Τι μένει πίσω μετά από μια φυσική καταστροφή τόσο ισχυρή που συγκλονίζει τα θεμέλια μιας κοινωνίας; Τι εξακολουθεί να μένει πάνω από μια δεκαετία μετά, ακόμα και ενώ ο υπόλοιπος κόσμος προχωρά;
Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του Associated Press, οι ομοιότητες ανάμεσα στη συμφορά στην Τουρκία και τη Συρία και την τριπλή καταστροφή που χτύπησε τη βόρεια Ιαπωνία το 2011 μπορεί να παρέχουν μια γεύση ως προς τι θα μπορούσε να αντιμετωπίσει η περιοχή τα επόμενα χρόνια. Συνδέονται από το ξεκάθαρο μέγεθος του συλλογικού ψυχολογικού τραύματος, της απώλειας ζωής και της υλικής ζημιάς.
Ο απολογισμός των νεκρών του σεισμού 7,8 Ρίχτερ της Δευτέρας έχει ξεπεράσει τους 23.000 νεκρούς. Αυτό σημαίνει ότι έχουν ξεπεραστεί ήδη οι νεκροί της Ιαπωνίας (18.400).
Ο μεγέθους 9 Ρίχτερ σεισμός είχε χτυπήσει στις 2.46 μμ, στις 11 Μαρτίου 2011. Λίγο αργότερα κάμερες κατά μήκος των ακτών της Ιαπωνίας κατέγραψαν το τείχος νερού που χτύπησε το Τοχόκου. Ο σεισμός ήταν ένας από τους μεγαλύτερους που έχουν καταγραφεί, και το τσουνάμι που προκάλεσε χτύπησε αυτοκίνητα, σπίτια, κτίρια γραφείων και χιλιάδες ανθρώπους, ενώ προκάλεσε και το ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό Φουκουσίμα Νταΐτσι.
Τεράστια πλοία απωθήθηκαν χιλιόμετρα μακριά από τον ωκεανό, πάνω στα ερείπια πόλεων, με αυτοκίνητα και γκρεμισμένα κτίρια στα πλευρά τους.
Ένα μεγάλο μάθημα από την Ιαπωνία είναι πως ένας σεισμός τέτοιου μεγέθους δεν έχει ποτέ στα αλήθεια επίλογο- ένα μάθημα που η Τουρκία ξέρει από τον σεισμό του 1999 στα βορειοδυτικά της χώρας, που σκότωσε περίπου 18.000 άτομα. Παρά τις ομιλίες για ανοικοδόμηση, ο σεισμός του Τοχόκου έχει αφήσει ένα βαθύ τραύμα στην εθνική συλλογική συνείδηση και τα τοπία των ζωών των ανθρώπων.
Οι νεκροί
Οι θάνατοι που αποδίδονται απευθείας στον σεισμό στην Τουρκία θα σταθεροποιηθούν τις επόμενες εβδομάδες, μα είναι απίθανο να είναι το τέλος. Η Ιαπωνία, για παράδειγμα, έχει αναγνωρίσει πως χιλιάδες άλλοι πέθαναν αργότερα από καρδιακές προσβολές που οφείλονταν στο στρες, ή από κακές συνθήκες διαβίωσης.
Και παρά τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια που έχουν δαπανηθεί στην Ιαπωνία για την ανοικοδόμηση, κάποια πράγματα δεν θα επιστρέψουν ποτέ. Πριν τον σεισμό το Τοχόκου ήταν γεμάτο μικρές πόλεις και χωριά, αγροκτήματα, με τα λιμάνια γεμάτα αλιευτικά. Είναι μια από τις πιο ανέγγιχτες, πιο όμορφες ακτογραμμές της Ιαπωνίας.
Σήμερα, αν και ερείπια και τα συντρίμμια από τον σεισμό και το τσουνάμι έχουν σε μεγάλο βαθμό απομακρυνθεί και πολλοί δρόμοι και κτίρια έχουν ξαναχτιστεί, υπάρχουν ακόμα μεγάλες περιοχές που είναι άδειες, χώροι όπου δεν έχουν χτιστεί κτίρια, φάρμες που δεν έχουν καλλιεργηθεί ξανά. Επιχειρήσεις έχουν περάσει χρόνια προσπαθώντας να ανοικοδομήσουν τις αποδεκατισμένες πελατειακές βάσεις τους.
Όπως και κάποτε στην Ιαπωνία, ένας στρατός από διασώστες στην Τουρκία και τη Συρία σκάβουν στα ισοπεδωμένα κτίρια, ψάχνοντας επιζώντες ανάμεσα στα ερείπια, εκτεθειμένα καλώδια και λυγισμένα σίδερα.
Αυτό που θα ακολουθήσει μετά δεν θα είναι εύκολο: Στην Ιαπωνία υπήρχε αρχικά μια περηφάνια για τη δυνατότητα της χώρας να αντέξει την καταστροφή. Οι άνθρωποι στέκονταν με ηρεμία σε μεγάλες, τακτικές ουρές για τρόφιμα και νερό. Αναρτούσαν σημειώματα σε πίνακες σε κατεστραμμένες πόλεις με περιγραφές αγαπημένων προσώπων, με την ελπίδα να τους βρουν οι διασώστες.
Μετά από αυτό που οι ντόπιοι χαρακτήρισαν ως Μεγάλο Σεισμό της Ανατολικής Ιαπωνίας, οι νεκροί στο Τοχόκου έμεναν δίπλα στα ερείπια τυλιγμένοι μέσα σε κουβέρτες, εν όψει της απομάκρυνσής τους από εργάτες που αναζητούσαν ακόμα μέσα στα ερείπια επιζώντες. Το μεγάλο έργο της ανοικοδόμησης αποτέλεσε πρόκληση για αυτήν την αποφασιστικότητα. Οι εργασίες κατά καιρούς ήταν πολύ αργές, λόγω ανικανότητας από την κυβέρνηση, διαφωνιών και γραφειοκρατίας. Περίπου μισό εκατομμύριο άνθρωποι εκτοπίστηκαν στην Ιαπωνία. Δεκάδες χιλιάδες δεν έχουν γυρίσει ακόμα στα σπίτια τους.
Το ζήτημα μπήκε και στην πολιτική, ειδικά καθώς συνεχίζεται η διαφωνία για τους χειρισμούς των επιπτώσεων από το ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό της Φουκουσίμα. Χρόνια μετά, ο φόβος της ραδιενέργειας εξακολουθεί να υφίσταται και κάποιες περιοχές στη βόρεια Ιαπωνία έχουν μετρητές ραδιενέργειας σε πάρκα και άλλους δημόσιους χώρους. Αξιωματούχοι και ειδικοί ακόμα δεν έχουν καταλήξει ως προς το πώς θα απομακρυνθούν τα πολύ ραδιενεργά κομμάτια του πυρηνικού καυσίμου στον αντιδραστήρα.
Υπάρχουν ήδη επικρίσεις προς την τουρκική κυβέρνηση πως απέτυχε να επιβάλει κανόνες σύγχρονης δόμησης για χρόνια, ακόμα και ενώ επέτρεπε μια έκρηξη της οικοδομής σε σεισμογενείς περιοχές, και ότι άργησε να αντιδράσει στην καταστροφή.
Στα χρόνια μετά το 2011 έχει σημειωθεί και άλλη μια αποτυχία, μία την οποία έχουν αναγνωρίσει αξιωματούχοι στην Ιαπωνία: Μια ανικανότητα για βοήθεια σε αυτούς που έχουν υποστεί τραύμα από αυτά που βίωσαν.
Περίπου 2.500 αγνοούνται ακόμα στο Τοχόκου, και κάτοικοι ψάχνουν ακόμα τα απομεινάρια των αγαπημένων τους. Ένας άνδρας έβγαλε άδεια καταδύσεων και ψάχνει εδώ και χρόνια να βρει ίχνη της γυναίκας του. Κατά καιρούς βρίσκονται φωτογραφικά άλμπουμ, ρούχα και άλλα υπάρχοντα.
Ίσως η πιο έντονη σύνδεση ωστόσο είναι η ενσυναίσθηση μεταξύ αυτών που έχουν επιβιώσει από μια μεγάλη καταστροφή και η ευγνωμοσύνη όταν βλέπεις ξένους να βοηθούν να απαλύνει ο πόνος.
Μια ομάδα περίπου 30 διασωστών από την Τουρκία βρίσκονταν στη Σιτσιγκαχάμα για περίπου έξι μήνες το 2011 για επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης. Οι ντόπιοι δεν έχουν ξεχάσει: Έχουν αρχίσει μια καμπάνια δωρεών για την Τουρκία. Ένας άνδρας είπε αυτή την εβδομάδα πως έκλαιγε ενώ έβλεπε τις σκηνές από την Τουρκία, ενθυμούμενος τα δεινά της πόλης του πριν 12 χρόνια.
Με πληροφορίες από Associated Press