Καθώς ο κόσμος αρχίζει να ταξιδεύει ξανά, η Ευρώπη στέλνει στους μετανάστες ένα δυνατό μήνυμα: Μείνετε μακριά!
Η ελληνική αστυνομία «πυροδοτεί» εκκωφαντικές εκρήξεις από ένα τεθωρακισμένο όχημα στα σύνορα στην Τουρκία. Η ακουστική συσκευή μεγάλης εμβέλειας ή «κανόνι ήχου», εντός του οχήματος, έχει το μέγεθος μιας μικρής τηλεόρασης αλλά μπορεί να φτάσει σε ένταση τον κινητήρα ενός τζετ.
Αυτό είναι μέρος μιας μεγάλης σειράς φυσικών και πειραματικών νέων ψηφιακών εμποδίων που εγκαθίστανται και δοκιμάζονται κατά τη διάρκεια των ήρεμων μηνών της πανδημίας του κορονοϊού στα ελληνικά χερσαία σύνορα μήκους 200 χιλιομέτρων με την Τουρκία, σε μια προσπάθεια να σταματήσουν την παράνομη εισροή ανθρώπων στην Ευρωπαϊκή Eνωση.
Ενας νέος χαλύβδινος τοίχος, παρόμοιος με τον φράχτη στα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού, μπλοκάρει τα συχνά χρησιμοποιούμενα σημεία διέλευσης κατά μήκος του ποταμού Εβρου που χωρίζει τις δύο χώρες.
Οι κοντινοί πύργοι παρατήρησης διαθέτουν κάμερες μεγάλης εμβέλειας, νυχτερινή όραση και πολλαπλούς αισθητήρες. Τα δεδομένα αποστέλλονται σε κέντρα ελέγχου για να εντοπίσουν ύποπτες κινήσεις, χρησιμοποιώντας ανάλυση τεχνητής νοημοσύνης.
«Θα έχουμε μια σαφή ″προ-συνοριακή″ εικόνα του τι συμβαίνει», δήλωσε στο Associated Press ο αξιωματικός της ΕΛ.ΑΣ., Δημοσθένης Καμαργιός, επικεφαλής της συνοριοφυλακής στην περιοχή.
Η ΕΕ έχει δαπανήσει 3 δισεκατομμύρια ευρώ σε έρευνα για την τεχνολογία ασφάλειας μετά την προσφυγική κρίση το 2015-16, όταν πάνω από 1 εκατομμύριο άνθρωποι - πολλοί εκ των οποίων πρόσφυγες από τους πολέμους στη Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν - κατέφυγαν στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της ΕΕ.
Το αυτοματοποιημένο δίκτυο παρακολούθησης που χτίζεται στα ελληνοτουρκικά σύνορα έχει ως στόχο να εντοπίζει νωρίς τους μετανάστες και να τους αποτρέπει από τη διέλευση με περιπολίες στο ποτάμι και το έδαφος, χρησιμοποιώντας προβολείς και ακουστικές συσκευές μεγάλης εμβέλειας.
Τα βασικά στοιχεία αυτού του δικτύου θα τεθούν σε λειτουργία μέχρι το τέλος του έτους, δήλωσε ο Καμαργιός. «Το καθήκον μας είναι να εμποδίσουμε τους μετανάστες να εισέρχονται παράνομα στη χώρα. Χρειαζόμαστε σύγχρονο εξοπλισμό και εργαλεία για να το κάνουμε αυτό».
Ερευνητές σε πανεπιστήμια σε όλη την Ευρώπη, σε συνεργασία με ιδιωτικές εταιρείες, έχουν αναπτύξει φουτουριστική τεχνολογία παρακολούθησης και ταυτοποίησης και έχουν δοκιμάσει περισσότερα από δέκα τέτοια πρότζεκτ στα ελληνικά σύνορα.
Μεταξύ άλλων έχουν δοκιμαστεί πιλοτικά ανιχνευτές ψεύδους με τεχνητή νοημοσύνη και εικονικά ρομπότ για φύλαξη και συνεντεύξεις στα σύνορα ενώ έχουν γίνει και προσπάθειες ενσωμάτωσης δορυφορικών δεδομένων με πλάνα από drone επί ξηράς, αέρα, θάλασσας ακόμη και υποβρυχίως.
Παράλληλα, σαρωτές παλάμης καταγράφουν το μοναδικό «μοτίβο φλέβας» στο χέρι ενός ατόμου για χρήση ως βιομετρικό αναγνωριστικό ενώ οι κατασκευαστές υπηρεσιών live καταγραφής μέσω κάμερας υπόσχονται να ″εξαλείψουν″ από την εικόνα τις φυλλωσιές, εκθέτοντας τους ανθρώπους που κρύβονται κοντά σε παραμεθόριες περιοχές.
Παρόμοιες δοκιμές έχουν επίσης διεξαχθεί στην Ουγγαρία, τη Λετονία και αλλού κατά μήκος της περιφέρειας της ανατολικής ΕΕ.
Η πιο επιθετική στρατηγική απέναντι στη μετανάστευση έχει προωθηθεί από τους ευρωπαίους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής τα τελευταία πέντε χρόνια, χρηματοδοτώντας συμφωνίες με χώρες της Μεσογείου εκτός του μπλοκ για να συγκρατήσουν τους μετανάστες και να μετατρέψουν τον οργανισμό προστασίας των συνόρων της ΕΕ, την Frontex, από έναν μηχανισμό συντονισμού σε μια ολοκληρωμένη πολυεθνική δύναμη ασφαλείας.
Ωστόσο, οι περιφερειακές συμφωνίες έχουν αφήσει την ΕΕ εκτεθειμένη σε πολιτικές πιέσεις από τους γείτονες.
Νωρίτερα αυτό το μήνα, αρκετές χιλιάδες μετανάστες πέρασαν από το Μαρόκο στον ισπανικό θύλακα της Θέουτα σε μια μέρα, ωθώντας την Ισπανία να αναπτύξει στρατό στην περιοχή. Μια παρόμοια κρίση εξελίχθηκε στα ελληνοτουρκικά σύνορα και διήρκεσε τρεις εβδομάδες το περασμένο έτος.
Η Ελλάδα πιέζει την ΕΕ να αφήσει την Frontex να περιπολεί έξω από τα χωρικά της ύδατα για να εμποδίσει τους μετανάστες να φτάσουν στη Λέσβο και σε άλλα ελληνικά νησιά, την πιο κοινή διαδρομή παράνομης διέλευσης στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια.
Οπλισμένες με νέα τεχνολογικά εργαλεία, οι ευρωπαϊκές αρχές επιβολής του νόμου επεκτείνεται όλο και περισσότερο έξω από τα ευρωπαϊκά σύνορα.
Βέβαια, δεν θα υιοθετηθούν όλα τα προγράμματα παρακολούθησης που δοκιμάζονται τώρα, αλλά οι ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων λένε ότι η αναδυόμενη τεχνολογία θα καταστήσει ακόμη πιο δύσκολο για τους πρόσφυγες που ξεφεύγουν από πολέμους και από ακραίες δυσκολίες να βρουν ασφάλεια.
Ο Πάτρικ Μπρέιερ, ευρωβουλευτής από τη Γερμανία, έχει παραπέμψει μια ερευνητική αρχή της ΕΕ στο δικαστήριο, ζητώντας τη δημοσιοποίηση των λεπτομερειών του προγράμματος ανίχνευσης ψεύδους με τεχνολογία Al.
«Αυτό που βλέπουμε στα σύνορα και γενικά όσον αφορά τη μεταχείριση ξένων υπηκόων, συχνά αποτελεί πεδίο δοκιμών για τεχνολογίες που αργότερα χρησιμοποιούνται και στους Ευρωπαίους. Και γι ’αυτό όλοι πρέπει να νοιάζονται, για το δικό τους καλό», δήλωσε ο Μπρέιερ του Γερμανικού Πειρατικού Κόμματος στο AP.
Η Ελλα Γιακουμπόφσκα, της ομάδας ψηφιακών δικαιωμάτων EDRi, υποστήριξε ότι αξιωματούχοι της ΕΕ υιοθέτησαν την «λύση της τεχνολογίας» για να παρακάμψουν ηθικά ζητήματα στην αντιμετώπιση του περίπλοκου ζητήματος της μετανάστευσης.
«Είναι πολύ ανησυχητικό το ότι, ξανά και ξανά, τα κονδύλια της ΕΕ μεταφέρονται σε ακριβές τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται με τρόπους ώστε να ποινικοποιούν, να πειραματίζονται και να εξαθλιώνουν τους εκδιωγμένους ανθρώπους» είπε.
Οι μεταναστευτικές ροές έχουν επιβραδυνθεί σε πολλά μέρη της Ευρώπης κατά τη διάρκεια της πανδημίας, διακόπτοντας μια αύξηση που σημειώθηκε με την πάροδο των ετών. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, ο αριθμός των αφίξεων μειώθηκε από σχεδόν 75.000 το 2019 σε 15.700 το 2020 - μια μείωση της τάξης του 78%.
Αλλά η πίεση είναι σίγουρο ότι θα επιστρέψει. Μεταξύ 2000 και 2020, ο παγκόσμιος πληθυσμός μεταναστών αυξήθηκε κατά περισσότερο από 80% και έφτασε τα 272 εκατομμύρια, σύμφωνα με στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών, ξεπερνώντας γρήγορα τη διεθνή αύξηση του πληθυσμού.
Στο ελληνικό συνοριακό χωριό Πόρος, στον Εβρο, πολλά από τα σπίτια της περιοχής είναι εγκαταλελειμμένα και σε βαθμιαία κατάρρευση, και η ζωή προσαρμόζεται σε αυτήν την πραγματικότητα. Οι αγελάδες χρησιμοποιούν τον ατσάλινο φράχτη ως προστασία από τον άνεμο και μέρος για να ξεκουραστούν..
Ο Παναγιώτης Κυργιάννης, κάτοικος του Πόρου, αναφέρει ότι το τείχος και άλλα προληπτικά μέτρα έχουν σταματήσει τη διέλευση μεταναστών.
«Είχαμε συνηθίσει να τους βλέπουμε να διασχίζουν και να περνούν μέσα από το χωριό σε ομάδες 80 ή 100 ατόμων», λέει. «Δεν φοβόμασταν... Δεν θέλουν να εγκατασταθούν εδώ. Ολα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας δεν έχουν να κάνουν με εμάς», καταλήγει.