Η πρακτική της αντιγραφής - αλλιώς «copy/paste» - είναι δυστυχώς για την ελληνική δημοσιογραφία ευρέως διαδομένη. Μέσα σε λίγες ώρες, το ίδιο ρεπορτάζ με τον ίδιο τίτλο «κρεμόταν» σχεδόν παντού.
Είναι δεδομένες οι θετικές προθέσεις της ΕΡΤ και του συνόλου σχεδόν των ΜΜΕ στη χώρα - υπέρ των μεταμοσχεύσεων.
Κι όμως, καταλήξαμε σε ένα από τα μαζικότερα περιστατικά διακίνησης «fake news» (ψευδών ειδήσεων), προκαλώντας μία εξαιρετικά σπάνια, δημόσια παρέμβαση του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων, που διαψεύδει πρακτικά το σύνολο των ΜΜΕ. Το οξύμωρο του πράγματος: πριν από ένα μήνα, το σύνολο των ΜΜΕ ανέδειξε και αγκάλιασε το υπέροχο παράδειγμα της Έμμας, που χάθηκε επίσης από τροχαίο στη Θεσσαλονίκη, με την οικογένεια να ανακοινώνει ότι θα δοθούν τα όργανα για να σωθούν ανθρώπινες ζωές.
H ΗuffPost θέτει τέσσερα ερωτήματα στη Γιούλη Μενουδάκου: είναι ο άνθρωπος που συντονίζει σε εθνικό επίπεδο τη Μεταμοσχευτική Διαδικασία, ως Προϊσταμένη στο αρμόδιο τμήμα του ΕΟΜ.
“Πότε οι ιατροί δεν ξεκινούν τη συζήτηση σχετικά με τη δωρεά οργάνων με τους συγγενείς ενός ασθενούς, αν δεν έχουν ολοκληρωθεί οι σχετικές εξετάσεις και αν δεν έχει πιστοποιηθεί ο εγκεφαλικός θάνατος.”
Θα μπορούσαν να έχουν αφαιρεθεί όργανα από τον Ταξιάρχη; «Ποτέ!»
HuffPost: Μπορεί να γίνει στα αλήθεια ένα τόσο τραγικό λάθος;
Γιούλη Μενουδάκου: Σε καμία περίπτωση. Διότι οι ασθενείς που γίνονται δότες οργάνων είναι ασθενείς στους οποίους έχει διαγνωστεί ο εγκεφαλικός θάνατος. Και ο εγκεφαλικός θάνατος παγκοσμίως διαγιγνώσκεται και πιστοποιείται μόνο κατόπιν συγκεκριμένων κλινικών δοκιμασιών και εξετάσεων που δεν αφήνουν κανένα περιθώριο λάθους. Προφανώς στον 17χρονο, παρά τη βαρύτατη κατάστασή του, ουδέποτε οι ιατροί του, βάσει ενδείξεων, τον θεώρησαν εγκεφαλικά νεκρό και ως εκ τούτου, ουδεποτε διεξήχθησαν αυτές οι εξετάσεις. Αν είχαν γίνει θα έδειχναν σαφέστατα εγκεφαλική λειτουργία. Πoτέ οι ιατροί δεν ξεκινούν τη συζήτηση σχετικά με τη δωρεά οργάνων με τους συγγενείς ενός ασθενούς, αν δεν έχουν ολοκληρωθεί οι σχετικές εξετάσεις και αν δεν έχει πιστοποιηθεί ο εγκεφαλικός θάνατος. Το να αναλογίζεται μια οικογένεια την προοπτική της δωρεάς όταν ενημερώνεται ότι ο άνθρωπός της ειναι σε βαρύτατη κατάσταση είναι αξιέπαινο και αξιοθαύμαστο. Όμως δεν αφορούν όλες οι περιπτώσεις εγκεφαλικό θάνατο. Το μόνο θετικό αυτής της υπόθεσης, πέρα από το γεγονός ότι ένα νέο παιδί σώθηκε, είναι η περίτρανη απόδειξη ότι το σύστημα υγείας μας και οι λειτουργοί του, είναι απαρέγκλιτα προσανατολισμένοι στη σωτηρία των ασθενών ακόμα και στις πιο δύσκολες περιπτώσεις.
“Πάντα ο εγκεφαλικός θάνατος μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα ακολουθείται και από τον σωματικό καθώς τα όργανα κάποια στιγμή παύουν να ανταποκρίνονται στα μηχανήματα.”
ΗuffPost: Όταν ακούμε τις λέξεις ”κώμα” ή ”έμεινε φυτό” για έναν συνάνθρωπό μας, αυτό σημαίνει ότι αυτομάτως κινούνται διαδικασίες για μεταμόσχευση οργάνων - δηλαδή αρκεί να πει ένα ”ναι” η οικογένειά του;
Γιούλη Μενουδάκου: Το κώμα και οι φυτική κατάσταση ουδεμία σχέση έχουν με τον εγκεφαλικό θάνατο. Είναι καταστάσεις, που παρ′ ότι πάνω σε μια κλ;iνη ΜΕΘ δείχνουν όμοιες (ένας ασθενής διασωληνωμένος να κοιμάται), επιστημονικά και ιατρικά είναι απόλυτα διακριτές. Είναι άσπρο και μαύρο. Στη μια περίπτωση είναι ένας εγκέφαλος με λειτουργία, που διατηρεί την αναπνοή και την καρδιακή λειτουργία, την ισορροπία του οργανισμού εν γένει, απλά μια πιθανότατα αναστρέψιμη βλάβη στην επιφανεια του εγκεφάλου, δεν επιτρέπει στον άνθρωπο να εχει συνειδηση και επικοινωνία με το περιβάλλον. Στον εγκεφαλικό θάνατο ο εγκέφαλος έχει καταστραφεί και ο αποβιώσας φαίνεται σαν να διατηρεί την καρδιοαναπνευστική του λειτουργία αποκλειστικά λόγω των μηχανημάτων. Γι αυτό πάντα ο εγκεφαλικός θάνατος μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα ακολουθείται και από τον σωματικό καθώς τα όργανα κάποια στιγμή παυουν να ανταποκρίνονται στα μηχανήματα. Μόνο και μόνο τότε υπάρχει το ”παράθυρο” ευκαιρίας για μια οικογένεια να αποφασίσει για τη δωρεά οργάνων.
“Ουδέποτε στα ιατρικά χρονικά έχει καταγραφεί περίπτωση ασθενούς που επίσημα να έχει ανακηρυχθεί ως εγκεφαλικά νεκρός και να ανέκαμψε.”
HuffPost: Μπορεί ο εγκεφαλικός θάνατος να αναστραφεί; Εχει καταγραφεί τέτοιο συμβάν στην Ελλάδα ή κάπου αλλού στον κόσμο;
Γιούλη Μενουδάκου: Όχι. Στον εγκεφαλικό θάνατο μιλάμε για καταστροφή του εγκεφάλου, όχι για μια δυνητικά αναστρέψιμη βλάβη. Ουδέποτε στα ιατρικά χρονικά έχει καταγραφεί περίπτωση ασθενούς που επίσημα να έχει ανακηρυχθεί ως εγκεφαλικά νεκρός και να ανέκαμψε. Αντιθέτως δημοσιεύματα του τύπου ”ξύπνησε πριν του παρουν τα όργανα” καταγράφονται παγκοσμίως, ως αποτέλεσμα βιαστικών εικασιών για την κατασταση ενός ασθενούς σε συνδυασμό με το ”ελκυστικό” της είδησης προς το ευρύ κοινό. Δυστυχώς όμως τετοια δημοσιεύματα πάντοτε στερούνται τεκμηρίωσης και παραπλανουν το κοινό με αποτέλεσμα οι πολίτες να μην εμπιστευονται τον θεσμό της δωρεάς και ζωές που θα μπορουσαν να σωθούν να χάνοται. Εδώ έχει ενδιαφέρον να αναφέρουμε την περίπτωση της Ιαπωνίας, χώρα στην οποία για πολλές δεκαετίες δεν πραγματοποιούνταν μεταμοσχεύσεις απο αποβιώσαντες δότες, καθώς οι Ιάπωνες - αποκλειστικά και μόνο λόγω κουλτούρας - δεν αποδέχονταν τον εγκεφαλικό θάνατο. Όλα αυτά τα χρόνια φυσικά καθημερινά χιλιάδες ασθενείς καταγράφηκαν ως εγκεφαλικά νεκροί (επιστημονική αποδοχή υπήρχε), κανένας όμως από αυτούς δεν επανήλθε στη ζωή.
“Η συναίνεση της οικογένειας στηρίχθηκε στην επιθυμία που είχε εκφράσει η ίδια η Έμμα προς τους οικείους της, να βοηθήσει ασθενείς συνανθρώπους της, αν ποτέ ατυχείς περιστάσεις την έφεραν σε ανάλογη κατάσταση. Μια υπεύθυνη απόφαση που έσωσε ζωες.”
HuffPost: Όταν χάθηκε η Έμμα στη Θεσσαλονίκη δεν τέθηκε από πουθενά ζήτημα για την απόφαση της οικογένειάς της και για την διαδικασία. Τώρα συνέβη κάτι διαφορετικό στη Μυτιλήνη;
Γιούλη Μενουδάκου: Φυσικά και τέθηκε, αλλά έγινε με τη σωστή πληροφόρηση και τη σωστή σειρά. Η έγκριση για τη δωρεά δόθηκε από την οικογένεια της άτυχης κοπέλας, αφού είχε διαπιστωθεί ο εγκεφαλικός της θάνατος. Φυσικά, όπως και εμείς ενημερωθήκαμε, η συναίνεση της οικογένειας στηρίχθηκε στην επιθυμία που είχε εκφράσει η ίδια η Έμμα προς τους οικείους της, να βοηθήσει ασθενείς συνανθρώπους της, αν ποτέ ατυχείς περιστάσεις την έφεραν σε ανάλογη κατάσταση. Μια υπεύθυνη απόφαση που έσωσε ζωες. Η δωρεά οργάνων αποτελεί σημαντικό ζήτημα ατομικής και συλλογικής ευθύνης. Γιατί ποτέ δεν γνωρίζουμε σε ποιά πλευρά θα βρεθούμε αύριο.