Σε συνέχεια της συμφωνίας σχετικά με το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε και παρουσίασε σήμερα το κοινό σχέδιο εφαρμογής του συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο το οποίο καθορίζει τα βασικά ορόσημα για να διασφαλίσει ότι όλα τα κράτη έχουν τις νομικές και επιχειρησιακές ικανότητες που απαιτούνται για την επιτυχή έναρξη εφαρμογής της νέας νομοθεσίας έως τα μέσα του 2026.
Η Επιτροπή στην ανακοίνωσή της επισημαίνει στην αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος ακολουθεί από κοινού με τα κράτη μέλη μια διττή προσέγγιση, η οποία συνοδεύει το νομοθετικό έργο σε επίπεδο ΕΕ με επιχειρησιακές δραστηριότητες.
«Αυτό περιλαμβάνει ιδίως τις εργασίες σχετικά με την εξωτερική διάσταση της μετανάστευσης, μέσω της επιδίωξης ολοκληρωμένων εταιρικών σχέσεων με τις χώρες εταίρους. Μολονότι οι δράσεις στον τομέα αυτό δεν συνδέονται με νομικές υποχρεώσεις, θα είναι σημαντικό η ΕΕ να συνεχίσει και να εντείνει περαιτέρω τη συνεργασία με τις χώρες εταίρους, ιδίως σε τρεις βασικούς τομείς: καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών, αποτελεσματικές επιστροφές, επανεισδοχή και επανένταξη, καθώς και νόμιμες οδοί.»
O αντιπρόεδρος για την προώθηση του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής , Μαργαρίτης Σχοινάς ανέφερε: «Σήμερα παρουσιάζουμε ένα σχέδιο εργασίας για τα επόμενα δύο χρόνια για να βοηθήσουμε να γίνει πραγματικότητα το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το ’Ασυλο στο πεδίο. Αυτό αποτελεί περαιτέρω απόδειξη της αποφασιστικότητας της Επιτροπής να μην φείδεται προσπαθειών για να διασφαλίσει ότι τα κράτη μέλη διαθέτουν όλη την εμπειρογνωμοσύνη, τη λειτουργική και οικονομική υποστήριξη που χρειάζονται για να κάνουν πράξη τις νομικές δεσμεύσεις. Δεν ξεκινούν όλα τα κράτη μέλη από το ίδιο σημείο, αλλά όλοι μαζί θα περάσουμε τη γραμμή του τερματισμού».
Το Κοινό Σχέδιο Εφαρμογής παρέχει ένα πρότυπο για τα Εθνικά Σχέδια και ομαδοποιεί την εργασία σε 10 δομικά στοιχεία για να εστιάσει και να διευκολύνει τις προσπάθειες πρακτικής εφαρμογής. Όλα τα δομικά στοιχεία είναι θεμελιωδώς αλληλεξαρτώμενα και πρέπει να εφαρμόζονται παράλληλα.
Τα 10 δομικά στοιχεία:
1. Κοινό σύστημα πληροφοριών για τη μετανάστευση και το άσυλο (Eurodac):θα στηρίξει τα κράτη μέλη, ιδίως όσον αφορά τον καθορισμό της ευθύνης και την παρακολούθηση των δευτερογενών μετακινήσεων. Το νέο Eurodac είναι σύστημα πληροφορικής μεγάλης κλίμακας που θα αποθηκεύει και θα επεξεργάζεται δεδομένα των αιτούντων άσυλο. Η έγκαιρη ανάπτυξη και έναρξη λειτουργίας του μεταρρυθμισμένου συστήματος Eurodac αποτελεί κρίσιμη προϋπόθεση για την εφαρμογή όλων των άλλων στοιχείων του Συμφώνου.
2. Ένα νέο σύστημα για τη διαχείριση της μετανάστευσης στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ: διαχείριση των παράτυπων αφίξεων υπηκόων τρίτων χωρών και θέσπιση ταχέων, αποτελεσματικών και εξορθολογισμένων διαδικασιών για το άσυλο και την επιστροφή, καθώς και ισχυρών διασφαλίσεων. Ο κανονισμός για τον έλεγχο διαλογής, ο κανονισμός για τη διαδικασία ασύλου και ο κανονισμός για τη διαδικασία επιστροφής στα σύνορα προβλέπουν εναρμονισμένη προσέγγιση. Όλοι οι παράτυποι μετανάστες θα καταγράφονται και θα υποβάλλονται σε έλεγχο της ταυτότητάς τους, του κινδύνου για την ασφάλεια, της ευπάθειας και της υγείας τους. Σε δεύτερο στάδιο, θα εφαρμόζεται υποχρεωτική διαδικασία στα σύνορα για όσους είναι πιθανό να μην χρήζουν διεθνούς προστασίας ή να παρουσιάζουν κίνδυνο για την ασφάλεια.
3. Διασφάλιση επαρκούς βιοτικού επιπέδου υποδοχής για τους αιτούντες σε σχέση με τις προβλεπόμενες ανάγκες. Η οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής διαθέτει νέα εργαλεία για πρόσθετη ευελιξία, αποτελεσματικότητα και πρόληψη δευτερευουσών μετακινήσεων. Για παράδειγμα, για τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας υπάρχει προγενέστερη πρόσβαση στην αγορά εργασίας (6 μήνες αντί για 9 μήνες), σωματική και ψυχική περίθαλψη και περισσότερη προστασία για οικογένειες, παιδιά και ευάλωτους αιτούντες. Επιπλέον, ηοδηγία για τις συνθήκες υποδοχής διαθέτει επίσης νέα εργαλεία που βελτιώνουν την αποτελεσματικότητα του συστήματος υποδοχής και συμβάλλουν στην πρόληψη δευτερογενών μετακινήσεων.
4. Δίκαιες, αποτελεσματικές και συγκλίνουσες διαδικασίες ασύλου:ο κανονισμός για τις διαδικασίες ασύλου και ο κανονισμός για τις ελάχιστες απαιτήσεις ασύλου εξορθολογίζουν τη διαδικασία αξιολόγησης και λήψης αποφάσεων για τις ατομικές αιτήσεις ασύλου σε ολόκληρη την Ευρώπη και ενισχύουν τις εγγυήσεις, τα δικαιώματα και τις εγγυήσεις για τους αιτούντες και τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας.
5. Αποτελεσματικές και δίκαιες διαδικασίες επιστροφής: η μεταναστευτική πολιτική της ΕΕ μπορεί να είναι βιώσιμη μόνο εάν επιστρέψουν αποτελεσματικά όσοι δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στην ΕΕ. Ο συντονιστής επιστροφών θα διαδραματίσει καίριο ρόλο, αξιοποιώντας τις εργασίες που έχουν ήδη δρομολογηθεί για τη βελτίωση του κοινού σχεδιασμού των πτήσεων και των αποστολών ταυτοποίησης, μεταξύ άλλων για τη βελτιστοποίηση της χρήσης της στήριξης του Frontex, την ανταλλαγή πρακτικών και εμπειριών σχετικά με την από κοινού έκδοση αρνητικών αποφάσεων ασύλου και αποφάσεων επιστροφής, καθώς και τη συνεργασία για την επιστροφή επιστρεφόντων που συνιστούν απειλή για την ασφάλεια.
6. Ένα δίκαιο και αποτελεσματικό σύστημα: λειτουργώντας οι νέοι κανόνες περί ευθύνης:με τη θέσπιση αποτελεσματικού και σταθερού επιμερισμού των ευθυνών σε ολόκληρη την Ένωση και τη μείωση των κινήτρων για δευτερογενείς μετακινήσεις. Επιπλέον, θα θεσπιστούν νέοι κανόνες με στόχο την πρόληψη της κατάχρησης του συστήματος (όπως η υποχρέωση των αιτούντων να υποβάλουν αίτηση στο κράτος μέλος πρώτης εισόδου).
7. Για να λειτουργήσει η αλληλεγγύη: για πρώτη φορά, η ΕΕ διαθέτει μόνιμο, νομικά δεσμευτικό αλλά ευέλικτο μηχανισμό αλληλεγγύης για να διασφαλίσει ότι κανένα κράτος μέλος δεν αφήνεται μόνο του όταν υφίσταται πίεση.
8. Ετοιμότητα, σχεδιασμός έκτακτης ανάγκης και αντιμετώπιση κρίσεων: συμβολή στην οικοδόμηση μεγαλύτερης ανθεκτικότητας στην εξέλιξη των μεταναστευτικών καταστάσεων, καθώς και στη μείωση των κινδύνων καταστάσεων κρίσης.
9. Νέες διασφαλίσεις για τους αιτούντες άσυλο και τα ευάλωτα άτομα: αυξημένη παρακολούθηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, με τη διασφάλιση αποτελεσματικών διαδικασιών, με παράλληλη προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και ενός πραγματικού και αποτελεσματικού δικαιώματος ασύλου, μεταξύ άλλων για τους πλέον ευάλωτους, όπως τα παιδιά.
10. Επανεγκατάσταση, ένταξη και ένταξη:εντατικοποίηση των προσπαθειών σε αυτούς τους τομείς. Οι προσπάθειες των κρατών μελών για την ένταξη και την ένταξη των μεταναστών εξακολουθούν να είναι απαραίτητες για μια επιτυχημένη πολιτική μετανάστευσης και ασύλου.
«Σήμερα γίνεται ένα βασικό βήμα προς την υλοποίηση του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το ’Ασυλο. Τα νομικά θεμέλια του νέου δίκαιου και αποτελεσματικού συστήματος διαχείρισης της μετανάστευσης έχουν τεθεί σε ισχύ. Τώρα πρέπει να δώσουμε τον απαραίτητο χρόνο και υποστήριξη στα κράτη μέλη για να το εφαρμόσουν και να το καταστήσουν λειτουργικό. Η Επιτροπή θα διασφαλίσει ότι κανένα κράτος μέλος δεν θα μείνει μόνο του, θα είμαστε εκεί για να υποστηρίξουμε και να διασφαλίσουμε ότι θα φτάσουμε στην πλήρη εφαρμογή» δήλωσε η Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων Ίλβα Γιόχανσον.
Επόμενα βήματα
Το κοινό σχέδιο εφαρμογής θα υποβληθεί στα κράτη μέλη στο Συμβούλιο Εσωτερικών Υποθέσεων, και στη συνέχεια θα χρησιμοποιηθεί ως βάση για την προετοιμασία των εθνικών σχεδίων εφαρμογής των κρατών μελών, τα οποία πρέπει να υποβληθούν έως τον Δεκέμβριο του 2024. Με βάση το κοινό σχέδιο εφαρμογής, το επόμενο βήμα είναι να καταρτίσουν τα κράτη μέλη τα αντίστοιχα εθνικά τους σχέδια εφαρμογής έως τις 12 Δεκεμβρίου 2024. Τα κράτη μέλη μπορούν να βασίζονται στην επιχειρησιακή, τεχνική και χρηματοδοτική στήριξη της Επιτροπής και των οργανισμών της ΕΕ καθ′ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας. Τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να λάβουν στήριξη από το Μέσο Τεχνικής Υποστήριξης, το οποίο θα προκηρύξει ειδική πρόσκληση για τη στήριξη των κρατών μελών στην ανάπτυξη των εθνικών τους σχεδίων εφαρμογής. Η Επιτροπή έχει συγκροτήσει ειδικές ομάδες υποστήριξης που θα επισκεφθούν όλες τις πρωτεύουσες των κρατών μελών από τώρα έως το φθινόπωρο για να βοηθήσουν τα κράτη μέλη στην προετοιμασία των εν λόγω εθνικών σχεδίων εφαρμογής.
Η Επιτροπή θα παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την πρόοδο που σημειώνεται όσον αφορά την εφαρμογή του Συμφώνου και θα υποβάλλει τακτικά εκθέσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.