Μια σπάνια, περίτεχνη και μυστικιστική εβραϊκή Βίβλος που γράφτηκε από έναν επιφανή ραβίνο στην Ισπανία του 14ου αιώνα και της οποίας οι χρυσοποίκιλτες και πολύχρωμες σελίδες συνδυάζουν εβραϊκές, χριστιανικές και ισλαμικές καλλιτεχνικές παραδόσεις, πρόκειται να εκτεθεί στο κοινό, αφού αγοράστηκε σε δημοπρασία έναντι 6,25 εκατομμυρίων ευρώ.
Η Βίβλος Shem Tov, η οποία εκπονήθηκε από τον Ισπανό Ταλμουδιστή και Καμπαλιστή ραβίνο Shem Tov Ibn Gaon στην πόλη Σόρια της κοινότητας της Καστίλλης και Λεόν το 1312, επιβίωσε μέσα από αμέτρητους πολέμους και αναταραχές από τα ταξίδια της προς την Ιερουσαλήμ, τη Βαγδάτη, την Τρίπολη, το Λονδίνο και τη Γενεύη κατά τη διάρκεια επτά αιώνων.
Το βράδυ της Τρίτης, η περίτεχνα διακοσμημένη Βίβλος -που περιγράφεται ως «ένα tour de force της βιβλικής και καμπαλιστικής επιστήμης και μια πολύτιμη μαρτυρία της μεσαιωνικής παράδοσης της σεφαραδίτικης βιβλιογραφίας»- πωλήθηκε κοντά στο ανώτατο όριο της εκτίμησής της των 5-7 εκατομμυρίων δολαρίων από τον οίκο Sotheby’s στη Νέα Υόρκη.
Η Sharon Liberman Mintz, ανώτερη ειδικός του Sotheby’s για βιβλία και χειρόγραφα της Ιουδαϊκής κουλτούρας, δήλωσε ότι ο συνδυασμός της Βίβλου των 800 σελίδων με βαθιά επιστημονική γνώση, μυστικιστικά γράμματα και διαπολιτισμικές καλλιτεχνικές επιρροές την καθιστούν μοναδική.
Η Βίβλος Shem Tov όχι μόνο παραθέτει συχνά τον κώδικα Hilleli, ένα θρυλικό, χαμένο αρχαίο εβραϊκό βιβλικό χειρόγραφο, αλλά περιέχει επίσης περίπου 2.000 επιμελώς σημειωμένα «ανώμαλα» γράμματα, τα οποία είναι μικρότερα ή μεγαλύτερα, εμποτισμένα με ένα ειδικό, απόκρυφο νόημα, σύμφωνα με τον μυστικιστικό, εσωτεριστικό χαρακτήρα των παραδόσεων της Καμπάλα.
Μοναδικό «πάντρεμα» τριών διαφορετικών καλλιτεχνικών παραδόσεων
Το πιο εντυπωσιακό οπτικά χαρακτηριστικό αυτής της Βίβλου είναι το μείγμα τριών διαφορετικών καλλιτεχνικών και αρχιτεκτονικών παραδόσεων.
«Γράφτηκε στη χριστιανική Ισπανία το 1312, αλλά οι Χριστιανοί και οι Εβραίοι ζούσαν σε στενή επαφή με την ισλαμική Μουδέχαρ [μαυριτανική] αρχιτεκτονική και έβλεπαν ακόμα τότε γύρω τους όλη την πολιτιστική αισθητική της ισλαμικής Ισπανίας», δήλωσε η Liberman Mintz.
«Το βιβλίο συγχωνεύει και χρησιμοποιεί και τις τρεις καλλιτεχνικές εκφράσεις: διακρίνει κανείς την εβραϊκή καλλιγραφία- τις απαλές διανθήσεις/φιοριτούρες με μωβ και κόκκινο μελάνι που σηματοδοτούν τα διάφορα μέρη της Βίβλου».
Περιέχει επίσης γοτθικές αψίδες εμπνευσμένες από την αρχιτεκτονική της βόρειας Ευρώπης - «αλλά αν γυρίσετε μερικές σελίδες, θα δείτε μια πολυλοβική ισλαμική αψίδα ... έτσι τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά αντικατοπτρίζουν την Μουδέχαρ τέχνη της εποχής, ενώ ταυτόχρονα χρησιμοποιούν καλλιτεχνικά μοτίβα και από τη γαλλική γοτθική».
Κάποιοι μάλιστα πιστεύουν ότι η Βίβλος Shem Tov δεν εξυπηρετεί μόνο αισθητικούς σκοπούς αλλά και ότι διαθέτει επίσης προστατευτικές ιδιότητες. Μια αναφορά στη Βίβλο από τα τέλη της δεκαετίας του 1860 μας αποκαλύπτει ότι οι ιδιοκτήτες της δεν ήθελαν να την αποχωριστούν «επειδή, εκτός από ένα πραγματικά πολύτιμο αντικείμενο, είναι ένα δοκιμασμένο και αληθινό φυλαχτό, διότι μια γυναίκα που βιώνει έναν δύσκολο τοκετό θα σωθεί από τους πόνους του τοκετού όταν το βιβλίο αυτό μπει στο σπίτι της».
Το βιβλίο κατείχε κεντρική θέση στην καρδιά του Ντέιβιντ Σόλομον Σασούν, του κορυφαίου συλλέκτη εβραϊκών χειρογράφων στον κόσμο, ο οποίος το απέκτησε την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα. Λίγο πριν πεθάνει, το καλοκαίρι του 1942, ζήτησε από τον γιο του να πάει να.. μιλήσει στους παπύρους της Τορά που είχε στην κατοχή του αλλά και στη Βίβλο Shem Tov και να τους το πει: «Θα επιστρέψουμε σε εσάς και εσείς θα επιστρέψετε σε εμάς- δεν θα σας ξεχάσουμε, ούτε σε αυτόν τον κόσμο ούτε στον μέλλοντα».
Το θαυμαστό ταξίδι της επιβίωσης
Παρά τη σπανιότητα της Βίβλου, τη μυστικιστική της σημασία και την τεράστια ιστορική, καλλιτεχνική και οικονομική της αξία, η Liberman Mintz εντυπωσιάζεται περισσότερο από τα ταξίδια της και από το ίδιο το γεγονός της επιβίωσής της.
Αφού ολοκλήρωσε τον εκπληκτικό άθλο της φιλολογίας του το 1312, ο Ibn Gaon θεώρησε ότι αυτή που η ειδικός του Sotheby’s αποκάλεσε «Βίβλο για τους αιώνες» έπρεπε να μεταφερθεί στους Αγίους Τόπους, παρόλο που, όπως εξήγησε η Liberman Mintz: «Κάτι τέτοιο δεν ήταν μια απλή εκδρομή εκείνη την εποχή».
Και, αν και ο ραβίνος πέθανε γύρω στο 1330 στην πόλη Σαφέντ της Γαλιλαίας, τα ταξίδια του δημιουργήματός του μόλις είχαν αρχίσει.
«Νομίζω ότι το ταξίδι είναι τόσο συναρπαστικό επειδή έχει φύγει από την Ισπανία το 1315, οπότε γλιτώνει από τις ταραχές και τις σφαγές του 1391 και στη συνέχεια από την εκδίωξη [των Εβραίων] από την Ισπανία το 1492, όταν χάθηκαν πολλά βιβλία», σημειώνει η Liberman Mintz. Σε αυτούς τους χαμένους τόμους περιλαμβάνεται και ο κώδικας Hilleli.
«Στη συνέχεια φτάνει στο (σημερινό) Ισραήλ, το οποίο κατακλύζεται από τους σταυροφόρους ... [και] καταφέρνει να ξεφύγει από κει. Πηγαίνει στη Βαγδάτη και γνωρίζουμε ότι η εβραϊκή κοινότητα της Βαγδάτης βίωσε κάθε λογής αναταραχές και περιπέτειες. Με κάποιο τρόπο φτάνει στην Τρίπολη. Την συναντάμε στο Λονδίνο κατά τη διάρκεια του Β′ Παγκοσμίου Πολέμου - ή μάλλον στο Λέτσγουορθ - και επιβιώνει από τον πόλεμο. Είχε πραγματικό ένα θαυμαστό ταξίδι επιβίωσης».
Αφού βρισκόταν σε ιδιωτικά χέρια για τόσο μεγάλο διάστημα, η Βίβλος θα αποκαλύψει επιτέλους τα μυστικά της στο κοινό. «Αγοράστηκε από ιδιώτες οι οποίοι, κατανοώντας την ύψιστη σημασία της, ανυπομονούν να τη διαθέσουν στο κοινό», δήλωσε η Liberman Mintz.
Πηγή: Guardian