Το κλάμα ενός μωρού είναι η χαρά ενός έθνους, καθώς από τον αριθμό των γεννήσεων εξαρτάται η ιστορική του επιβίωσή. Για τους Ισραηλίτες η τεκνοποιία έπαιζε καθοριστικό ρόλο, όχι μόνο για τη συνέχεια της ύπαρξής τους, αλλά και γιατί πίστευαν πως η κάθε γυναίκα μπορούσε, βάσει των προφητειών, να φέρει στο κόσμο τον Μεσσία. Το ζήτημα της προσμονής είναι λυμένο για τους χριστιανούς στον δυτικό κόσμο και αδιάφορο για τους υπόλοιπους, όχι όμως και η ανάγκη για γεννήσεις. Η υπογεννητικότητα και οι επιπτώσεις στο δημογραφικό, καθίσταται ένα οξύ πρόβλημα για την Ευρώπη και ακόμη περισσότερο για την Ελλάδα, δεδομένου ότι η χώρα μας είναι το κατεξοχήν ευρωπαϊκό κράτος που κινδυνεύει να εκλείψει λόγω του αρνητικού ισοζυγίου γεννήσεων και δεν κάνει σχεδόν τίποτα για να αναστρέψει το δυσοίωνο μέλλον της.
«Το 2050 θα είμαστε, με έναν ήπιο υπολογισμό, γύρω στα 8,2 εκατομμύρια Έλληνες», υπογραμμίζει στη HuffPost ο γυναικολόγος, ιδρυτής και πρόεδρος της HOPEgenesis Στέφανος Χανδακάς και προσθέτει πως το συγκεκριμένο θέμα αποτελεί για την επόμενη δεκαετία την πιο μεγάλη πρόκληση που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η χώρα μας.
Σύμφωνα με τον ίδιο πρόκειται για μια πρόκληση σε πολλά επίπεδα, αφού το δημογραφικό επηρεάζει την οικονομία, καθότι το μεγάλο κομμάτι της ανάπτυξης την οποία όλοι μας περιμένουμε, σίγουρα περνάει μέσα από τις επιπτώσεις που θα έχει η μείωση του πληθυσμού. Επίσης επηρεάζει τόσο το εθνικό κομμάτι αλλά και το κοινωνικό, δηλαδή τη διατήρηση των εθνικών κοινωνικών πολιτικών, του ασφαλιστικού συστήματος κ.ο.κ.». Ο κ. Χανδακάς κρούει τον κώδωνα του κινδύνου λέγοντας ότι έχουμε μια πενταετία για να ανατρέψουμε αυτή την κατάσταση και μεταξύ άλλων προτείνει την ίδρυση υπουργείου Οικογένειας όπως έκανε και η Γαλλία από τη δεκαετία του ’70, επιτυγχάνοντας να αναστρέψει τη δική της δημογραφική κρίση.
Τονίζει δε την ανάγκη συνεργασίας κεντρικής κυβέρνησης, τοπικής αυτοδιοίκησης, ενόπλων δυνάμεων, οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και ακαδημαϊκής κοινότητας, ώστε να αποκτήσει η χώρα δημογραφική πολιτική.
Ο κ. Στέφανος Χανδακάς έχει κάθε λόγο να τοποθετείται επί του θέματος. Όχι μόνο είναι οραματιστής, αλλά ένα από αυτά που τον κάνουν να ξεχωρίζει είναι ο ορθός λόγος του και η ικανότητά του να υλοποιεί αυτά που σκέφτεται. Πρόκειται για έναν επιστήμονα με λαμπρές σπουδές και μεγάλη εμπειρία, Αξίζει να σημειωθεί ότι υπήρξε ένας από τους νεότερους επιμελητές μαιευτικής γυναικολογίας του εθνικού συστήματος υγείας της Αγγλίας το 2001, ενώ την ώρα που πολλοί νέοι Έλληνες επιστήμονες έφευγαν από την Ελλάδα, ο ίδιος επέλεξε να επιστρέψει. Σημαντική ημερομηνία για τον ίδιο αλλά και για τη χώρα μας είναι το 2015. Τότε ίδρυσε τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό HOPE GENESIS ,που στόχο έχει να ανατρέψει το κλίμα υπογεννητικότητας της Ελλάδος, παρέχοντας δωρεάν τοκετούς και θεραπείες γονιμότητας σε κατοίκους των ακριτικών νησιωτικών και ηπειρώτικων περιοχών της Ελλάδας. Για τη δράση του το 2018 βραβεύθηκε με το «Βραβείο του Ευρωπαίου Πολίτη».
Η δράση του κ. Χανδακά ανέδειξε το θέμα το θέμα της υπογεννητικότητας και λίγες ημέρες πριν τα Χριστούγεννα διεξήχθη στην Αθήνα, υπό την αιγίδα του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλου, το πρώτο συνέδριο για την υπογεννητικότητα και το δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα με τίτλο «THE DEMOGRAPHIC CRISIS IN GREECE: A powder keg obstructing prosperity?».Επρόκειτο για το συνέδριο του Economist που έγινε σε συνεργασία με τη HOPEgenesis.
“...το 2050 θα πρέπει να δουλεύει ένας για να συνταξιοδοτούνται τρεις.”
Τα στοιχεία που παρέθεσε για το οξύ πρόβλημα της υπογεννητικότητας είναι αν όχι σοκαριστικά, σίγουρα πολύ ανησυχητικά.
«Ο πληθυσμός μας βάσει των μελετών της Eurostat και της ΕΛΣΤΑΤ, και μ΄ενα συντηρητικό σενάριο, το 2050, δηλαδή σε 30 χρόνια, θα είναι περίπου 8,2 εκατομμύρια. Ένα δεύτερο και πολύ σημαντικό στοιχείο είναι το γεγονός ότι οι άνω των 65 ετών, οι οποίοι στην δεκαετία του ΄80 ανέρχονταν σε ένα ποσοστό της τάξεως του 7%, στη τωρινή δεκαετία το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 17-18% και το 2050 θα είναι της τάξεως του 36%.»
Τι σημαίνει αυτό σε απλά μαθηματικά;
Σημαίνει ότι εάν τη δεκαετία του 70 τρεις άνθρωποι εργαζόντουσαν για να συνταξιοδοτείται ένας, το 2050 θα πρέπει να δουλεύει ένας για να συνταξιοδοτούνται τρεις. Άρα καταλαβαίνετε ότι στο κομμάτι το οικονομικό ή το ασφαλιστικό, οι συνθήκες οι οποίες γνωρίζουμε και βάσει των οποίων έχουν σχεδιαστεί τα διάφορα ευρωπαϊκά προγράμματα ανατρέπονται και θα πρέπει να ανασχεδιαστούν γιατί προφανώς είναι μη βιώσιμα. Ως εκ τούτου αντιλαμβάνεστε ότι το δημογραφικό θέμα είναι και ευρωπαϊκό ζήτημα.
Τα νούμερα είναι απογοητευτικά...
Νομίζω πως πρέπει να καταγραφούν κάποια πολύ σημαντικά στοιχεία έτσι ώστε να μείνουν και στη μνήμη του κόσμου. Το ένα είναι ότι η Ελλάδα, αν και είχε ένα μειωμένο ποσοστό γεννήσεων σε σχέση με το μέσο όρο της Ε.Ε. είχε ένα σταθερά αυξανόμενο πληθυσμό, δηλαδή υπήρχαν πάντοτε περισσότερες γεννήσεις από θανάτους. Όμως αυτό το γεγονός ανατράπηκε για πρώτη φορά το 2011, με προηγούμενη ημερομηνία το 1946. Δηλαδή, το 2011 και για πρώτη φορά από το 1946 η Ελλάδα είχε αρνητικό δημογραφικό ισοζύγιο και έκτοτε παραμένει ως τέτοιο, δηλαδή ένα διαρκώς επιδεινούμενο αρνητικό ισοζύγιο το οποίο οδηγεί στα νούμερα που σας ανέφερα. Αυτό έχει ακόμη μεγαλύτερο αντίκτυπο εάν συνυπολογίσετε και το γεγονός ότι την ίδια δεκαετία έφυγαν από την Ελλάδα περίπου 400.000 νέοι Έλληνες. Η φυγή αυτή εκτός από το έλλειμμα της αποτύπωσης της γνώσης που θα αφήσει στη χώρα, έχει και ένα δεύτερο τεράστιο αποτύπωμα, που είναι ουσιαστικά ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι αναπαραγωγικής ηλικίας 25-40 ετών, με αποτέλεσμα το πρόβλημα του δημογραφικού μέσω αυτής της έμμεσης επίπτωσης να έχει επιδεινωθεί και επιταχυνθεί.
“Τα τελευταία 30 χρόνια έγιναν τρεις διακομματικές επιτροπές και κανένα πόρισμα δεν μετατράπηκε σε πράξη.”
Στο συνέδριο του Economist υπογραμμίσατε ότι έχουμε 5 χρόνια για να ανατρέψουμε αυτήν την κατάσταση.
Πράγματι. Κοιτάξτε το κομμάτι του δημογραφικού πρωτοαναλύθηκε στην Ελλάδα πριν από 30 χρόνια. Τότε έγινε και η πρώτη διακομματική επιτροπή. Είχε ήδη χτυπήσει καμπανάκι στην Ε.Ε. , από τη δεκαετία του ΄80. Στην Ευρώπη πολλές χώρες ανταποκρίθηκαν στην πρόκληση, όπως η Σουηδία και η Φινλανδία. Η Γαλλία από την άλλη δημιούργησε υπουργείο Οικογένειας (Οικογενειακού Προγραμματισμού). Αναφέρομαι σε χώρες οι οποίες έχουν ανατρέψει το πρόβλημά τους γιατί το εντόπισαν νωρίς και δημιούργησαν τις απαραίτητες δομές για να το υποστηρίξουν. Πρόκειται για δομές που σχεδιάζουν δημογραφικές πολιτικές και οι οποίες σημειωτέων συνεχώς αλλάζουν, γιατί αλλάζουν οι κοινωνικές συνήθειες, οι τάσεις, η ίδια η κοινωνία, άρα αντιλαμβάνεστε ότι πρέπει να αλλάζουν και οι λύσεις στο δημογραφικό.
Και με τις διακομματικές στην Ελλάδα τι έγινε;
Τίποτα. Έγιναν τρεις διακομματικές επιτροπές και κανένα πόρισμα δεν μετατράπηκε σε πράξη. Υπήρξαν κατά καιρούς κάποιες επιδοματικές πολιτικές, κυρίως σε τρίτεκνους και πολύτεκνους, χωρίς όμως να υπάρχει μια συνέχεια. Δυστυχώς επρόκειτο για αποσπασματικές και καθετοποιημένες λύσεις, μη σωστά σχεδιασμένες, με αποτέλεσμα να έχουμε φτάσει σήμερα στο παρά πέντε. Είναι η τελευταία ευκαιρία για τη χώρα προκειμένου να σχεδιάστει μια δημογραφική πολιτική προκειμένου να αποδώσει τα επόμενα τριάντα χρόνια και να επιτευχθεί ανάσχεση του προβλήματος.
Πόσα παιδιά χρειάζεται να γεννά κάθε οικογένεια για να μπορέσει να υπάρχει η συνέχεια ενός έθνους;
Το αναγκαίο όριο είναι 2,2 με 2,4 παιδιά ανά οικογένεια. Στην Ελλάδα κάνουμε 1,3 παιδιά, είμαστε ουραγοί στην Ευρώπη μαζί με την Ιταλία, την Κύπρο και την Μάλτα. Έχουμε το χαμηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε. Γενικά η Ε.Ε. είναι κάτω από τα 2 αλλά είναι κοντά, δηλαδή στο 1,8 -1,9. Άρα μιλάμε για χώρες που έχουν ανατρέψει το πρόβλημα. Για παράδειγμα στη Γαλλία τη δεκαετία του ’80 είχε καταγραφεί ότι κάθε οικογένεια γεννούσε 1,3 παιδιά και τώρα έχει αυξηθεί σε 1,9 παιδιά ανά οικογένεια και έχει το μεγαλύτερο ποσοστό στην Ε.Ε.. το ίδιο ισχύει και για την Αγγλία.
Εάν οι κυβερνώντες σας άκουγαν και συγκροτούσαν ένα υπουργείο Οικογένειας, τότε τι θα τους συμβουλεύατε, ποιες θα ήταν οι δικές σας προτάσεις;
Υπάρχουν μεμονωμένες δράσεις, όπως η δράση της HOPEgenesis που έχουν κοινό παρανομαστή. Υπάρχουν δήμοι και Περιφέρειες, όπως ο δήμος Ν. Ηρακλείου ο οποίος ανακοίνωσε πως θα δώσει ένα επίδομα 1.000 ευρώ για τους τοκετούς και ο δήμος Γλυφάδας δίνει κάποιο επίδομα, η εκκλησία στη Θράκη έδινε 5.000 ευρώ σε κάθε οικογένεια που έκανε παιδί, το Πολεμικό Ναυτικό επίσης στηρίζει. Θετική είναι και η υποστήριξη του τοκετού από την παρούσα κυβέρνηση. Όλες αυτές τις δράσεις λοιπόν έχουν ένα κοινό παρανομαστή. Να το κάνω πιο συγκεκριμένο. Το μέτρο της κυβέρνησης είναι θετικό αλλά χρειάζεται μελέτη, καταγραφή και έλεγχος της αποτελεσματικότητας αυτού του μέτρου γιατί πρόκειται για ένα πολύ ακριβό μπόνους. Δύο χιλιάδες ευρώ για περίπου 70.000 οικογένειες το χρόνο είναι 150 εκατομμύρια, επί πέντε χρόνια, που είναι το πρόγραμμα, τότε μιλάμε για ένα πρόγραμμα 700 εκατομμυρίων ευρώ. Άρα πρέπει να μετρηθεί η αποτελεσματικότητά του, γιατί είναι πιθανόν να υπάρχουν καλύτερα προγράμματα στο μέλλον με τα ίδια χρήματα.
Είδατε λοιπόν από τα παραδείγματα που σας παρέθεσα, ότι υπάρχουν μεμονωμένες δράσεις, τρόποι και μηχανισμοί για να στηριχθεί η ελληνική οικογένεια, όμως αυτό που δεν υπάρχει είναι ένα μοντέλο δράσης και συνεργειών για την επίτευξη μιας επιτυχημένης δημογραφικής πολιτικής.
Πρέπει λοιπόν να δημιουργηθεί ένας κεντρικός φορέας, ένα υπουργείο, ένας οργανισμός, ο οποίος θα ασχοληθεί επίσημα και επιστημονικά με το θέμα. Στη συνέχεια αυτός ο οργανισμός θα συγκεντρώσει τις υφιστάμενες δυνάμεις, που ήδη κινούνται με κοινό παρανομαστή, να υπάρξει κεντρικός σχεδιασμός προκειμένου όλα αυτά τα χρήματα και όλες αυτές οι δράσεις να έχουν πολλή καλύτερη αποτελεσματικότητα απ΄ότι έχουν τώρα. Εμείς στη HOPEgenesis κάνουμε μελέτες με το Πανεπιστήμιο Πειραιώς και το Πανεπιστήμιο Αθηνών για να καταγράψουμε την αιτία των προβλημάτων, γιατί η λύση έρχεται μόνο εάν γνωρίζουμε την αιτία του προβλήματος.
Ποια είναι η αιτία του προβλήματος της υπογεννητικότητας στην Ελλάδα;
Μια μελέτη του Πανεπιστημίου Πειραιώς, την οποία κάναμε από κοινού, έδειξε ότι οι γυναίκες στις ακριτικές και απομακρυσμένες περιοχές δεν κάνουν παιδιά όχι για οικονομικούς λόγους, όπως συμβαίνει στην πόλη ή στην κωμόπολη, αλλά για λόγους ιατρικής ανασφάλειας. Η χώρα έχει μια γεωγραφική ιδιαιτερότητα και μια ανισοκατανομή μαιευτικών και γυναικολογικών κλινικών με αποτέλεσμα οι γυναίκες αυτές να φοβούνται να κάνουν παιδιά, δεδομένου ότι έχουν πολλές αρνητικές εμπειρίες, όπως για παράδειγμα έλλειψη γιατρών, μαιών, ή τα όποια προβλήματα που προκύπτουν στις ήδη υποτυπώδεις δομές που είχαν, λόγω των μνημονίων και της υποχρηματοδότησης του ΕΣΥ. Αρα υπάρχουν δράσεις σαν τις δικές μας που βοηθάνε σε αυτόν τον τομέα. Είναι αυτό που σας ανέφερα πριν με τον κοινό παρανομαστή και τον συντονισμό δράσεων.
Για τον κ. Χανδακά στο κέντρο του προβλήματος βρίσκεται η ελλιπής στήριξη της γυναίκας και της μητρότητας. Τόνισε ότι η Ελλάδα υπολείπεται όχι μόνο σε κεντρικό επίπεδο αλλά και σε ό,τι αφορά τον ιδιωτικό τομέα στην υποστήριξη της ηλικίας από 0-16 μηνών. Χρειάζονται γενναίες παρεμβάσεις, χρειάζεται υποστήριξη από το πρώτο παιδί, καθώς και στοχευμένες επιδοματικές πολιτικές
Τα έχετε πει στην κυβέρνηση; Έχει υπάρξει ανταπόκριση;
Δεν έχουμε μιλήσει σε κεντρικό επίπεδο, ωστόσο στο συνέδριο είχαμε καλέσει και προς τιμήν τους ήρθαν όλοι οι εμπλεκόμενοι υπουργοί, οι οποίοι τοποθετήθηκαν για τις δράσεις της κυβέρνησης τις οποίες και χαρακτηρίζουμε θετικές.Εχουμε μείωση του αφορολόγητου, βέβαια σε συμβολικά ποσά, έχουμε μείωση του ΦΠΑ σε κάποια βρεφικά είδη, όμως θα πρέπει η συγκεκριμένη μείωση του ΦΠΑ να αφορά όλες τις οικονομικές δραστηριότητες που αφορούν τη γέννηση ενός μωρού. Πρέπει να υπάρξουν μειώσεις και επιδοματικές πολιτικές που θα βοηθήσουν την ελληνική οικογένεια.
“Σε πολλές χώρες εταιρείες με πάνω από 10-15 υπαλλήλους είναι υποχρεωμένες να έχουν χώρο στο χώρο εργασίας για τα παιδιά των εργαζομένων.”
Ενα άλλο θέμα είναι αυτό των βρεπονηπιακών σταθμών οι οποίοι πρέπει να ενισχυθούν. Η εξαγγελία της Κυβέρνησης ότι κανένα παιδί δεν θα μείνει εκτός είναι επίσης θετικό, όμως χρειάζονται και κέντρα φύλαξης παιδιών που βρίσκονται σε προσχολική ηλικία, αυτό που στην Ευρωπαϊκή Ένωση λέγονται childminders, δηλαδή μικροί χώροι όπου φυλάσσουν τα παιδιά πριν χρειαστεί να πάνε στον βρεφονηπιακό σταθμό. Να επισημάνω πως εταιρείες και δημόσιοι οργανισμοί σε διάφορα κράτη υποχρεούνται να έχουν τέτοιους χώρους, έτσι ώστε η εργαζόμενη μητέρα να μπορεί να πάει στη δουλειά με το νεογέννητο παιδί της. Εκεί θα υπάρχει άνθρωπος που θα το φροντίζει και η μητέρα θα μπορεί όποτε χρειάζεται να το βλέπει και να το ταϊζει. Δηλαδή να το κάνουν όσο πιο εύκολο μπορούν για τον εργαζόμενο.
Αυτά στην Ελλάδα ακούγονται ουτοπικά...
Ξέρετε δεν ανακαλύπτουμε τον τροχό. Αυτά γίνονται 20 χρόνια στην Ευρώπη, δεν είναι καινούργια...
Μα πώς αλλάζει η κουλτούρα; Στην Ελλάδα δεν είναι λίγες οι φορές που ο ιδιωτικός τομέας λειτουργεί τιμωρητικά απέναντι στον υπάλληλο που έχει παιδί.
Σε πολλές χώρες εταιρείες με πάνω από 10-15 υπαλλήλους είναι υποχρεωμένες να έχουν χώρο στο χώρο εργασίας για τα παιδιά των εργαζομένων. Είναι μια τεράστια διαφορά σε σχέση με αυτό που μου περιγράφετε και που πράγματι βιώνουν πολλά νέα ζευγάρια στη χώρα μας αυτή τη στιγμή.
Ωστόσο οι δυσκολίες είναι πολλές και αποθαρρύνουν τα νέα ζευγάρια να κάνουν παιδί. Είπατε πριν ότι οι δημογραφικές πολιτικές διαμορφώνονται ανάλογα με τις αλλαγές στην κοινωνία. Στην Ελλάδα βλέπουμε ότι το μοντέλο της οικογένειας αλλάζει. Ο παππούς και η γιαγιά που κάποτε υπήρχαν και βοηθούσαν στη φύλαξη του παιδιού πλέον υπάρχουν σε όλο και λιγότερες οικογένειες.
Αυτή η επισήμανση είναι πολλή σημαντική και μου δίνετε την ευκαιρία να σας πω ότι ετοιμαζόμαστε να ξεκινήσουμε ένα πρόγραμμα με μεγάλους δήμους της Αττικής το οποίο το ονομάζουμε «Η νταντά της γειτονιάς» ή «Ο Παππούς/Γιαγιά της γειτονιάς», όπου ουσιαστικά θα καλύψουμε αυτό το κενό που εντοπίσατε εσείς. Θα επιδιώξουμε να δημιουργηθούν μικρές δομές στις γειτονιές, σε τοπικό επίπεδο, δηλαδή μιας διαδρομής 10 λεπτών με τα πόδια από το σπίτι.Θα ελέγχεται η ασφάλεια και η αξιοπιστία των χώρων, αλλά και των ανθρώπων που θα συμμετέχουν, υπάρχουν αντίστοιχοι μηχανισμοί στην Ε.Ε.και έχουμε την τεχνογνωσία. Οι άνθρωποι αυτοί θα αμείβονται είτε από τους δήμους, είτε από οργανώσεις σαν τη δική μας και θα φυλάνε τα παιδιά δωρεάν από νωρίς το πρωί, γιατί όπως είπατε ο παππούς και η γιαγιά δεν υπάρχουν πλέον στο σπίτι, ή μένουν στην επαρχία, ή εργάζονται γιατί έχουν χαμηλή σύνταξη.
Yπάρχουν oi δομές στο εξωτερικό που μπορούν πολύ εύκολα να χρησιμοποιηθούν και στην Ελλάδα, να αντιγράψουμε μοντέλα με τα οποία θα διευκολύνουμε τον νέο γονέα, την νέα μητέρα και τον πατέρα να επιστρέψει στην εργασία του. Ολα αυτά θα τους δώσουν τη δυνατότητα να πάρουν πιο εύκολα την απόφαση να κάνουν όχι μόνο ένα πρώτο παιδί αλλά και ένα τρίτο παιδί.
“Υποστήριξη του γηγενή πληθυσμού, ο οποίος πρέπει να είναι και ο βασικός πυλώνας της λύσης του προβλήματος... η λύση με τις προσφυγικές ροές πρέπει να είναι συμπληρωματική και όχι η πρώτη και κυρίαρχη,”
Είστε αισιόδοξος όταν μιλάτε για τρίτο παιδί.
Απαιτείται μια αλλαγή κουλτούρας και αυτό είναι δύσκολο να ανατραπεί. Απαιτείται μια σειρά μέτρων, δράσεων και κινήτρων όπως αυτά που προαναφέραμε, για την υποστήριξη του γηγενή πληθυσμού, ο οποίος πρέπει να είναι και ο βασικός πυλώνας της λύσης του προβλήματος, γιατί μέρος της λύσης είναι και οι πρόσφυγες/μετανάστες. Όμως, το τονίζω αυτό, η λύση με τις προσφυγικές ροές πρέπει να είναι συμπληρωματική και όχι η πρώτη και κυρίαρχη, όπως είχε προταθεί στο παρελθόν. Άρα υποστήριξη μεταναστευτικών - προσφυγικών ροών και εγκλιματισμό αυτών στις νέες κοινωνίες σαν συμπληρωματική όμως λύση του προβλήματος.
Ακόμη σε όλα αυτά να προσθέσουμε την ανάγκη τρόπων και μηχανισμών ανάσχεσης του Brain Drain και επιστροφής πολλών από αυτών που έχουν φύγει στο εξωτερικό για να επιστρέψουν στην Ελλάδα να εργαστούν εδώ και να κάνουν οικογένεια.
Υπογραμμίσατε και στο συνέδριο ότι η λύση του προσφυγικού όσον αφορά το δημογραφικό θα πρέπει να είναι συμπληρωματική, όμως στο κλείσιμο του συνεδρίου ο consultant editor του Economist και συντονιστής της συζήτησης, ο κ. John Andrews, είπε ακριβώς το αντίθετο από αυτό που είπατε εσείς και κατέληξε πως η μόνη λύση για το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας είναι το προσφυγικό.
Ναι, επειδή ο βρετανός δημοσιογράφος έχει βιώματα από άλλες χώρες πιο συγκροτημένες, όπως την Αγγλία ή την Αμερική, οι οποίες ουσιαστικά είναι χώρες με ένα συνδυασμό μεταναστών. Όμως αυτές οι χώρες έχουν δομές όπου οι νεόφερτοι τάχιστα εγκλιματίζονται και όλοι τελικά αποκτούν μια αγγλική ή αμερικανική ταυτότητα.
Η Ελλάδα ιστορικά δεν είχε έκθεση σε μεταναστευτικές ροές, δεν είναι ούτε εκπαιδευμένη ούτε προσαρμοσμένη για κάτι τέτοιο. Όμως είναι γεγονός ότι αυτοί οι άνθρωποι θα αποτελέσουν κομμάτι της λύσης του προβλήματος και έχουμε θετικά παραδείγματα ανθρώπων στην Ελλάδα όπως για παράδειγμα ο Αντετοκούμπο, οι οποίοι βρέθηκαν στη χώρα μας ως πρόσφυγες, εκπαιδεύτηκαν σε ελληνικό σχολείο, έμαθαν ελληνικά, την ελληνική κουλτούρα και αποτελούν τη νέα πολυπολιτισμική γενιά των Ελλήνων. Είναι ένα γεγονός που συμβαίνει και θα συνεχίσει να συμβαίνει και το αγκαλιάζουμε απόλυτα. Όμως από εκεί και πέρα, επειδή έχουν προταθεί λύσεις από διάφορους πολιτικούς φορείς ότι το πρόβλημα του δημογραφικού λύνεται μόνο με αυτόν τον τρόπο και “μην ανησυχείτε θα κάνουμε εισαγωγή ανθρώπων”, το επισημαίνω πως κάτι τέτοιο ιστορικά ποτέ δεν έχει αποτελέσει λύση σε καμία χώρα. Αποτελεί μόνο συμπληρωματική λύση. Δεν είμαστε Γερμανία η οποία ανοίγει λίγο τη στρόφιγγα όταν χρειάζεται για παράδειγμα 20.000 μηχανικούς ή 50.000 εργάτες.Μιλάμε για ένα κράτος που δεν έχει καμία σχέση με το δικό μας.
“Η Έλληνίδα έχει άγνοια για το τι σημαίνει γονιμότητα”
Είπατε ότι το πρόβλημα της υπογεννητικότητας δεν είναι οικονομικό. Μπορούμε να πούμε ότι έχει να κάνει και με την αλλαγή κουλτούρας της ελληνικής κοινωνίας και την μετατόπισή της σε μια πιο ατομικιστική θεώρηση;
Σαφέστατα και υπάρχει. Είναι πολύ ενδιαφέροντα τα στοιχεία της μελέτης που κάνουμε από κοινού με την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και τον καθηγητή κ. Δημήτριο Λουτράδη. Ναι, το δημογραφικό επηρεάζεται από τις κοινωνικές αλλαγές, τον ατομικισμό ή επειδή θέλουμε να μπορούμε να προσφέρουμε κάτι παραπάνω στα παιδιά μας. Όμως αυτό που βλέπουμε με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και λύπη μαζί είναι ότι υπάρχει και σημαντική άγνοια. Για να γίνω πιο σαφής. Βλέπουμε ότι η μέση Ελληνίδα δεν γνωρίζει τη δυσκολία που έχει μια γυναίκα να κάνει παιδί όταν το αποφασίζει στα 35, στα 38 ή στα 40 έτη της ηλικίας της. Θεωρούν δηλαδή ότι οποτεδήποτε μπει στο πρόγραμμά τους και τις βολεύει θα είναι κάτι εφικτό, το οποίο όμως δεν είναι. Ερχόμαστε λοιπόν με αυτή την μελέτη που θα ολοκληρώσουμε με το Πανεπιστήμιο Αθηνών το 2020 να καταγράψουμε την άγνοια της ελληνίδας για το τι σημαίνει γονιμότητα. Τι σημαίνει προσπαθώ να κάνω παιδί στα 30, στα 35 ή προσπαθώ να κάνω παιδί με εξωσωματική στα 40. Με μεγάλη μας λύπη διαπιστώσαμε ότι οι περισσότερες ελληνίδες θεωρούν πως η πιθανότητα σύλληψης σε αυτή την ηλικία είναι της τάξεως 80-90% ενώ είναι μόλις 15%.
Θεωρούμε λοιπόν ότι αυτή η γνώση πρέπει να μπει στο λύκειο προκειμένου όταν η νέα ελληνίδα σχεδιάζει το μέλλον της και τη ζωή της να γνωρίζει τα δεδομένα. Προσοχή, δεν της λέμε να αλλάξει ζωή, οφείλει όμως να γνωρίζει όλες τις διαφορετικές πτυχές. Όπως λοιπόν θα σχεδιάζει τις σπουδές της, τα πτυχία της, την επαγγελματική της σταδιοδρομία, θα πρέπει και να γνωρίζει ότι εάν αποφασίσει να κάνει παιδί στα 45 θα πρέπει το προσπαθήσει μόνο με δωρεά ωαρίων. Όπως επίσης θα πρέπει να γνωρίζει ότι στα 40 της η πιθανότητα να μείνει έγκυος είναι 10% και όχι 90% όπως πολλές γυναίκες πιστεύουν σήμερα. Λείπει μια γνώση που θεωρούμε ότι πρέπει να μπει στην εξίσωση κάθε γυναίκας η οποία σχεδιάζει το μέλλον της στην ηλικία των 16 -17 χρονών.
Το ζήτημα των αμβλώσεων το συνδέετε με την παραπάνω συζήτηση;
Αυτό είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο . Έχουμε πάνω από 150.000 αμβλώσεις στην Ελλάδα πάλι μερικώς λόγω έλλειψης γνώσης. Λόγω ελλιπούς ενημέρωσης των γυναικών νεαρής ηλικίας για την αντισύλληψη, τους κινδύνους που ενέχει μια άμβλωση, για όλα αυτά τα οποία μπορεί να προκύψουν σε μια γυναίκα, όχι μόνο σωματικά αλλά και ψυχολογικά. Και ενώ η άμβλωση αποτελεί μια λύση ανάγκης, στην Ελλάδα αποτελεί τη βασική αντιμετώπιση μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, κάτι το οποίο είναι λάθος. Όλο αυτό λοιπόν έχει να κάνει με την παιδεία.
Έχετε λαμπρές σπουδές και επαγγελματική σταδιοδρομία. Τι είναι αυτό που σας ώθησε να αναλάβετε αυτή την δράση και πόσο μακρυά θέλετε να το φτάσετε;
Ήμουν πολλά χρόνια στο εξωτερικό, στην Αγγλία, όπου εκπαιδεύτηκα και εργάστηκα θεώρησα όμως όμως ότι η λύση του προβλήματος της χώρας θα έρθει μόνο εκ των έσω. Πάντοτε πίστευαν πως ένα μεγάλο κομμάτι από αυτό το οποίο μας προσφέρει η κοινωνία πρέπει να το επιστρέφουμε πίσω σε αυτή. Ο καθένας με τις δυνατότητες, το χρόνο του και με τον τρόπο που θα το επιλέξει. Εμείς ως γιατροί μπορούμε να προσφέρουμε την εργασία μας, και τη γνώση μας. Επέστρεψα στην Ελλάδα τη δεκαετία που δοκιμαζόταν σκληρά και σκέφτηκα πως ιστορικά όσες φορές η πατρίδα μας βγήκε από κάποια μεγάλη δυσκολία αυτό επιτεύχθηκε πάντα μέσω λύσεων που δόθηκαν εκ των έσω, πολλές φορές μέσω μεγάλων ευεργετών. Ο καθένας λοιπόν στο μέτρο που του αναλογεί. Εμείς στη δική μας μικρή κλίμακα θέλαμε και μπορούσαμε να βοηθήσουμε τις γυναίκες να έχουν μια ασφαλή και σίγουρη εγκυμοσύνη. Αυτή ήταν η φιλοσοφία μου, αυτό ήταν το όραμα που είχα τότε και αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε τον οργανισμό για να συνδράμει στη λύση του προβλήματος.
Τι έχετε καταφέρει μέχρι σήμερα;
Έχουμε καταφέρει να ανατρέψουμε αρνητικά δεδομένα.
Στα ακριτικά νησιά που έχουμε υιοθετήσει, βοηθάμε περισσότερες από 300 οικογένειες. Μιλάμε για περιοχές με μηδενικές γεννήσεις. Για παράδειγμα στους Φούρνους Ικαρίας. Οταν το αναλάβαμε το 2015 οι γεννήσεις ήταν μηδενικές και σήμερα έχουμε 12 εγκυμοσύνες και αυτό έχει μεγάλη σημασία γι′ αυτή τη μικρή κοινωνία. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι θα υπάρξει νηπιαγωγείο, σημαίνει αλλαγή για το δρομολόγιο του πλοίου, θα πηγαίνει δηλαδή πιο συχνά. Θα υπάρξει μια σειρά από αλυσιδωτές αντιδράσεις που θα βοηθήσουν όχι μόνο στην επιβίωση των ακριτικών νησιών αλλά θα έχουν αντίκτυπο και σε εθνικό επίπεδο.
INFO:
Τα μωρά της HOPEgenesis που έχουν γεννηθεί ξεπερνούν τα 190, ενώ αναμένονται να γεννηθούν άλλα 100 από απομακρυσμένες περιοχές της Ελλάδας, απομονωμένα ηπειρωτικά χωριά και ακριτικά νησιά που παρουσιάζαν ελάχιστες ή και μηδενικές γεννήσεις πριν το πρόγραμμα, ενώ το 2020 θα ενταχθούν 106 περιοχές στο πρόγραμμα. Περισσότεροι από 200 υποστηρικτές φορείς και εταιρείες στηρίζουν τη δράση της HOPEgenesis.
Η ΗOPEgenesis στις αρχές Δεκεμβρίου ξεκίνησε μια πολλή σημαντική συνεργασία με την Β’ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική του Αρεταίειου Νοσοκομείου. Ο Καθηγητής Νικόλαος Βλάχος, Διευθυντής της Β’ Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής του Αρεταίειου Νοσοκομείου και ο Πρόεδρος της HOPEgenesis Δρ. Στέφανος Χανδακάς επισφράγισαν την επιστημονική αυτή συνεργασία, η οποία αποτελεί ένα σύγχρονο μοντέλο σύμπραξης δημοσίου, ιδιωτικού και μη κερδοσκοπικού τομέα για την έμπρακτη αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας στην Ελλάδα.
«Η επιστημονική αυτή συνεργασία θα αποφέρει μετρήσιμα αποτελέσματα, αναστρέφοντας σταδιακά το πρόβλημα της υπογεννητικότητας και αυξάνοντας τις γεννήσεις στην Ελλάδα. Μαζί με την Πανεπιστημιακή Γυναικολογική Κλινική του Αρεταίειου Νοσοκομείου προσδοκούμε να μεγαλώσουμε την Ελλάδα» Δήλωσε ο κ. Χανδακάς