Ο Μάριος Ευρυβιάδης, συγγραφέας και καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, κάνει λόγο για ένα «βραχυκύκλωμα» της στρατηγικής ελέγχου του συριακού χώρου, την οποία και ακολουθεί η Τουρκία. Όπως επεσήμανε, η Τουρκία των Ερντογάν- Νταβούτογλου επιδιώκει να καταστεί το επίκεντρο των αγωγών σε ολόκληρη την περιοχή- αυτό αποτελεί τον βασικό σκοπό και στόχο της σε γεωπολιτικό επίπεδο.
«Νόμιζε ότι η πολιτική της στη Συρία, με στόχο τη μετατροπή της σε προτεκτοράτο- ή “σατραπεία”- της Τουρκίας με την ανατροπή Άσαντ και την επικράτηση του σουνιτικού στοιχείο, το οποίο έχει υποστηρίξει μέχρι τώρα- θα απέδιδε γρήγορα» σημειώνει ο κ. Ευρυβιάδης, εξηγώντας παράλληλα ότι η σημασία του γεωπολιτικού χώρου της Συρίας – το στρατηγικό στοιχείο της παρουσίας του καθεστώτος Άσαντ- είναι η σύνδεση με το Ιράν. «Το Ιράν είναι η πιο στρατηγικής σημασίας χώρα της περιοχής, ο ομφαλός του Περσικού Κόλπου και σιιτική χώρα. Οπότε εάν σταθεροποιηθεί η κατάσταση σημαίνει ότι οι τουρκικές φιλοδοξίες ελέγχου της Συρίας μέσω μιας σουνιτικής κυβέρνησης καταρρίπτονται» αναφέρει σχετικά.
Ο κ. Ευρυβιάδης επισημαίνει την παρουσία μίας «σιιτικής συμμαχίας» στην περιοχή, η οποία ξεκινά από το Ιράν και καταλήγει στη Συρία, υπενθυμίζοντας ότι το 2011, που άρχισε η κρίση στη χώρα, Ιράν, Ιράκ και Συρία συμφώνησαν πάνω στη δημιουργία αγωγού αερίου που θα απολήγει στα παράλια της Συρίας. «Ταυτόχρονα, η αντίστοιχη “σουνιτική συμμαχία”, που αποτελείται από την Τουρκία, το Κατάρ και τη Σαουδική Αραβία, φιλοδοξεί να περάσει σουνιτικό αγωγό που θα βγαίνει στη Μεσόγειο μέσα από μια Συρία που θα τελεί υπό σουνιτική κυριαρχία. Αυτή είναι και η διάσταση των αγωγών: ο σιιτικός εναντίον του σουνιτικού...επίσης στους τουρκικούς σχεδιασμούς περιλαμβάνεται και ένας τρίτος αγωγός, ο οποίος θα βγαίνει από την Αίγυπτο, θα περνάει από το Ισραήλ, την Κύπρο και τη Συρία και θα βγαίνει στην Τουρκία. Γενικότερα, ένα μεγάλο μέρος της πολιτικής της Τουρκίας έχει να κάνει με το να καταστεί “ομφαλός” των αγωγών, “hub”. Οπότε, οποιαδήποτε κίνηση αποκλείει την Τουρκία ή περιορίζει τις επιλογές της όσον αφορά σε αυτό, τη βρίσκει αντίθετη».
Σε επίπεδο «παικτών» πλανητικής εμβέλειας, συνεχίζει ο κ. Ευρυβιάδης, η Δύση (με «σιωπηλό συνεργάτη» το Ισραήλ) γενικότερα φαίνεται να ταυτίζεται με τις επιδιώξεις της προαναφερθείσας «σουνιτικής συμμαχίας», επιδιώκοντας την ανατροπή Άσαντ και με απώτερο στρατηγικό στόχο το Ιράν. «Στοχεύουν τον Άσαντ γεωπολιτικά, αλλά ως συνεργάτη και σύμμαχο του Ιράν. Στόχος είναι ανατρέποντάς τον να σπάσουν τη συμμαχία Ιράν- Συρίας και να αποδυναμώσουν το Ιράν. Όλα αυτά ίσχυαν και ισχύουν ακόμα, αλλά τα δεδομένα άλλαξαν με την εμφάνιση του Ισλαμικού Κράτους: οι ΗΠΑ αυτή τη στιγμή επιδιώκουν πρακτική συνεργασία με στόχο την ήττα του Ισλαμικού Κράτους, βάζοντας σε δεύτερη προτεραιότητα την ανατροπή του Άσαντ- και εδώ φαίνεται ο υπόγειος ρόλος της Τουρκίας, που έχει στηρίξει το Ισλαμικό Κράτος».
Όπως εκτιμά ο κ. Ευρυβιάδης, η τουρκική στρατηγική φαίνεται να χρεοκοπεί, καθώς στην Κύπρο λαμβάνουν χώρα μια σειρά γεγονότα τα οποία αν δεν «ανατραπούν», τότε περιορίζονται οι επιλογές της Άγκυρας όσον αφορά στην εξέλιξή της σε ηγεμονική δύναμη στην περιοχή.
«Από το 2004 έως το 2014 έλαβαν χώρα κάποια στρατηγικά συμβάντα στην περιοχή που άλλαξαν τα δεδομένα: σε πρώτη φάση η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε., που είχε στρατηγικές συνέπειες, καθώς εισήλθε ως ισότιμο μέλος, με αποτέλεσμα η Τουρκία να “χάνει”, καθώς η στρατηγική της απέτυχε. Ακριβώς λόγω των ηγεμονικών μωροδοξιών του διδύμου Ερντογάν- Νταβούτογλου είχαμε δεύτερο στρατηγικό συμβάν: τη ρήξη με το Ισραήλ, η οποία κορυφώθηκε με το περιστατικό του “Μαβί Μαρμαρά”. Αυτό άνοιξε παράθυρο για ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Κύπρου και συνομολόγηση της συμφωνίας για ΑΟΖ...η Κύπρος είναι η μόνη χώρα στον κόσμο που έχει συμφωνήσει περί ΑΟΖ με τρεις από τους γείτονές της -Ισραήλ, Λίβανος, Αίγυπτος, ενώ είναι πιθανό να υπογράψει και με τη Συρία - δημιουργώντας ένα άλλο σημαντικό στρατηγικό πλεονέκτημα, όπου εκεί η Τουρκία πάλι “χάνει”».
Όπως επισημαίνει ο κ. Ευρυβιάδης, στόχος των συμφωνιών δεν είναι να αποκλειστεί η Τουρκία, αλλά «πρέπει να έρθει υπογράφοντας το Δίκαιο της Θάλασσας, όχι με δικούς της κανόνες, που είναι αυτό που προσπαθεί να κάνει».
Αυτό που βρίσκεται τώρα στο «τραπέζι» με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και την Κύπρο είναι η ανάπτυξη ενός περιφερειακού υποσυστήματος ενεργειακής συνεργασίας, το οποίο θα συνεπάγεται και εξ ορισμού βελτίωση της κατάστασης ασφαλείας στην περιοχή. Το σύστημα αυτό, σημειώνει ο κ. Ευρυβιάδης- στο οποίο, όπως εκτιμά, πιθανώς να ενταχθεί ενδεχομένως κάποια στιγμή και η Παλαιστινιακή Αρχή- θα αφήνει εκτός την Τουρκία- θα μπορούσε να αποτελέσει καταλύτη «παραγωγής ειρήνης», καθώς πιθανώς στην «εξίσωση» να εισέλθει και η Ιορδανία, που επίσης έχει υπογράψει συμφωνίες περί τροφοδοσίας με αέριο με το Ισραήλ και την Κύπρο.
Στόχος της Τουρκίας φαίνεται να είναι ο εξαναγκασμός της Κύπρου να σταματήσει αυτή την εξέλιξη, σταματώντας άλλη μία εξέλιξη που θα την αποκλείει. «Η Τουρκία προσπαθούσε μέσω του αμερικανικού και του βρετανικού παράγοντα να φέρει το ζήτημα των υδρογονανθράκων στην ατζέντα των συνομιλιών, καθιστώντας το μέρος των διαπραγματεύσεων. Όταν η Κύπρος αρνήθηκε, η Τουρκία απείλησε στρατιωτικά. Η Τουρκία ζητά να περιληφθεί το θέμα των υδρογονανθράκων στην ατζέντα των συνομιλιών με αντάλλαγμα την απόσυρση των πλοίων της, κάτι που είναι εντελώς απαράδεκτο...η Τουρκία υποστηρίζει ότι όλα όσα κάνει τα κάνει στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου. Πρόκειται για μια τουρκική λογική, βάσει της οποίας διεκδικείται ΑΟΖ πάνω στην Κύπρο. Είναι σουρεαλιστική η αντίληψή της ως προς το τι συμβαίνει στην περιοχή»
Σχετικά με τις εικασίες περί αποθεμάτων που θα μπορούσαν να αλλάξουν τις ισορροπίες όσον αφορά στην τροφοδοσία της Ε.Ε. με ενέργεια, τις χαρακτηρίζει μάλλον υπερβολικές, βάσει των σημερινών δεδομένων. «Αυτό δεν σημαίνει ότι αποκλείεται, αλλά πρώτα να δούμε τι αποθέματα υπάρχουν και πώς θα μεταφερθούν, η τεχνολογία και η εξέλιξή της είναι τέτοια που δεν μπορούμε να κάνουμε προβλέψεις για δέκα χρόνια μετά. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι μόνο από το κομμάτι της “Αφροδίτης” καλύπτονται οι ενεργειακές ανάγκες της Κύπρου για τα επόμενα 35 χρόνια. Οπότε δυνητικά αποθέματα φαίνεται ότι υπάρχουν πολύ σημαντικά, που θα μπορούν πιθανώς να τροφοδοτούν την Ευρώπη και με την εξέλιξη της τεχνολογίας ή να τη συμπληρώνουν, αλλά συζητούμε σε μεγάλο βάθος χρόνου»/
Κατά τον κ. Ευρυβιάδη, δεν θα έπρεπε να λαμβάνεται ως δεδομένη η παραδοχή περί υπαρξιακής σύγκρουσης μεταξύ της Ευρώπης και της Ρωσίας και ενεργειακής εξάρτησης, βάσει της οποίας η Ρωσία «θέλει» να «εκβιάζει» την Ευρώπη: «αυτά είναι ψυχροπολεμικές αντιλήψεις».
Θα έφτανε η Τουρκία στο σημείο να ρισκάρει πόλεμο; «Δεν νομίζω- θεωρώ τη στάση της πιο πολύ ως δείγμα αδυναμίας, καθώς δεν έχει το ειδικό πολιτικό και διπλωματικό βάρος για να επηρεάσει τα πράγματα μέσω αποδεκτών διπλωματικών διαδικασιών και επιλέγει τον εκβιασμό και τον εξαναγκασμό. Αυτό είναι δείγμα αδυναμίας, όχι ισχύος», καταλήγει ο κ. Ευρυβιάδης.