Όχι , δεν πρόκειται για κριτική του γνωστού νέου κινηματογραφικού έργου πώς θα μπορούσα άλλωστε , ως μη ειδικός και ως καθόλου εντεταλμένη συνεργάτρια!
Μου ήρθε απλά ξανά στο νου ο σχετικός τίτλος όταν πρόσφατα μια πολύ νεώτερη μου φίλη και νέα μητέρα με ρώτησε , με περισσή αθωότητα και προφανώς χαριτολογώντας ,«ποια είναι η συνταγή για να μεγαλώσεις σωστά παιδιά;»
Εννοείται πως δεν το εννοούσε τόσο απλουστευτικά το θέμα, όπως εννοείται (τουλάχιστον από όσους με ξέρουν) ότι δεν με χαρακτηρίζει καμιά διάθεση για διδαχές και κηρύγματα, και πολύ περισσότερο για διανομή συνταγών ...είτε παιδοκομίας, μα ούτε καν μαγειρικής ( που έτσι κι αλλιώς σπανίως ακολουθώ ).
Όμως μετά από λίγη σκέψη ( σκέψη και ανάλυση για κάποιες συμπεριφορές που κάνουμε περισσότερο από ένστικτο παρά από μεθοδολογία) και με αφορμή τον τίτλο του επίκαιρου έργου συνειδητοποίησα ότι η μίμηση, η ενστικτώδης και ακούσια του παιδιού είναι η βάση του «παιχνιδιού» ανατροφής του. Και εξυπακούεται ότι δεν πρόκειται για παιχνίδι όπως καθόλου παιχνίδι δεν ήταν το σπάσιμο των γρίφων και των κωδικών που αποτελούν και την υπόθεση του περίφημου έργου.
Για παράδειγμα:
Μπορείς να αναλωθείς σε ατελείωτα κηρύγματα για τις ευεργετικές συνέπειες της ανάγνωσης στην καλλιέργεια και στη μόρφωση του ατόμου, αλλά δεν χρειάζεται να πεις πολλά όταν το παιδί σου σε βλέπει συχνά με ένα βιβλίο στο χέρι και μάλιστα σε βλέπει να το απολαμβάνεις.
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα θελήσει να εξερευνήσει το ίδιο αυτόν τον μαγικό, συναρπαστικό κόσμο των βιβλίων και θα αρχίσει μιμούμενο, κρατώντας ένα βιβλίο...ακόμα και ανάποδα όταν δεν ξέρει να διαβάζει, για να εξελιχθεί στη συνέχεια σε ένα παθιασμένο αναγνώστη, όπως κι εσύ.
Ομοίως θα «μιμηθεί» : Τους τρόπους σου στο τραπέζι (αχ, αυτό το οικογενειακό τραπέζι που η σύγχρονη ζωή καταργεί ολοένα..), τον τρόπο που μιλάς στο τηλέφωνο, το πως μιλάς και φέρεσαι στους γύρω σου, στην καθημερινότητα σου. Θα σου μιλήσει και θα σου φερθεί αργότερα όπως σε ακούει να μιλάς εσύ σήμερα στους γονείς σου στον παππού και στη γιαγιά του.
Η μίμηση είναι η βάση της ανάπτυξης προτύπων η μικρούλα που πασαλείβεται με κραγιόν μπροστά στον καθρέφτη , φορώντας τις γόβες της μαμάς της, τι άλλο κάνει παρά να αναπαράγει μέσα από τη μίμηση το πρότυπο της γυναικείας φιλαρέσκειας και γοητείας;
Μ´ αυτό δεν σημαίνει , βέβαια, ότι έτσι ,με το παιχνίδι της μίμησης και μόνο, μεγαλώνουν σωστά παιδιά. Ωραία κι εύκολα θα ήταν να μπορούσαμε να μεγαλώσουμε μικρούς "κλώνους", καθαρές φωτοτυπίες του ιδανικού εαυτού μας, του πολιτισμένου, μορφωμένου , καλλιεργημένου εαυτού μας. Δεν ισχύει εδώ κάποια «μαμαδίστικη» συνταγή όπου αλέθεις σε ένα μαλακό ζυμάρι όλα τα επιθυμητά προσόντα, πλάθεις μαζί με τον γονότυπό σου μια ωραία πίττα, και τη σερβίρεις λαχταριστή στην κοινωνία όπως της αποδίδεις αύριο έναν ολοκληρωμένο πολίτη.Βέβαια ,καλύτερα που δεν ισχύει .
Γιατί το παιχνίδι της μίμησης έχει από κατασκευής κανόνες: Η μίμηση συμπεριφορών ( και άρα και η υιοθέτηση προτύπων ) δεν διαχωρίζει τις καλές από τις κακές.
Το αγοράκι που ακούει και βλέπει τον πατέρα του να κακομεταχειρίζεται τη μητέρα του, είναι πολύ πιθανό αύριο να φέρεται ομοίως βίαια στη δική του γυναίκα. Το παιδί που δεν διδάχτηκε από τη μητέρα του τη συμπόνοια και την προσφορά , δηλαδή δεν την είδε συχνά να προσφέρει ενεργά και να συμπαραστέκεται στην ανάγκη του άλλου, είναι πιθανό να γίνει ένα αδιάφορο για τον πόνο και τα προβλήματα των άλλων , εγωκεντρικό και σίγουρα στερημένο συναισθηματικά πλάσμα . ( Παρένθεση : Είμαι φανατική οπαδός της θεωρίας ότι τα συναισθήματα, η ενσυναίσθηση και ,ναι, μεταξύ αυτών και η αγάπη , διδάσκονται. Και μάλιστα εξ απαλών ονύχων . Αυτή τη " συνταγή" ,την παραδέχομαι και την εγγυώμαι ως " συνταγή της επιτυχίας").
Για να μην μιλήσουμε για τη μίμηση ενηλίκων "παιχνιδιών" με ο,τι αυτό συνεπάγεται για μελλοντικές ενήλικες συμπεριφορές: το ανήλικο κάπνισμα, το σκληρό αλκοόλ από τρυφερούδια, ο βασανισμός ζώων ( κανένα παιδί δεν γεννιέται σαδιστής!) ο σχολικός εκφοβισμός,...και πάει λέγοντας.
Και πάει δυστυχώς, αλυσιδωτά και με μαθηματική ακρίβεια, στην παραβατική συμπεριφορά, στην άκρατη βία, στο οπλισμένο με μαχαίρι ή καλάσνικοφ χέρι .
Πάει εκεί τελικά που "το παιχνίδι της μίμησης" γίνεται το πιο τρομακτικό, το πιο άναρχο, το πιο επικίνδυνο παιχνίδι.