Τα Λιβάδια Ποσειδωνίας καίγονται: Η αθέατη «πυρκαγιά» που εξαπλώνεται στα δάση του ελληνικού βυθού

Τα απόνερα του υπερτουρισμού, οι σκαφάτοι Ελληνες και η μάχη για την «κατάσβεση» μιας οικοκτονίας που λαμβάνει τρομακτικές διαστάσεις κάτω από το νερό.
|
Open Image Modal
Δύτες της Aegean Rebreath χαρτογραφούν τα Λιβάδια της Ποσειδωνίας στον όρμο του Πόρτο Ράφτη.
Aegean Rebreath

Κάθε καλοκαίρι θρηνούμε, όχι άδικα, τα δάση που χάνονται από τις αμέτρητες φωτιές στη χώρα μας, με τις πύρινες γλώσσες και τους καπνούς που τις συνοδεύουν να είναι ορατά πολλές φορές από τα μπαλκόνια των σπιτιών μας. Οταν κοιτάς κατάματα την καταστροφή, άλλωστε, είσαι σε θέση να καταλάβεις και το μέγεθός της. Τι γίνεται, όμως, όταν δεν την βλέπεις; Γιατί ακριβώς την ίδια στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη μια άλλη, παράλληλη και εξίσου επικίνδυνη αλλά αθέατη «πυρκαγιά»: αυτή που «κατακαίει» τα δάση των ελληνικών θαλασσών.

Το τελευταίο διάστημα πολλά ακούμε και διαβάζουμε για τα περίφημα Λιβάδια της Ποσειδωνίας, ωστόσο λίγοι έχουν αντιληφθεί τη ζωτική σημασία τους ενώ ελάχιστοι γνωρίζουν την οικοκτονία που λαμβάνει χώρα και εξαπλώνεται ραγδαία κάτω από το νερό.

Σκάφη παντού και «οργωμένα» λιβάδια

Τα Λιβάδια της Ποσειδωνίας, ή αγγειόσπερμα φυτά, είναι πολύ ιδιαίτερα και διαφορετικά από τα φύκια και την υπόλοιπη θαλάσσια βλάστηση. Ο ρόλος τους είναι κομβικός τόσο ως προς την προστασία της θαλάσσιας ζωής όσο και σε επίπεδο απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα (σ.σ. του λεγόμενου «μπλε άνθρακα), για αυτό και αποκαλούνται «πνεύμονες» της θάλασσας. 

Open Image Modal
Τα Λιβάδια της Ποσειδωνίας είναι γνωστά και ως «πνεύμονες» της θάλασσας λόγω της ιδιότητάς τους να απορροφούν «μπλε» άνθρακα και να ελευθερώνουν πολύτιμο οξυγόνο.
Antonio Busiello via Getty Images

Τα υποθαλάσσια λιβάδια που σχηματίζει η Ποσειδωνία συγκαταλέγονται στα πλέον παραγωγικά θαλάσσια οικοσυστήματα της Μεσογείου, τα οποία δεν συναντώνται πουθενά αλλού στον κόσμο. Φιλοξενούν περισσότερα από 1.300 είδη πανίδας και χλωρίδας, έχουν τη δυνατότητα να απορροφούν έως και 35 φορές περισσότερο άνθρακα από τα τροπικά δάση, ελευθερώνουν πολύτιμο οξυγόνο και παράλληλα αποτρέπουν τη διάβρωση των παραλιών.

Ωστόσο, τα πολύτιμα αυτά φυτά κινδυνεύουν με ανεπανόρθωτη ζημιά, μιας και η ανθρωπογενής δραστηριότητα απειλεί τη δομή, τη λειτουργία και την ίδια την ύπαρξή τους. Ενα από τα μείζονα προβλήματα των τελευταίων ετών, πέρα από τις δεδομένες πληγές που επιφέρει η κλιματική κρίση, είναι η ανεξέλεγκτη αγκυροβολία σε κάθε πιθανό και απίθανο μέρος των ελληνικών θαλασσών, από τους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς μέχρι τους «καλά κρυμμένους» κολπίσκους.

Open Image Modal
Μέλη της Aegean Rebreath και του ΕΛΚΕΘΕ βουτάνε στο λιμανάκι του Μαρκόπουλου, σε σημείο όπου ρίχνουν άγκυρα πολλά μικρά σκάφη.
Aegean Rebreath

«Οι συνέπειες είναι ήδη ορατές και γίνονται όλο εντονότερες, ιδιαίτερα την τελευταία 10ετία, με την τάση να γίνεται ανοδική, καθώς όλο και περισσότερα σκάφη (μηχανοκίνητα, ιστιοφόρα κ.λπ.) βγαίνουν στις θάλασσες. Οι αγορές σκαφών στην Ελλάδα έχουν ανέβει κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια. Υπάρχουν περιοχές, όπως τα Κουφονήσια ή άλλα ειδυλλιακά νησιά σε Αιγαίο και Ιόνιο, όπου τα λιβάδια είναι ρημαγμένα. Ειδικά στα σημεία με έντονη παρουσία των λεγόμενων mega yachts με τις μεγάλες άγκυρες, τα λιβάδια από κάτω είναι οργωμένα. Στις πολύ τουριστικές περιοχές η καταστροφή είναι καθημερινή και πολλαπλή, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες. Σε αυτά τα μέρη μπορεί να κολυμπάς για αρκετή ώρα και να μην βλέπεις ούτε ένα ψάρι γύρω σου, γιατί έχουν χάσει το ‘’καταφύγιό’’ τους. Παλαιότερα το έντονο πρόβλημα ήταν οι τράτες, μέχρι που απαγορεύτηκαν. Τώρα η μεγάλη ζημιά προκαλείται από την αγκυροβολία. Η εικόνα είναι απογοητευτική, ακόμη και στα πιο απρόσμενα μέρη» περιγράφει με δραματικούς τόνους στη HuffPost Greece o Βασίλης Γερακάρης, συνεργάτης του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) και διδάκτορας θαλάσσιας οικολογίας.

«Με την αγκυροβολία των σκαφών, το πρόβλημα είναι ότι ξηλώνονται ολόκληρα τμήματα του λιβαδιού, βλαστοί αποκόπτονται από το υπάρχον λιβάδι, γίνεται κατακερματισμός του, χάνει τη δομή του και παύει να λειτουργεί σαν οικότοπος πολλών θαλάσσιων οργανισμών. Την ίδια ώρα, σταματά να διοχετεύει οξυγόνο και να δεσμεύει διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο μοιραία επιστρέφει στην ατμόσφαιρα» προσθέτει.

Open Image Modal
Ο συνεργάτης του ΕΛΚΕΘΕ, Βασίλης Γερακάρης, περιγράφει στην Huffpost Greece την καταστροφή που συντελείται στα ελληνικά θαλάσσια δάση.
Aegean Rebreath

Στο ίδιο μήκος κύματος, ο επικεφαλής της περιβαλλοντικής οργάνωσης Aegean Rebreath, Γιώργος Σαρελάκος, σκιαγραφεί την θλιβερή εικόνα που αντικρίζει ο ίδιος και τα μέλη της ομάδας του σε κάθε κατάδυσή τους: «Το ποσοστό της καταστροφής είναι μεγάλο γιατί εκτός από την αγκυροβόληση υπάρχει και η ρύπανση. Τα μέλη της Aegean Rebreath, όπου επιχειρούμε, βλέπουμε ρυπασμένα και κατεστραμμένα λιβάδια Ποσειδωνίας. Ιδίως στα νησιά, το μεγάλο πρόβλημα δεν παρατηρείται στην αλιευτική κοινότητα αλλά όπου υπάρχουν ιστιοπλοϊκά σκάφη. Εκεί οι περιοχές από κάτω είναι ″βομβαρδισμένες″ με απορρίμματα κ.λπ. Λιβάδια υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα και παντού παρατηρείται ανάλογη κατάσταση».

Πρέπει, δε, να υπογραμμιστεί ότι το συγκεκριμένο είδος φυτού -ενδημικό της Μεσογείου- είναι το πιο αργό παγκοσμίως ως προς την ανάπτυξή του (2-4 εκατοστά κάθε χρόνο, εάν οι συνθήκες είναι ιδανικές). Αν, για παράδειγμα, καταστραφεί ένα τμήμα 10 μέτρων, ακόμη και αν δεν υποστεί καμία άλλη επιβάρυνση στη συνέχεια, θα χρειαστεί έναν ολόκληρο αιώνα για να επανέλθει. Φυσικά, υπάρχει η πίεση της κλιματικής κρίσης, που απλώς έρχεται να επιδεινώσει περισσότερο τα πράγματα.

Open Image Modal
Ο επικεφαλής της Aegean Rebreath εν πλω στο Πόρτο Ράφτη. «Στα νησιά, όπου υπάρχουν ιστιοπλοϊκά σκάφη, οι περιοχές από κάτω είναι ″βομβαρδισμένες″» επισημαίνει στην Huffpost Greece.
Aegean Rebreath

Τιτάνια μάχη προστασίας και αποκατάστασης

Σε μια προσπάθεια να προλάβει την περαιτέρω εξάπλωσης αυτής της υποθαλάσσιας «πυρκαγιάς», η Aegean Rebreath επιδίδεται σε έναν τεράστιο αγώνα δρόμου εν είδη «πυροσβέστη». Στο πλαίσιο αυτό, έχει ξεκινήσει την πρωτοβουλία με τίτλο «Λιβάδια της Ποσειδωνίας: Μην ενοχλείτε» (Posidonia Oceanica: “Do Not Disturb”) με στόχο να αποτρέψει το οικολογικό έγκλημα που συντελείται. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα πιλοτικό και καινοτόμο για την Ελλάδα, το οποίο ξεκίνησε πρόσφατα να λαμβάνει σάρκα και οστά, αρχής γενομένης από τον όρμο του Πόρτο Ράφτη - μια περιοχή όπου καταγράφεται ανεξέλεγκτη αγκυροβολία πάσης φύσεως σκαφών, καθώς οι θέσεις ελλιμενισμού είναι πολύ λίγες σε σχέση με τη ζήτηση που υπάρχει.

Open Image Modal
Χαρτογράφηση των εκτάσεων με τα θαλάσσια αγγειόσπερμα φανερόγαμα φυτά στο Μαρκόπουλο, με φόντο το μεγάλο πρόβλημα: τα σκάφη πάσης φύσεως.
Aegean Rebreath

H HuffPost Greece είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει από κοντά τη μεγάλη μάχη που δίνεται για να σωθεί ό,τι σώζεται. Την περασμένη Παρασκευή (11/10) έγιναν οι απαραίτητες μετρήσεις από δύτες, ενόψει της επικείμενης τοποθέτησης αγκυροβολίων το αμέσως επόμενο διάστημα, τα οποία θα χρησιμοποιούν στο εξής τα σκάφη, ώστε να μην πέφτουν οι άγκυρες στα λιβάδια και τα καταστρέφουν.

Open Image Modal
Αυτοψία της Huffpost Greece στον όρμο του Πόρτο Ράφτη, όπου η ανεξέλεγκτη αγκρυροβολία έχει προκαλέσει μεγάλη ζημιά στα θαλάσσια λιβάδια της περιοχής.
Aegean Rebreath

Είχε προηγηθεί η χαρτογράφηση της περιοχής με drones και υποβρύχιες κάμερες (mapping), με παράλληλη κατάθεση των απαραίτητων δικαιολογητικών για αδειοδότηση από τα αρμόδια υπουργεία και δημοτικές αρχές. Απομένει πλέον το 4ο και πιο σημαντικό βήμα: η εμφύτευση σπόρων, προκειμένου να προχωρήσει η πολυπόθητη και τόσο απαραίτητη «αναδάσωση».

«Είναι μια αφανής προσπάθεια προς το παρόν, κάνουμε περισσότερο desk office δουλειά σε αυτό το σημείο. Θα ακολουθήσει η εμφύτευση ενώ θα απαιτείται διαρκής παρακολούθηση του εγχειρήματος στη συνέχεια» επισημαίνει ο Γ.Σαρελάκος και συμπληρώνει: «Ζητούμενο είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση αλιέων και επισκεπτών κατά τόπους από αρχές του 2025, με απώτερο στόχο την πλήρη εφαρμογή του προγράμματος την ερχόμενη άνοιξη».

Open Image Modal
Θαλάσσιες έρευνες με δύτες, υποβρύχιες κάμερες και drones από Aegean Rebreath και ΕΛΚΕΘΕ.
Aegean Rebreath

Σε αυτό το δύσκολο και απαιτητικό εγχείρημα η Aegean Rebreath δεν είναι μόνη. Εχει στο πλευρό της την Teleperformance Greece, η οποία προσφέρει πολύτιμη αρωγή και στήριξη, έχοντας ως βασικό πυλώνα δράσης της το περιβάλλον σε παγκόσμιο επίπεδο.

«Πιστεύουμε ότι είναι μια εξαιρετική πρωτοβουλία, από την πρώτη στιγμή που ακούσαμε για αυτήν, μιας και η κοινωνική ευθύνη είναι στο κέντρο του προγράμματος της εταιρείας μας και στις προτεραιότητές μας. Συνεπώς, δεν θα μπορούσαμε να μην εμπλακούμε και να μην την στηρίξουμε με κάθε δυνατό τρόπο. Πρόκειται για έναν αθέατο αλλά εξαιρετικά ζωτικό κόσμο. Είναι πολύ σημαντικό να ενισχύσουμε τη συνειδητότητα, όλοι να ευαισθητοποιηθούμε γύρω από αυτό. Είναι εξαιρετική εμπειρία και για εμάς αυτή η βοήθεια που παρέχουμε. Είμαστε ‘’σιωπηλοί φρουροί’’» λέει στη HuffPost η Chief Marketing Officer της εταιρείας, Μυρσίνη Σωτηροπούλου.

Open Image Modal
Πόρτο Ράφτη, 11 Οκτωβρίου 2024: H Chief Marketing Officer της Teleperformance Greece, Μυρσίνη Σωτηροπούλου, διαπιστώνει ιδίοις όμμασι το πρόβλημα με τα ρημαγμένα Λιβάδια της Ποσειδωνίας.
Aegean Rebreath

 

Από το Μαρκόπουλο σε όλη την Ελλάδα

Το εν λόγω project ξεκινά δοκιμαστικά από το Μαρκόπουλο με συντονίστρια την Aegean Rebreath, υπό την επιστημονική καθοδήγηση του ΕΛΚΕΘΕ και με την συμμετοχή τόσο του Δήμου της περιοχής (δημοτικό λιμενικό ταμείο) όσο και του ιδιωτικού τομέα (Teleperformance Greece). 

«Κάνουμε ένα πρώτο βήμα με την πιλοτική τοποθέτηση αγκυροβολίου και στόχο να συνεχιστεί αυτή η προσπάθεια στο μέλλον. Είναι χαρά μας που συμμετέχουμε στο πρώτη εφαρμογή του προγράμματος, για το οποίο υπάρχει προοπτική να εφαρμοστεί και σε άλλα μέρη της Ελλάδας» επισημαίνει ο Πρόεδρος του Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Μαρκοπούλου, Αναστάσιος Νικολακόπουλος.

Open Image Modal
Ο Πρόεδρος του Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Μαρκοπούλου, Αναστάσιος Νικολακόπουλος σε ρόλο «καπετάνιου» κατά την επιτόπια αυτοψία στον όρμο του Πόρτο Ράφτη - 11/10/2024
Aegean Rebreath

«Επειδή το φαινόμενο αυτό αφορά πάρα πολλά ελληνικά νησιά, με τα προβλήματα που μοιραία προκαλεί ο υπερτουρισμός, το project αυτό θα αποτελέσει πρότυπο και για τα μέλη του δικτύου ″Μπλε Δήμων″ (19 νησιωτικοί και παράκτιοι δήμοι πανελλαδικά). Θα λειτουργήσει πιλοτικά για να δούμε πρώτα αν μπορούμε να το επεκτείνουμε στον ίδιο τον κόλπο του Πόρτο Ράφτη και στη συνέχεια και σε άλλες περιοχές της χώρας, που έχουν δείξει ενδιαφέρον» διευκρινίζουν από την Aegean Rebreath.

Αξίζει, μάλιστα, να τονιστεί ότι ήδη μεγάλες διεθνείς εταιρείες από την Ελβετία, τη Γερμανία και αλλού, μαζί και ερευνητικά ιδρύματα, έχουν δείξει ενδιαφέρον είτε για να αντιγράψουν αυτή την πρακτική είτε για να την υποστηρίξουν περαιτέρω. «Αυτό εδώ το πρόγραμμα μπορεί να αποτελέσει πρότυπο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο», εκτιμά ο Γ.Σαρελάκος.

Open Image Modal
Aegean Rebreath
Open Image Modal
Aegean Rebreath
Open Image Modal
Aegean Rebreath
Open Image Modal
Aegean Rebreath
Open Image Modal
Aegean Rebreath
Open Image Modal
Aegean Rebreath

 

 

 

 

Video credits: Θανάσης Αβδημιώτης