Η εξερεύνηση του Διαστήματος, ως γνωστόν, ξεκίνησε εξαιρετικά δυναμικά το 1957, όταν η εκτόξευση του Σπούτνικ από τη Σοβιετική Ένωση αποτέλεσε το έναυσμα του διάσημου «Space Race». Οι εξελίξεις τα επόμενα χρόνια ήταν αλματώδεις, με αποκορύφωμα την προσελήνωση του «Απόλλων 11» το 1969. Έκτοτε, δυστυχώς, το ενδιαφέρον ατόνησε, καθώς αυτό που είχε αρχίσει ως «η μεγάλη έξοδος» εξελίχθηκε σε μια «ρουτίνα», από την οποία σιγά σιγά απομακρύνθηκαν τα φώτα της δημοσιότητας, παρά τα σημαντικά επιτεύγματα που σημειώνονταν κατά καιρούς, από τον «Μιρ» και τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό ως την καθιέρωση της χρήσης (και μακροπρόθεσμα την απόσυρση) των Διαστημικών Λεωφορείων- η οποία δυστυχώς συνοδεύτηκε και από τις καταστροφές του «Challenger» και του «Columbia».
Ωστόσο τα τελευταία χρόνια η τάση αυτή δείχνει να αλλάζει, και το 2014 αποτέλεσε ένα έτος που δεν θα ήταν υπερβολή να χαρακτηριστεί ως κομβικής σημασίας, καθώς συνέβησαν πάρα πολλά μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα. Η αποστολή του διαστημοπλοίου «Rosetta» στον κομήτη 67P/ Churyumov/ Gerasimenko και η προσεδάφιση του οχήματος Philae σε αυτόν αποτέλεσε μια πολύ σημαντική πρωτιά στα χρονικά της εξερεύνησης του Διαστήματος, ενώ σε αυτά τα βήματα κινείται και η ιαπωνική αποστολή Hayabusha 2, η οποία εκτοξεύτηκε λίγο καιρό πριν, με στόχο τον αστεροειδή 1999 JU3.
Το διαστημόπλοιο Rosetta και η προσεδάφιση του οχήματος Philae. (AP Photo/ESA)
Και τα πράγματα δεν έμειναν εκεί: γεγονός- ορόσημο για την ιστορία της NASA ήταν η πρώτη δοκιμαστική – αν και μη επανδρωμένη- πτήση του διαστημοπλοίου Orion, το οποίο και είναι το πρώτο σκάφος εδώ και πολλά χρόνια που προορίζεται για αποστολές στο «Βαθύ Διάστημα», και αναμένεται να αποτελέσει το μέσον το οποίο θα μεταφέρει στον Κόκκινο Πλανήτη τους αστροναύτες της πρώτης επανδρωμένης αποστολής στον Άρη. Γενικότερα, ο Άρης βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, και όχι μόνο για τη NASA: τον Σεπτέμβριο η αποστολή ΜΟΜ της ινδικής διαστημικής υπηρεσίας (ΙSRO) τέθηκε σε τροχιά γύρω από τον Κόκκινο Πλανήτη, κρατώντας «παρέα» στο διάσημο Curiosity, αλλά και στο επίσης νεοαφιχθέν (επίσης μέσα στον Σεπτέμβριο) MAVEN της NASA. Φυσικά η Κίνα δεν απουσιάζει από το «κλαμπ» των χωρών που σημείωσαν επιτυχίες μέσα στο έτος, χάρη στο Chang'e 5T1, το οποίο πήγε στη Σελήνη και επέστρεψε στη Γη.
Η πρώτη δοκιμαστική – αν και μη επανδρωμένη- πτήση του διαστημοπλοίου Orion (BRENT LEWIS VIA GETTY IMAGES)
To Maven της Nasa (MCT VIA GETTY IMAGES)
Ένας πατέρας στην Ινδία εξηγεί στο γιο του για την αποστολή MOM (Mars Orbiter Mission) της ινδικής διαστημικής υπηρεσίας (ISRO) (MANJUNATH KIRAN VIA GETTY IMAGES)
Βεβαίως, το έτος δεν ήταν και χωρίς τις αποτυχίες του, οι οποίες όμως υπογραμμίζουν και πάλι την ανανεωμένη ορμή «προς τα έξω». Απανωτά προβλήματα δείχνουν να μαστίζουν το όραμα της εξόδου των ιδιωτικών εταιρειών στο Διάστημα: η καταστροφή πυραύλου Antares που μετέφερε το σκάφος Cygnus της Orbital Sciences , το οποίο προοριζόταν να ανεφοδιάσει τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό ακολουθήθηκε σύντομα από το τραγικό δυστύχημα του Spaceship Two της Virgin Galactic , ενώ τον Αύγουστο η SpaceX έχανε έναν πύραυλό της πάνω από το Τέξας.
O πύραυλος της Orbital Sciences με το σκάφος Cygnus στην κορυφή του πυραύλου εκρήγνυται (ASSOCIATED PRESS)
Ωστόσο, παρά τις όποιες ατυχίες που εγείρουν αναπόφευκτους προβληματισμούς, η γενικότερη αίσθηση φαίνεται να είναι ότι δεν πρόκειται παρά για εμπόδια τα οποία θα ξεπεραστούν: η Orbital Sciences δηλώνει ότι συνεχίζει , με την υποστήριξη της NASA, η SpaceX του Έλον Μασκ δείχνει να προχωρά ακάθεκτη και η Virgin Galactic δηλώνει ότι δεν εγκαταλείπει τη μάχη.
Space X (BRUCE WEAVER VIA GETTY IMAGES)
Εκ πρώτης όψεως, η συμμετοχή της Ελλάδας σε αυτόν τον ανερχόμενο «πυρετό» θα έλεγε κανείς ότι είναι μικρή έως ανύπαρκτη- ωστόσο κάτι τέτοιο δεν ισχύει, καθώς, ειδικά δεδομένων των συνθηκών, η χώρα μας βάζει το δικό της «λιθαράκι»: χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η περίπτωση του αστροφυσικού Θανάση Οικονόμου – του «Έλληνα της Rosetta»- αλλά και η εκτόξευση του Λ-Sat τον Ιούλιο, ο οποίος έχει δημιουργηθεί από Έλληνες επιστήμονες. Και φυσικά, μέσω της συνεργασίας/ συμμετοχής ελληνικών εταιρειών σε προγράμματα της ESA.
Ελληνικές εταιρείες και ESA
Ουκ ολίγες είναι οι ελληνικές εταιρείες που συνεργάζονται με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος, δίνοντας το δικό τους ελληνικό «χρώμα» στην «εξερεύνηση του Απείρου». Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Adamant Composites: όπως είπε στη HuffPost Greece ο Θάνος Μπαλτόπουλος, μηχανικός και υπεύθυνος ανάπτυξης, η συνεργασία αυτή έχει να κάνει με τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη εκτεινόμενων δομών (deployable structures) σε τηλεσκόπια δορυφόρων, ενώ μέσα στα πρώτα χρόνια της εταιρείας υπήρξαν και τρία συμβόλαια που αφορούσαν σε νέα καινοτόμα υλικά με τη χρήση νανοτεχνολογίας. Με την ESA έχει συνεργαστεί στο παρελθόν και η Advanced Microwave Systems, πάνω στον τομέα της ανάπτυξης μικροκυματικού hardware, συνεργασία η οποία έληξε το 2009.
Στη λίστα εντάσσεται και η Aratos Technologies, πάνω στο αντικείμενο του disaster management- τόσο σε επίπεδο λογισμικού, όσο και μεθοδολογίας. Άλλος ένας τομέας ενδιαφέροντος της ESA στον οποίο υπάρχει ελληνική δραστηριοποίηση είναι το περιβάλλον και η κλιματική αλλαγή: όπως ανέφερε στη HuffPost Greece η Dr. Αθηνά Πρόγιου, της Axon Enviro-Group, η εν λόγω εταιρεία έχει συμμετάσχει σε έναν πρόσφατο διαγωνισμό της ESA για την ανάπτυξη ενός portal που θα περιλαμβάνει δεδομένα από έργα της ESA και όχι μόνο στον τομέα της κλιματικής αλλαγής- με την Axon Enviro-Group να καλύπτει το επιστημονικό κομμάτι του έργου. Στο τομέα του περιβάλλοντος δραστηριοποιείται και η Draxis Environmental, η οποία, όπως επεσήμανε ο Ευάγγελος Κοσμίδης, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας έχει αναλάβει μια μελέτη για θέματα GIS και navigation και μια μελέτη για μετρήσεις αερίων ρύπων από δορυφορικά δεδομένα, σε συνεργασία με το ΔΠΘ. «Επίσης, μία spin-out εταιρία μας, η Dotsoft AE έχει αναλάβει το support της ESA για το web presence τους και την υποστήριξή τους σε θέματα IT infrastructure» συμπληρώνει σχετικά.
Το Βόρειο Σέλας σε φωτογραφία που τραβήχτηκε από τον αστροναύτη Τέρι Βιρτς στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (HuffPost UK)
Από πλευράς της, η Dedalos Ltd κοιτάει πέρα από τα όρια του πλανήτη, αναπτύσσοντας – στο πλαίσιο συνεργασίας με την ESA- λογισμικά που έχουν να κάνουν με τον τρόπο κίνησης των δορυφόρων με τους κινητήρες που υπάρχουν, καθώς και με την ανάλυση της σύνθεσης της ατμόσφαιρας στη Γη και άλλους πλανήτες. Συνεργασία με την ESA έχει από το 2009 και η Emtech-Excel Micro Technologies, η οποία αφορά σε δυο έργα σχετικά με το κέντρο επιχειρήσεων στο Ντάρμσταντ, αλλά και μια συνεργασία με το ESTEC. Ειδικότερα, η δουλειά της ελληνικής εταιρείας έχει να κάνει με λογισμικό για βελτίωση της υποδομής των εξομοιωτών και προσομοιωτών, καθώς και τις μετρήσεις μαγνητικών πεδίων μέσα σε διαστημόπλοια (σε συνεργασία με το ΕΜΠ).
Ο Φώτης Λιοτόπουλος, διευθύνων σύμβουλος και ιδρυτής της Sboing, επισημαίνει ότι αν και δεν υπάρχει κάποιο έργο σε εξέλιξη με την ESA, η εταιρεία έχει συμμετάσχει στο European Satellirte Navigation Competition, (2012). όπου και διακρίθηκε. Η εταιρεία ειδικεύεται πάνω στο αντικείμενο της δορυφορικής πλοήγησης και στοχεύει σε συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος που θα έχει να κάνει με σύστημα πληροφόρησης για περιβαλλοντικές μετρήσεις που λαμβάνονται από δορυφόρους γήινης επισκόπησης (earth observation). «Έχουμε ανταποκριθεί σε πρόσκληση για τρόπους αξιοποίησης και προβολής της ESA και των αποστολών με τη βοήθεια crowdsourcing- ταιριάζει με εμάς επειδή ταιριάζει με τη φιλοσοφία της τεχνολογίας sboing που χρησιμοποιεί το crowdsourcing για βελτιωμένη πλοήγηση» δήλωσε σχετικά στη HuffPost Greece. «Η Sboing είναι η μόνη εταιρεία που έχει διεθνή πατέντα για βελτιωμένη πλοήγηση μέσω crowdsourcing. Η ιδέα είναι ότι αυτό θα επεκταθεί και στο Galileo μόλις τεθεί σε λειτουργία» πρόσθεσε.
Αυτή η εικόνα δείχνει μία περιοχή που βρίσκεται μέσα στον αστερισμό του Σκορπιού, κοντά στο κέντρο του γαλαξία. (HuffPost UK)
Η λίστα των ελληνικών εταιρειών με το «βλέμμα στο Διάστημα» συνεχίζεται με τη Fasmatech Science and Technology, η οποία ασχολείται με τεχνολογίες custom φασματομέτρων μάζας, για τη μέτρηση βάρους δειγμάτων σε μοριακών επίπεδο. «Όλα τα probes στο Διάστημα τα τελευταία 15-20 χρόνια έχουν τουλάχιστον ένα φασματόμετρο μάζας για επί τόπου μετρήσεις. Ελπίζουμε ότι σε μελλοντικά projects θα παίξουμε κάποιο ρόλο. Τους έχουμε πει τι μπορούμε να κάνουμε και είμαστε σε επαφή» σημειώνει ο Μανώλης Ραπτάκης, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας. Στον τομέα των διαστημικών εφαρμογών παρατήρησης Γης δραστηριοποιείται και η ΓεωΑνάλυση ΑΕ, αξιοποιώντας τα δορυφορικά στοιχεία σε εφαρμογές γεωπληροφορικής και γεωργίας ακριβείας (ωστόσο, όπως επεσήμανε ο διευθύνων σύμβουλός της, Γ. Σαββίδης, «μέχρι σήμερα δεν δόθηκε η ευκαιρία να συμμετάσχει ως ενεργό μέλος σε διεθνές σχήμα υποβάλλοντας προσφορά για την ανάληψη έργου»).
Σε μια σειρά προγραμμάτων συνεργασίας με την ESA συμμετέχει η INASCO, τα οποία αφορούν στην υλοποίηση βιομηχανικών έργων σχετικών με δομικά μέρη δορυφόρων, μεγάλες αναπτυσσόμενες κατασκευές, συστήματα και μηχανισμούς μετρολογίας, νανο-σύνθετες κατασκευές με προηγμένες ικανότητες αίσθησης και οδήγησης, συστήματα Θερμικής Διαχείρισης Οχημάτων επαναεισόδου στην ατμόσφαιρα, έξυπνα υλικά και μηχανισμοί υψηλής ακριβείας, ηλεκτρονικά ισχύος διαστημικής διαβάθμισης για συστήματα πρόωσης, υποστηρικτικός ηλεκτρολογικός εξοπλισμός εδάφους (EGSE), προγραμματιζόμενους Πίνακες Πεδίου Πυλών (FPGA), ανασχηματιζόμενο υλισμικό (Reconfigurable hardware) και μικρο-ηλεκτρονική.
Όσον αφορά στην Irida Labs, όπως επεσήμανε ο υπεύθυνος έρευνας και τεχνολογίας της εταιρείας, Χρήστος Θεοχαράτος, η συνεργασία της επικεντρώνεται στον τομέα του λογισμικού, και ειδικότερα στην παραγωγή software για υπηρεσίες πάνω στον τομέα της παρατήρησης Γης- ενώ στο παρελθόν έχει πραγματοποιηθεί μελέτη για τις απαιτήσεις και τις δυνατότητες ελληνικών φορέων πάνω στο συγκεκριμένο πλαίσιο (earth observation).
Συνεργασία με την ESA που αφορά στην κατασκευή καλωδιώσεων για δορυφόρους (JUICE Space Segment) έχει επίσης η Miltech Hellas, ενώ σε εξέλιξη είναι και συνεργασία πάνω στο EUCLID Propulsion System – σύστημα προώθησης δορυφόρων, με την εταιρεία να κατασκευάζει τις καλωδιώσεις. Στον κατασκευαστικό τομέα (συναρμολόγηση και έλεγχοι ηλεκτρονικών διατάξεων) δραστηριοποιείται και η Prisma Electronics, με πρόγραμμα το ποίο τρέχει αυτή τη στιγμή και αφορά στην κατασκευή μιας power processing unit για προωθητήρες ιόντων, για την πρόωση δορυφόρων χαμηλής τροχιάς.