Ο Μαρξ άρχισε τη 18η Μπρυμαίρ με μια διόρθωση της ιδέας του Χέγκελ ότι η ιστορία αναγκαστικά επαναλαμβάνεται προσθέτοντας «την μια φορά σαν τραγωδία, τη δεύτερη σαν φάρσα». Εδώ έχουμε μια αξιοσημείωτη αντιστροφή. Η ιδέα να τραγουδήσει ο Ρουβάς Θεοδωράκη*, ξεκίνησε σαν φάρσα (του Μητσικώστα) και μάλλον θα επαναληφθεί σαν τραγωδία.
Το γεγονός μάλιστα ότι έκανε τέτοιου είδους φάρσα ο Μητσικώστας, καταδεικνύει πόσο απίθανη θα θεωρούσε κανείς μια τέτοια συνεργασία. Όχι τυχαία. Δηλαδή ποια η διαφορά αν στο Ηρώδειο εμφανιστεί ο Ρέμος να ερμηνεύσει το "Je crois entendre encore" απ τους "Αλιείς μαργαριταριών" του Bizet; Γιατί ν απορήσει κανείς αν σκάσει το καλοκαίρι Σεφερλής με Μπέκετ στο Δελφινάριο;
Βάζοντας σε μια σειρά τα στοιχειώδη περί Τέχνης και υποκουλτούρας, μιας και υπήρξε η αναφορά σ αυτήν, ο Ρουβάς είναι υποκουλτούρα ως παράγωγο των mass media. Είναι δηλαδή ένα λειτουργικό προϊόν, που υπηρετεί ευκολοχώνευτες δημιουργίες ώστε να καταναλώνονται χωρίς κόπο. Ως εκ τούτου είναι ένα καταναλωτικό προϊόν που το χουν αναλάβει τώρα οι μάνατζερς και προσπαθούν από απλό mass cult* να το αναβαθμίσουν σ ένα ανώτερο επίπεδο πολιτιστικής κουλτούρας, ας πούμε τη Midcult ("Masscult and Midcult:Essays Against the American Grain" D.Macdonald). Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται βέβαια και η πρόσφατη βράβευσή του στο θέατρο με το βραβείο αρχαίου δράματος.
Η μαζική κουλτούρα δεν είναι κατ ανάγκη πάντα κακή. Δεν έχει υποκριτικές αναφορές σε μια ανώτερη μόρφωση και διαθέτει μια πρωτόγονη άγρια κι αυθεντική δύναμη που ανατρέπει τα όρια των τάξεων, την παιδεία, τις προτιμήσεις κι ως εκ τούτου πολλές φορές παράγει και διαμάντια, όπως για παράδειγμα απ το σωρό των λεγόμενων «σκυλάδικων» ξεπετάχτηκαν το «γέλα κυρία μου», το «ιστορία μου αμαρτία μου», η «μολυβιά».
Αντιθέτως η Midcult ως εξελιγμένο μοντέλο της Masscult, παριστάνει μια υψηλή αισθητική εμπειρία ενώ στην πραγματικότητα υπόκειται και αυτή στις επιθυμίες του κοινού. Γι αυτό κι απ το λεγόμενο «έντεχνο» έχουν βγει ουκ ολίγες «φόλες» και «πατάτες».
Επίσης ο καλλιτέχνης είναι φορέας μιας ορισμένης πολιτισμικής κληρονομίας κι ανάλογα με τον τόπο και τον χρόνο, το έργο τέχνης φέρει μαζί του μια ιστορία. Την κουβαλούσε ο Μίκης και την έβγαζε στις συνθέσεις του, την κουβαλούσαν στις φωνές τους και τη έβγαζαν ο Μπιθικώτσης, ο Ξυλούρης, η Μπέλου για παράδειγμα. Δεν πας δηλαδή ταξίδι στην Αλάσκα με καλοκαιρινά στις αποσκευές. Ο Σάκης είναι ταλαντούχος. Κι ο Παντελίδης κι η Πάολα είναι ταλαντούχοι και κορυφαίοι, στο είδος τους. Ο Παντελίδης όμως είναι ο Παντελίδης που παριστάνει τον Παντελίδη. Ο Ρουβάς είναι μουσική μπάντα που παριστάνει τη συμφωνική ορχήστρα.
Φοβάμαι ότι θ ακούνε τα αυτιά μας "Με το λύχνο του άστρου, θα σου κάνω μακαρόνια με κιμά για να φας..". Δεν τα κατάφεραν κι η Βουγιουκλάκη στην Επίδαυρο με την Αντιγόνη κι ο Στάθης Ψάλτης με «Το ημερολόγιο ενός Τρελού» του Γκόγκολ, όχι γιατί δεν ήταν καλοί ηθοποιοί αλλά γιατί η πορεία σου σε διαμορφώνει. Ο Σάκης έχει συνηθίσει να «ερμηνεύει» καταναλωτικά τραγούδια που ως προϊόντα δημιουργήθηκαν για να ηχογραφηθούν και δεν είναι το «Άξιον Εστί», που δημιουργήθηκε, τραγουδήθηκε κι ηχογραφήθηκε αργότερα.
Επιπροσθέτως δε, η τέχνη αναπαράγει το αίτιο μιας πιθανής εντύπωσης ενώ η υποκουλτούρα αναπαράγει την εντύπωση ενός πιθανού αίτιου. Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι η υποκουλτούρα είναι και λίγο kitsch. Το kitsch προϋποθέτει ένα ψέμα που πλασάρεται αλλά και εισπράττεται ως αισθητική αλήθεια. Συμφώνα με τον Χέρμαν Μπροχ, «είναι το κατηγόρημα του κατά το γούστο μικροαστού». Όχι αυτό που αρέσει στους μικροαστούς αλλά αυτό που εγκρίνεται ως αισθητικό γεγονός συμφώνα με το μικροαστικό γούστο με την ταξική έννοια. Αυτό δηλαδή που υπηρέτησε με συνέπεια τόσα χρόνια δηλαδή ο Σάκης.
Όσο γι το επιχείρημα της γνωριμίας του «Άξιον Εστί» με τα νέα παιδία απ τον Σάκη, είναι σα να λες ας μάθει ο κόσμος τον Offenbach απ τη διαφήμιση της σοκοφρέτας (να τις παίρνεις δύο δύο, να μοιράζεις στο γραφείο..) ή παλιότερα την Carmen του Bizet απ το Ajax Ultra.
Όπως δήλωσε κι ο ίδιος "Η ερμηνεία του "Άξιον Εστί" είναι ένας σταθμός για τη μουσική μου πορεία,..". Μάλλον εκτροχιασμός μου φαίνεται.
*Συμφωνώ με τη δήλωση του ίδιου του σύνθετη. Δεν προτείνω κανενός είδους απαγόρευση και νομίζω ότι η φράση «Μόνος κριτής είναι το κοινό και ο χρόνος» με καλύπτει ως μέρος του κοινού που είμαι.
Ο Σίλας Σεραφείμ παρουσιάζει την stand-up comedy παράσταση «50 αποχρώσεις του Greek» στις 8 και 9 Μαΐου, στο Tin Pan Alley.