Αφορμή για τη συγγραφή του παρόντος άρθρου στάθηκε η πρόσφατη αντίδραση του Βρετανού Πρωθυπουργού να ματαιώσει την προγραμματισμένη συνάντησή του με τον Έλληνα ομόλογό του, έπειτα από τις δηλώσεις του τελευταίου στο BBC σχετικά την ανάγκη επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα –τα οποία μέχρι και σήμερα παραμένουν ως εκθέματα στο Βρετανικό Μουσείο– από το Ηνωμένο Βασίλειο στην Ελλάδα. Αντ’ αυτού προτάθηκε η συνάντηση με τον Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης, ωστόσο ο Έλληνας Πρωθυπουργός δεν αποδέχτηκε τη συγκεκριμένη πρόταση.
Λίγο αργότερα, σε μία προσπάθεια να δικαιολογήσει την προαναφερθείσα ενέργειά του, ο Βρετανός Πρωθυπουργός δήλωσε ότι:
«Φυσικά, είμαστε πάντα ευτυχείς να συζητάμε σημαντικά θέματα ουσίας με τους συμμάχους μας, όπως η αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης ή η ενίσχυση της ασφάλειάς μας. Αλλά όταν έγινε σαφές ότι ο σκοπός της συνάντησης δεν ήταν να συζητηθούν ουσιαστικά ζητήματα του μέλλοντος, αλλά μάλλον να γίνει επίδειξη δύναμης και να αναμοχλευτούν ζητήματα του παρελθόντος, το θεώρησα ακατάλληλο».
Ακολούθως, η Ελληνίδα Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη κατηγόρησε το Ηνωμένο Βασίλειο για «βαρβαρότητα» ως προς τη μεταχείριση των γλυπτών του Παρθενώνα –με χαρακτηριστικό παράδειγμα την αποτυχημένη προσπάθεια του Βρετανικού Μουσείου κατά τη δεκαετία του 1930 να καθαρίσει την πατίνα των μαρμάρων– δηλώνοντας ότι:
«Η Ελλάδα συνεχίζει να συνομιλεί με το Βρετανικό Μουσείο ... αλλά τα γλυπτά είναι προϊόν κλοπής. […] Βρίσκονται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο ως προϊόν κλοπής. Η Ελλάδα εντείνει τη διεκδίκησή της, εστιάζοντας στη βαρβαρότητα που υπέστησαν τα γλυπτά όχι μόνο επί Έλγιν, αλλά και κατά τη διάρκεια των χρόνων που εκτίθενται στο Λονδίνο».
Επιπλέον, ο Βρετανός Πρωθυπουργός είχε δηλώσει τον Μάρτιο του 2023 ότι η συλλογή του Βρετανικού Μουσείου –όπως και οι υπόλοιπες συλλογές των μουσείων του Ηνωμένου Βασιλείου– προστατεύεται από το νόμο, τον οποίο δεν έχει πρόθεση να αλλάξει. Επιπλέον, είχε χαρακτηρίσει τα γλυπτά του Παρθενώνα ως τεράστιο περιουσιακό στοιχείο για το Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς άνθρωποι από όλο τον κόσμο έρχονται στο Βρετανικό Μουσείο για να τα δουν από κοντά.
Αξίζει μάλιστα να τονιστεί ότι η πολιτιστική αξία του Παρθενώνα είναι τόσο μεγάλη, ώστε η UNESCO έχει συμπεριλάβει την Ακρόπολη των Αθηνών στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, αναφέροντας στην περιγραφή της ότι:
«Η Ακρόπολη των Αθηνών και τα μνημεία της είναι παγκόσμια σύμβολα του κλασικού πνεύματος και πολιτισμού και αποτελούν το μεγαλύτερο αρχιτεκτονικό και καλλιτεχνικό σύμπλεγμα που κληροδότησε η ελληνική αρχαιότητα στον κόσμο. […] Σε αυτόν τον λόφο γεννήθηκαν η Δημοκρατία, η Φιλοσοφία, το Θέατρο, η Ελευθερία της Έκφρασης και του Λόγου, που αποτελούν μέχρι σήμερα το διανοητικό και πνευματικό θεμέλιο του σύγχρονου κόσμου και των αξιών του».
Έχοντας υπόψιν τα προαναφερθέντα στοιχεία, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί βάσιμα –υπό την προϋπόθεση ότι η εν λόγω άποψη του Βρετανού Πρωθυπουργού αντιπροσωπεύει τη λαϊκή βούληση– ότι το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι τίποτα άλλο από ένα κράτος-αρχαιοκάπηλο, καθώς σύμφωνα με το λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας:
«Αρχαιοκάπηλος είναι το πρόσωπο που εμπορεύεται παράνομα αρχαία αντικείμενα».i
Αυτό ωστόσο φαίνεται να μην ισχύει, καθώς πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι μόνο το 20% των Βρετανών πολιτών επιθυμούν την παραμονή των γλυπτών του Παρθενώνα στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ πάνω από το 50% επιθυμεί την επιστροφή τους στην Ελλάδα. Για ποιο λόγο επομένως ο Πρωθυπουργός της Βρετανίας εμμένει σε αυτή τη στάση; Μία πιθανή αιτία θα μπορούσε να είναι το γεγονός ότι στις 23 Νοεμβρίου 2023 ο Υπουργός Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου υπέγραψε Συμφωνία Αμυντικής Συνεργασίας (Statement of Intent) με τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας της Τουρκίας, επομένως με την εν λόγω στάση, ο Βρετανός Πρωθυπουργός ήθελε να μην οξυνθούν οι σχέσεις του Ηνωμάνου Βασιλείου με την Τουρκία.
Οι δε τομείς συνεργασίας –σύμφωνα με δημοσίευση της επίσημης ιστοσελίδας της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου– αφορούν τις αμυντικές βιομηχανίες των δύο χωρών, τον προσδιορισμό πιθανών κοινών εκπαιδευτικών ασκήσεων στη Μεσόγειο και τη διερεύνηση της υποστήριξης της ασφάλειας γύρω από τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Ο Βρετανός Υπουργός Άμυνας δήλωσε μάλιστα ότι:
«Η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων και, σε μια εποχή τέτοιας παγκόσμιας αστάθειας, η επιρροή της δεν μπορεί να υποτιμηθεί. […] Η υπογραφή της συμφωνίας και η διμερής συνάντηση ήρθαν μετά την αυξημένη συνεργασία μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Τουρκίας σε θέματα άμυνας κατά τα προηγούμενα χρόνια».
Αν και η ενέργεια αυτή του Ηνωμένου Βασιλείου μπορεί να θεωρείται μη αναμενόμενη και απροσδόκητη από κάποιους, θα πρέπει να ερμηνευτεί ως μία προσπάθεια επανάκαμψης, καθώς δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τον Ιανουάριο του 2022 το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε οριστικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση (το γνωστό πλέον σε όλους Brexit), έπειτα από σχετικό δημοψήφισμα που είχε διεξαχθεί τον Ιούνιο του 2016. Το γεγονός αυτό επηρέασε σημαντικά τη Βρετανική οικονομία, με αποτέλεσμα το Ηνωμένο Βασίλειο να αναγκαστεί να αναζητήσει νέους οικονομικούς/εμπορικούς εταίρους.
Προβληματισμοί ωστόσο εγείρονται για την περιφερειακή ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς η Τουρκία έχει δείξει ότι ακολουθεί μία επιθετική εξωτερική πολιτική η οποία προκαλεί αστάθεια στην ευρύτερη περιοχή, γεγονός που έχει τονιστεί σε μία πληθώρα επίσημων εγγράφων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το γεγονός μάλιστα ότι το ΗΒ είναι και πυρηνική δύναμη, ενώ η Τουρκία έχει εκδηλώσει αντίστοιχες φιλοδοξίες προκαλεί μία σχετική ανησυχία.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την υπογραφή της προαναφερθείσας Συμφωνία Αμυντικής Συνεργασίας μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Τουρκίας τα δύο μέρη δήλωσαν ότι συμφωνούν ως προς την ανάγκη υποστήριξης της Ουκρανίας. Αν ωστόσο παραλληλίσουμε την προσάρτηση της Κριμαίας σε συνδυασμό με την κατάληψη των λοιπών Ουκρανικών εδαφών από τη Ρωσία, αφενός με την παράνομη κατοχή και εκμετάλλευση των γλυπτών του Παρθενώνα από το Ηνωμένο Βασίλειο και αφετέρου με τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη σε τζαμί, η εν λόγω δήλωση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κατ’ ελάχιστον υποκριτική.
Λαμβάνοντας μάλιστα υπόψιν ότι ο Βρετανός Πρωθυπουργός κατάγεται από την Ινδία, κάποιοι ίσως αναρωτιούνται πως θα έκρινε τη στάση του ο παγκόσμιας φήμης ομοεθνής του Μαχάτμα Γκάντι, –ο ηγέτης που αγωνίστηκε για την αποτίναξη του Βρετανικού ζυγού και την προάσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, όντας αντίθετος σε κάθε μορφή βίας– αν ήταν ακόμα εν ζωή. Γιατί η κλοπή των γλυπτών του Παρθενώνα και η παράνομη κατοχή και εκμετάλλευσή τους μέχρι και σήμερα από το Ηνωμένο Βασίλειο αποτελεί μία μορφή βίας.
Επιπρόσθετα, το αξίωμα του Πρωθυπουργού είναι ο δεύτερος ιεραρχικά θεσμός εξουσίας στην Ελλάδα μετά τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, όσοι επομένως τον φέρουν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με τον αντίστοιχο σεβασμό από τους ομολόγους τους των άλλων κρατών, ανεξάρτητα από τις υπάρχουσες προσωπικές ή εθνικές διαφορές, καθώς ακόμα και οι ανταλλαγή επισκέψεων σε αυτό το επίπεδο έχει μεγάλο συμβολισμό και είναι ενδεικτικός των σχέσεων των κρατών που αντιπροσωπεύουν. Συν τοις άλλοις, η στάση του Βρετανού Πρωθυπουργού δεν συνάδει με τους καλούς τρόπους για τους οποίους φημίζονται οι Βρετανοί.
Εξάλλου, με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας τα αυθεντικά γλυπτά του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο θα μπορούσαν να αντικατασταθούν με πανομοιότυπα αντίγραφα, εξασφαλίζοντας σημαντική προσέλευση και ανάλογα κέρδη στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η πρόταση δε αυτή οδηγεί σε μία ακόμα επισήμανση με την οποία ολοκληρώνεται το παρόν άρθρο.
Μόλις πρόσφατα, το Βρετανικό λεξικό Merriam-Webster ανακήρυξε τη λέξη «αυθεντικός» (authentic) ως λέξη της χρονιάς για το 2023. Αυτή η ευνοϊκή για τους σκοπούς του άρθρου συγκυρία –εκτός από την άμεση σχέση που έχει με τα αυθεντικά γλυπτά του Παρθενώνα– καταδεικνύει για ακόμα μία φορά την πανανθρώπινη αξία του Ελληνικού πολιτισμού, αλλά και την επιρροή που έχει ασκήσει ποικιλοτρόπως σε όλους σχεδόν τους τομείς της ανθρωπότητας.
Εν κατακλείδι, αξίζει να τονιστεί για ακόμα μία φορά ότι η θέση των γλυπτών του Παρθενώνα είναι στην Ελλάδα και πουθενά αλλού. Όση κατανόηση και αν δείξει κανείς στα εσωτερικά προβλήματα του Ηνωμένου Βασιλείου, η στάση του Βρετανού Πρωθυπουργού δεν μπορεί να δικαιολογηθεί. Η αλήθεια δυστυχώς πονάει τις περισσότερες φορές και ενίοτε δεν υπάρχει ωραίος τρόπος να την εκφράσεις. Ειδικά όταν έχεις κουραστεί να ζητάς το αυτονόητο...
i Μπαμπινιώτης Γεώργιος. «Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας». Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα 2002, σ. 288.