«Μιλάς λες και ο θεός δημιούργησε τη μηχανή», είπε ο άλλος. «Ίσως προσεύχεσαι σε αυτή όταν είσαι δυστυχισμένος. Μην το ξεχνάς όμως, οι άνθρωποι την φτιάξανε. Σπουδαίοι άνθρωποι, αλλά άνθρωποι. Η Μηχανή είναι πολλά, αλλά δεν είναι τα πάντα»
Ε.Μ. Foster, The Machine Stops, 1909
Η συνέχεια του προτελευταίου μέρους
Η νοημοσύνη συνεπάγεται δύναμη.
Ως είδος δεν είμαστε πιο ισχυροί επειδή έχουμε πιο ισχυρούς μύες από τους γορίλες ή μεγαλύτερα και πιο κοφτερά δόντια από τις τίγρεις, αλλά επειδή είμαστε πιο έξυπνοι.
Οι μηχανές τεχνητής νοημοσύνης μεγεθύνουν τις νοητικές δυνατότητες του ανθρώπου. Η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει να λυθούν πολλά από τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα, όμως μπορεί να αποτελέσει και ίσως τον πιο σημαντικό παράγοντα που θα οδηγήσει σε μια συγκέντρωση εξουσίας και δύναμης σε λίγα χέρια, σε ένα βαθμό που δεν έχει ξανακαταγραφεί ποτέ στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Και δεν ξέρω αν στην Ελλάδα λ.χ., στο άμεσο μέλλον θα έχουμε αυτόνομα αυτοκίνητα όταν δεν έχουμε δρόμους για να οδηγηθούν. Όμως η τεχνητή νοημοσύνη είναι το μέλλον, αν και αυτό το μέλλον δεν είναι το ίδιο για όλους. Κάποιες χώρες ήδη βρίσκονται πολύ μπροστά σε σχέση με άλλες γιατί έχουν τις υποδομές για την ανάπτυξη και εφαρμογή των νέων τεχνολογιών.
Η απλή αλήθεια είναι ότι η νοημοσύνη είναι το πιο ίσχυρο όπλο και οι ισχυροί ανταγωνίζονται για την κατάκτησή της. Ανταγωνίζονται με έπαθλο την παγκόσμια κυριαρχία. [262]
Η Google αγοράζει κάθε εταιρεία που ασχολείται με τη νοημοσύνη των μηχανών και τη ρομποτική.
Τον ίδιο δρόμο ακολουθούν μια σειρά άλλες εταιρείες όπως οι Amazon, Apple, Facebook, Microsoft και ΙΒΜ, στην Κίνα η Baidu και η Alibaba αλλά και αντίστοιχες εταιρείες στον υπόλοιπο κόσμο. Μόνο μέσα στο 2017 έχουν προχωρήσει σε εξαγορές άλλων εταιρείων ή συγχωνεύσεις αξίας 21,3 δισεκατομμυρίων δολλαρίων. Ο αριθμός αυτό είναι 26 φορές μεγαλύτερος σε σχέση με τα χρήματα που ξοδεύτηκαν το 2015. [263, 264, 265, 266, 267, 268]
Το ίδιο όμως κάνουν και πανίσχυρα κράτη.
Ο Βλάντιμιρ Πούτιν είπε, μέσω ζωντανού βίντεο που μεταδόθηκε σε 16.000 επιλεγμένα σχολεία της Ρωσίας:
«Η τεχνητή νοημοσύνη είναι το μέλλον, όχι μόνο για τη Ρωσία, αλλά για όλη την ανθρωπότητα... Μαζί της η τεχνολογία φέρνει κολοσιαίες ευκαιρίες αλλά και απειλές που είναι δύσκολο να προβλεφθούν. Όποιος γίνει ο ηγέτης σε αυτή τη σφαίρα θα γίνει ο κυρίαρχος του κόσμου» [269]
Στην Κίνα, τον Ιούλιο του 2017 ανακοινώθηκε ένα τεράστιο «Αναπτυξιακό Σχέδιο» για την τεχνητή νοημοσύνη σύμφωνα με το οποίο η χώρα θα είναι κυρίαρχη στον συγκεκριμένο τομέα μέχρι το 2030.
Η Κίνα είναι ήδη το αντίπαλο δέος των ΗΠΑ όσον αφορά την ανάπτυξη τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης ενώ έχει πολλά πλεονεκτήματα που καθιστούν πολύ πιθανή την πραγμάτωση του Σχεδίου για παγκόσμια πρωτοκαθεδρία. [270, 271, 272, 273, 274, 275, 276]
Στόχος «η μεγάλη αναγέννηση του Κινέζικου έθνους», πάντα υπό την καθοδήγηση του Κομμουνιστικού Κόμματος. [277]
Στη Ρωσία, αν και δε μπορούν να ανταγωνιστούν την Κίνα και τις ΗΠΑ στην ανάπτυξη της τεχνολογίας, επενδύουν εν τούτοις στην πολεμική εφαρμογή της με τη δημιουργία έξυπνων στρατιωτικών ρομποτικών μονάδων που θα λειτουργούν στη βάση της τεχνολογίας της τεχνητής νοημοσύνης και θα μπορούν να σκοτώνουν δίχως την ανάγκη κάποιου ανθρώπινου χειριστή.
Η Ρωσική Στρατιωτική Επιτροπή ενέκρινε ένα σχέδιο ώστε το 30% της Ρωσικής πολεμικής μηχανής έως το 2025 να αποτελείται από τηλεκατευθυνόμενα (drone) ή βασισμένα στη τεχνητή νοημοσύνη αυτόνομα ρομποτικά συστήματα. Οι ΗΠΑ λένε ότι μέχρι το 2025 θα έχουν περισσότερα ρομπότ μάχης παρά ανθρώπους στα πεδία των μαχών. [278, 279, 280, 281]
Πολλές άλλες χώρες κινούνται προς μια παρόμοια κατεύθυνση. [282, 283]
Το 2017, με ένα γράμμα τους προς τον ΟΗΕ, 116 διευθύνων σύμβουλοι μεγάλων εταιρειών που ασχολούνται με την ανάπτυξη τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης προειδοποίησαν οτι η δουλειά τους θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να δημιουργηθούν αυτόνομα φονικά όπλα – «ρομπότ δολοφόνοι». Υποστήριξαν ότι μια τέτοια εξέλιξη θα ανοίξει το «Κουτί της Πανδώρας» και θα μπορούσε να αλλάξει για πάντα τη μορφή που έχει ο πόλεμος. [284, 285, 286, 287, 288, 289]
Ο ανταγωνισμός για την τεχνητή νοημοσύνη είναι ανταγωνισμός για δύναμη και κυριαρχία.
Oι μεγάλες δυνάμεις και οι παντοδύναμες εταιρείες, δεν ανταγωνίζονται για το ποιος θα έχει πρώτος τη δυνατότητα για να κάνει το μεγαλύτερο καλό στην ανθρωπότητα. Ανταγωνίζονται για παγκόσμια κυριαρχία.
Στην κούρσα αυτή για κυριαρχία ο άνθρωπος βρίσκεται σε δεύτερη μοίρα. [290, 291, 292, 293]
Η επανάσταση μιας περιττής τάξης;
Θα πρέπει όμως να θέσουμε ερωτήματα γύρω και από την ίδια την υφή των νέων τεχνολογιών, που ξεπερνούν τα όρια του σήμερα και των παρούσων συνθηκών.
Οι υπέρμαχοί τους υποστηρίζουν ότι το πρόβλημα δεν είναι οι τεχνολογίες, των οποίων ο ερχομός είναι αναπόφευκτος, αλλά το πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται, το οποίο ευνοεί τις ανισότητες και την υπερσυσσώρευση πλούτου.
Λένε ότι με ένα διαφορετικό σύστημα, η τεχνολογική έκρηξη θα απελευθερώσει τον άνθρωπο από τη μηχανική εργασία.
“Αν η Βιομηχανική Επανάσταση γέννησε την εργατική τάξη και το προλεταριάτο, η Επανάστασης της Τεχνητής Νοημοσύνης θα γεννήσει την περιττή τάξη;”
Όμως, αν λ.χ., αναφερόμαστε σε ένα κομμουνιστικό μοντέλο, τι είδους κομμουνισμός θα είναι αυτός όταν τη θέση των προλετάριων θα έχουν πάρει οι μηχανές; Και ποιος θα είναι ο ρόλος των ανθρώπων σε μία τέτοια κοινωνία;
Αν ο κομμουνισμός είναι μία ιδεολογία που δημιουργήθηκε κατά την προηγούμενη βιομηχανική επανάσταση, της ατμομηχανής και των εργοστασιών για τους προλετάριους, ποια θα πρέπει να είναι η νέα θεώρηση των πραγμάτων για έναν κόσμο της επανάστασης της τεχνητής νοημοσύνης, των ρομπότ και των περιττών για την παραγωγική διαδικασία ανθρώπων;
Αν η Βιομηχανική Επανάσταση γέννησε την εργατική τάξη και το προλεταριάτο, η Επανάστασης της Τεχνητής Νοημοσύνης θα γεννήσει την περιττή τάξη; Και τι είδους επανάσταση, τι είδους ταξικοί αγώνες θα μπορούσαν να ξεκινήσουν από μία τέτοια τάξη; Ποια θα είναι τα αιτήματά της;
Είναι πράγματι αναπόφευκτη η μετατροπή ενός μεγάλου τμήματος της ανθρωπότητας σε περιττό για την παραγωγική διαδικασία ή η αποδοχή αυτής της διαδικασίας ως αναπόδραστης συντελεί στην πραγμάτωσή της θέτοντας τον άνθρωπο στο περιθώριο;
Χρειαζόμαστε μία πειστική νέα ερμηνεία για τον κόσμο που έρχεται που θα έχει στο επίκεντρό της τον άνθρωπο. Σήμερα δεν υπάρχει. Αυτό είναι ίσως το πιο σημαντικό και κρίσιμο ζητούμενο για να διασφαλίσουμε ότι το μέλλον θα είναι ελπιδοφόρο. Υπάρχει ανάγκη για μία νέα συνείδηση.
Οι μηχανές δεν παίρνουν τις θέσεις εργασίας των ανθρώπων. Αντικαθιστούν την ανάγκη για ανθρώπινη εργασία. Στα πλαίσια της σημερινής πραγματικότητας, ο κίνδυνος μίας μεγάλης μεγέθυνσης μίας ανεργίας μη αντιμετωπίσιμης, με ανθρώπους που θα θέτονται οριστικά στο περιθώριο είναι υπαρκτός. Όμως ακόμα και στα πλαίσια μίας διαφορετικής πραγματικότητας, η ταχύτητα με την οποία συμβαίνουν οι αλλαγές δεν αφήνουν πολλά περιθώρια στους ανθρώπους ή στις κοινωνίες να προσαρμοστούν σε νέες συνθήκες που διαρκώς αλλάζουν. Οι γνώσεις που ήταν αναγκαίες για τον άνθρωπο πριν 20 χρόνια είναι πολύ διαφορετικές από τις γνώσεις που χρειάζονται σήμερα. Δεν αλλάζουν μόνο οι τεχνολογίες, αλλά και ο κόσμος μαζί τους μετατρέποντας όσους δε μπορούν να ακολουθήσουν τις αλλαγές ή να προσαρμοστούν στο διαρκώς μεταλλασσόμενο περιβάλλον σε περιττούς. Παλιότερα, αρκούσε να μάθεις ένα επάγγελμα για να επιβιώσεις. Οι γνώσεις πολλές φορές περνούσαν από τον πατέρα στο γιο. Σήμερα χρειάζεται διαρκής επανεκπαίδευση. [294]
Ακόμα και σε ένα μελλοντικά ιδεατό κόσμο όπου η απώλεια της εργασίας θα βιωνόταν ως απελευθέρωση από τα δεσμά της ανάγκης της, θα πρέπει να υπάρχει κάτι το οποίο να πάρει τη θέση αυτού που καταργείται. Γιατί η ανθρώπινη εργασία δεν είναι μόνο ο χρόνος που ξοδεύεται σε μία παραγωγική διαδικασία με αντάλλαγμα ένα μισθό αλλά και οι κοινωνικές σχέσεις, οι νόρμες και οι συμβολισμοί, οι κανόνες των εργασιακών κοινοτήτων στις οποίες εντάσσονται οι άνθρωποι, οι ιστορίες και οι αρνητικοί ή θετικοί μύθοι που συνδέονται με το εργασιακό περιβάλλον και δίνουν νόημα στη ζωή αυτών που εργάζονται. Αν αποκόψεις τον άνθρωπο από την εργασία δίχως να του δώσεις τα εργαλεία ή ένα πλαίσιο ικανοποιητικό για να ενταχθεί στο μετά που θα αντικαθιστά ικανοποιητικά αυτό που καταργείται, δεν τον απελευθερώνεις, απογυμνώνεις τη ζωή του από νόημα, τον αφήνεις να αιωρείται στο κενό, δίχως έδαφος να πατήσει.
Ξεγυμνωμένος από νόημα, ο άνθρωπος αυτός νοιώθοντας τη στέρηση της εργασίας ως υποβάθμισή του, ως κατ’ ένα τρόπο μετατροπή του σε περιττό, σε έναν άνθρωπο απόμαχο πριν γεράσει επειδή δεν υπάρχει καμιά χρήση γι’ αυτόν, καταδικασμένος σε μία ύπαρξη η οποία θα είναι σχεδόν παρασιτική, είναι αμφίβολο ότι θα αποδεχόταν αυτή την νέα πραγματικότητα ως απελευθέρωση έστω και αν υπήρχαν τα μέσα για να εξασφαλιστεί η αξιοπρεπής διαβίωσή του.
Η ουτοπία θα αποδεικνυόταν μια δυστοπία, ο τόπος όπου οι «απελευθερωμένοι» εργάτες θα είναι στην ουσία τους άνθρωποι που θέτονται στο περιθώριο επί πληρωμή επειδή είναι «άχρηστοι» για την παραγωγική διαδικασία, γιατί είναι πιο αποδοτικό για την εύρυθμη οικονομική λειτουργία να μην εργάζονται. Θα ζουν από την φιλανθρωπία ενός συστήματος που δεν τους έχει ανάγκη για να λειτουργεί.
Άραγε, σε ένα τέτοιο μέλλον, οι λίγοι ικανοί με εξαιρετικές ικανότητες ή οι πολύ πλούσιοι θα έχουν το προνόμιο της διαρκούς εκπαίδευσης, και εργασίας, ώστε να μπορούν να είναι παραγωγικοί και «χρήσιμοι», ενώ ο υπόλοιπος πληθυσμός, οι περιττοί θα πληρώνονται για να ζουν, αφού τις ανάγκες της εργασίας τους θα καλύπτουν πιο αποδοτικά οι μηχανές;
Θα είναι το κριτήριο κοινωνικού, πολιτικού και οικονομικού στάτους, το δικαίωμα στην εργασία; Είναι αυτό ένα όραμα για το μέλλον που θέλουμε;
Σε ένα τέτοιο μέλλον, οι άνθρωποι μη αποδεχόμενοι την απόσυρσή τους από την παραγωγική διαδικασία και την απώλεια νοήματος που αυτή συνεπάγεται, θα εξεγείρονταν για το δικαίωμα στην εργασία, σε μία κατ’ εξοχή εξέγερση με υπαρξιακά χαρακτηριστικά, για το δικαίωμα στο να είναι χρήσιμοι;
Ακόμα λοιπόν και σε ένα ιδεατό μελλοντικό σενάριο, προκύπτουν πολλά ζητήματα που πρέπει να διερευνηθούν. Ο άνθρωπος, δε μπορεί να γίνει το πουλί μέσα στο κλουβί, έστω κι αν αυτό είναι φτιαγμένο από χρυσό.
Αν σε ένα μελλοντικό κόσμο οι άνθρωποι θα εξεγείρονταν για το δικαίωμα στην εργασία, ίσως κάποιοι άλλοι να επέλεγαν να εγκαταλείψουν τον τεχνολογικό κόσμο για να επιστρέψουν σε μία ζωή λιγότερο εξαρτημένη από την τεχνολογία και την ταχύτητα των αλλαγών που επιφέρει στις κοινωνίες των ανθρώπων και περισσότερο συνδεδεμένη με τους ρυθμούς της φύσης.
Θα έδινε άραγε το κράτος (είτε τον έλεγχο έχουν εκλεγμένες κυβερνήσεις ή οι εταιρείες που ελέγχουν τις μηχανές) μία επιλογή στους ανθρώπους να ζήσουν επιστρέφοντας σε ένα κόσμο που προσομοιάζει ένα παρελθόν, απομονωμένοι από τις εξελίξεις, περίπου ως κατοικίδια ή ως ένα είδος προς εξαφάνιση που πρέπει να προστατευθεί στο φυσικό του περιβάλλον;
Είναι άγνωστο όμως πώς αυτές οι σφαίρες απομονωτισμού θα γινόταν σεβαστές ως τέτοιες σε έναν κόσμο ακραία τεχνολογικό. Ποιος σεβάστηκε τους αυτόχθονες του Αμαζονίου;
Υπό τις παρούσες συνθήκες πάντως και με τα χαρακτηριστικά που έχει το οικονομικό σύστημα, μοιάζει πολύ πιο κοντά μια πραγματικότητα της μαζικής ανεργίας, της ακραίας περιθωριοποίησης, και της κακοπληρωμένης, δίχως δικαιώματα εργασίας για τους πολλούς έναντι των προνομιών που συνεπάγεται η χρήση υψηλής τεχνολογίας για τους λίγους. Αυτοί γίνονται όλο και πιο ισχυροί, όλο και πιο πλούσιοι, όλο και πιο κυρίαρχοι και διαμορφώνουν τις πολιτικές που διασφαλίζουν τα δικαιώματά τους έναντι των υπόλοιπων ανθρώπων.
“Οι ταξικές καταβολές θα αποτυπώνονται στο μέλλον και στο γονιδίωμα; Το στάτους κβο θα αποτυπώνεται και γενετικά;”
Είναι πιθανό στο μέλλον να δούμε αυτή η ανισότητα να παίρνει και άλλες μορφές; Σενάρια που μέχρι πριν μερικά χρόνια άνηκαν στον κόσμο της επιστημονικής φαντασίας μοιάζουν πλέον όλο και πιο πιθανά.
Ήδη διαμορφώνεται μία νέα γενιά εργαλείων για την αλλαγή του γενετικού κώδικα, όπως το CRISPR που κάνουν πολύ πιο εύκολη την επεξεργασία του ανθρώπινου γονιδιώματος. Με τις δυνατότητες που προσφέρει η τεχνητή νοημοσύνη και η αυξημένη υπολογιστική ισχύ, πόσο μακρυά είναι το μέλλον όπου κάποιοι θα έχουν τη δυνατότητα να επεξεργάζονται το γονιδίωμα ώστε να προκύπτουν πιο όμορφα, πιο έξυπνα, πιο υγιή παιδιά; Ποιοι θα έχουν αυτή τη δυνατότητα;
Οι ταξικές καταβολές θα αποτυπώνονται στο μέλλον και στο γονιδίωμα; Το στάτους κβο θα αποτυπώνεται και γενετικά; [295]
Κάποιοι άλλοι μιλούν για το αναπόδραστο της σύζευξης ανθρώπου και μηχανής, ένωσης καλωδίων και ιστών, για τη δημιουργία μίας, ανώτερης νοητικά και με μεγαλύτερες αντοχές σωματικά, νέας οντότητας που θα μπορεί να ανταπεξέλθει στις ανάγκες για υψηλή παραγωγικότητα.
Θα είναι όμως άνθρωπος η νέα μορφή που θα προκύψει ή θα βρίσκεται απέναντί του; [296, 297]
Δίχως τις ανθρώπινες αρετές, το μέλλον θα είναι βίαιο
Αλλά δε χρειάζεται να δούμε τέτοια σενάρια επιστημονικής φαντασίας να γίνονται πραγματικότητα για να δράσουμε.
Οι νέες τεχνολογίες μας δίνουν τη δυνατότητα να επαναφανταστούμε. Δημιουργούν ένα νέο κόσμο που καλούμαστε ως ανθρώπινο είδος να τον εξερευνήσουμε ως «άγνωστη γη» και να τον γεμίσουμε με νόημα. Κάνουν τον παλιό μας κόσμο καινούργιο ξανά. Κι αυτό είναι καλό. Αλλά η μορφή που θα πάρει αυτός ο νέος κόσμος, αυτό που θα ανακαλύψουμε εξαρτάται από εμάς..
Υπάρχει ανάγκη να αρχίσουμε τώρα να θέτουμε αυτά τα ερωτήματα που θα αλλάξουν το προβληματικό σήμερα για να πάρει το μέλλον μια μορφή καλύτερη για όλους.
Το μέλλον μπορεί να είναι ελπιδοφόρο.
Μέσα στις επόμενες δεκαετίες μέσω των προόδων της τεχνολογίας μπορεί να έχουμε εξαλείψει όλα τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα. Η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών του πλανήτη θα μπορεί να γίνεται με μικρό ή μηδενικό κόστος και με τρόπους που δε θα βλάπτουν το περιβάλλον. Θα μπορούμε ως ανθρωπότητα να έχουμε καλύψει όλες τις ανάγκες σε σίτιση.
Σήμερα, γίνονται προβλέψεις για πολέμους σε χώρες όπως η Ινδία, η Κίνα και η Μέση Ανατολή εξαιτίας της έλλειψης νερού. Εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν εξαιτίας των ιών που διαδίδονται μέσω του μολυσμένου νερού. Όλα αυτά στο μέλλον θα είναι παρελθόν αφού μέσω τεχνολογιών που ήδη αναπτύσσονται το θαλασσινό νερό θα μετατρέπεται σε πόσιμο. Η τεχνολογία ήδη υπάρχει, το πρόβλημα είναι το κόστος της ενέργειας που χρειάζεται.
Στην ιατρική επιστήμη θα ζήσουμε μία επανάσταση που μπορεί να φέρει το τέλος πολλών ανίατων ασθενειών και να επιμηκύνει τις ζωές των ανθρώπων.
Το πρόβλημα της στέγης μπορεί να λυθεί μέσω της δραματικής μείωσης του κόστους για κατασκευή σπιτιών μέσω της ανάπτυξης των τεχνολογιών 3D Printing.
Όλα αυτά μπορούν να γίνουν εφικτά μέσω των προόδων στην τεχνολογία.
Στο μέλλον, μπορεί το πρόβλημα να μην είναι η διαχείριση της σπανιότητας αλλά το πώς θα μοιραστεί ο πλούτος και πώς θα γίνει αυτό με τον άνθρωπο στο επίκεντρο. Γι′ αυτό έχει και τόση σημασία ό,τι συμβαίνει σήμερα. Και στο σήμερα, ο άνθρωπος μετατρέπεται σε περιττό.
Η μείωση της αξίας της ανθρώπινης εργασίας για την παραγωγή κερδών επιφέρει μία μείωση της δυνατότητάς των ανθρώπων να επηρεάζουν τις εξελίξεις. Περισσότερο από ποτέ άλλοτε, ζούμε σε έναν κόσμο οικονομικά άνισο όπου τα αιτήματα, οι επιθυμίες των πολλών που βρίσκονται από κάτω δε λαμβάνονται υπόψη στη λήψη των αποφάσεων. Αν δε λαμβάνεται υπόψη η θέση των πολλών, πώς θα ασκήσουν επιρροή ώστε το μέλλον να είναι ελπιδοφόρο;
Οι τεχνολογικές εξελίξεις τρέχουν πιο γρήγορα απ′ ότι ο άνθρωπος μπορεί να ανταποκριθεί. Δίχως να του δίνεται η δυνατότητα μίας προσαρμογής αντιμετωπίζει τον κίνδυνο να τεθεί στο περιθώριο. Η πραγματικότητα αυτή φυσικοποιείται μέσω της άνθησης θεωριών που παρουσιάζουν τον άνθρωπο ως μία βιολογική μηχανή, ένα συνοθύλευμα αλγόριθμων περιορισμένων δυνατοτήτων.
“Πρότυπο προς μίμηση αποτελεί ο άνθρωπος που επιτυγχάνει να πλησιάσει την αποδοτικότητά της μηχανής.”
Ο άνθρωπος, για να επιβιώσει σε ένα ασταθές περιβάλλον που διαρκώς μεταλλάσσεται οφείλει διαρκώς να επανακαθορίζεται, να γίνεται όλο και πιο ανταγωνιστικός, ευέλικτος, παραγωγικός, αποδοτικός: συμβατός με τις ανάγκες μιας παραγωγικής διαδικασίας που επιταχύνει. Καλείται να λειτουργεί όλο και πιο πολύ σα μια μηχανή.
Δε γίνονται όμως όλοι οι άνθρωποι περιττοί. Το νέο περιβάλλον παράγει μέγα-κέρδη και επιβραβεύει αυτούς τους λίγους που βρίσκονται στο προσκήνιο των τεχνολογικών εξελίξεων.
Με κυρίαρχο κριτήριο την ικανότητα για υψηλή παραγωγικότητα σε ένα άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον, πρότυπο προς μίμηση αποτελεί ο άνθρωπος που επιτυγχάνει να πλησιάσει την αποδοτικότητά της μηχανής.
Αποδεχόμενος τη μηχανική ανωτερότητα ο άνθρωπος - πρότυπο μαθαίνει να λειτουργεί όλο και περισσότερο ως μηχανή. Προσπαθεί να συνθλίψει ότι τον διαχωρίζει από αυτήν, μαθαινει να χαρακτηρίζει ως περιττά ή κοστοβόρα (με κριτήριο τη θετική ή αρνητική συνεισφορά στην παραγωγική διαδικασία) τα συναισθήματα, αμφισβητεί την ύπαρξη συνείδησης ή ελευθερίας βούλησης, και αποδέχεται την αμφίβολη φύση της ηθικής, επιζητεί να θέσει υπό έλεγχο και καταστολή ότι περιορίζει την λειτουργία του. Μετατρέπεται σε μια μηχανή, που όμως θα είναι εκ της βιολογικής κατασκευής της πάντα λιγότερο αποδοτική. Αναζητεί ενισχυτές απόδοσης.
Έχοντας αποδεχτεί την ανωτερότητα της μηχανής την οποία προσπαθεί να προσεγγίσει, ως συνέπεια αποδέχεται και αντιμετωπίζει τους άλλους ανθρώπους ως κατώτερες, μη αποδοτικές μηχανές, ξεπερασμένες λειτουργικά, με βιολογικούς περιορισμούς. Απομακρύνεται από τον άνθρωπο όσο αποδέχεται ότι ο άνθρωπος δεν είναι τίποτα παραπάνω παρά η περιορισμένη, προβληματική φύση του.
Ο κοσμολόγος Max Tegmark, αντικατοπτρίζοντας αυτή τη λογική, μιλά για τον ερχομό της εποχής του «μετα-άνθρωπου», μια ουτοπία σύμφωνα με την οποία η τεχνολογία θα δώσει τη δυνατότητα στον άνθρωπο να απελευθερωθεί ”επιτέλους” από τα ”εξελικτικά δεσμά” του και να γίνει πραγματικά ”ο κυρίαρχος του πεπρωμένου του”.
Είναι μια ουτοπία για τον άνθρωπο, που θέλει να γίνει υπερ-άνθρωπος, αλλά μοιάζει όλο και περισσότερο στη μηχανή. Επιζητεί να την πλησιάσει, θαυμάζει την ανωτερότητα της κατασκευής της. Επιθυμεί την ένωση μαζί της για να ενισχύσει τις δυνατότητες του. Στην πορεία, για να γίνει ”κυρίαρχος του πεπρωμένου” αποβάλλει ότι τον διαχωρίζει από τη μηχανή, ως περιττό, ως ξεπερασμένο. Τα εξελικτικά δεσμά που θέλει να αποβάλλει δεν είναι τίποτ′ άλλο από τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά του [298, 299, 300]
Οι άνθρωποι όμως δεν είναι υποδεέστεροι από τις έξυπνες μηχανές. Δεν είναι μηχανές, έχουν συνείδηση. Οι μηχανές δεν έχουν ζωή.
Γιατί μπορεί χωρίς συναισθήματα, χωρίς λύπη ή χαρά, χωρίς να νοιαζόμαστε αν θα αισθανόμαστε λύπη ή χαρά, χωρίς να έχουν σημασία όλα αυτά, χωρίς «όλο αυτόν τον θόρυβο» τα πράγματα να γίνονται πολύ πιο απλά, μπορεί δίχως αμφιβολίες οι αποφάσεις να λαμβάνονται πιο ξεκάθαρα, και όλα να λειτουργούν πιο «αποδοτικά», και να είναι πιο «ασφαλή», όμως, αυτό δεν είναι ζωή αλλά ο ευνουχισμός της ώστε να ταιριάζει σε μία συγκεκριμένη οικονομική λειτουργία.
Αυτό που λένε ουσιαστικά όσοι υπερασπίζονται τέτοιες θεωρίες, όσοι ασπάζονται τη μηχανική ανωτερότητα και τη θέτουν απέναντι στην περιορισμένη ανθρώπινη φύση, είναι ότι ο άνθρωπος γίνεται περιττός για μια συγκεκριμένη ”αναπόδραστη” οικονομική λειτουργία που παράγει υπερ-κέρδη.
Αλλά η ζωή, αν και δεν είναι συχνά περίφημη, είναι ζωή, δεν είναι απλώς η εξαγωγή της τετραγωνικής ρίζας.
Ο Τσάρλι Τσάπλιν στην ταινία του «Ο Μεγάλος Δικτάτορας» μίλησε για την πλεονεξία που δηλητηρίασε τις ψυχές των ανθρώπων, και τις μηχανές που προσφέρουν αφθονία αλλά μας άφησαν σε ένδεια.
Είπε:
«Η γνώση μας έκανε κυνικούς, η ευφυΐα, σκληρούς και αγενείς. Σκεφτόμαστε πολύ και αισθανόμαστε ελάχιστα. Περισσότερο από τις μηχανές έχουμε ανάγκη την ανθρωπιά. Περισσότερο από την ευφυία έχουμε ανάγκη την καλωσύνη και την ευγένεια. Δίχως αυτές τις αρετές, η ζωή θα είναι βίαιη και όλα θα χαθούν...»
Σήμερα, στην εποχή της έξυπνης μηχανής και της τεχνητής νοημοσύνης, τα λόγια αυτά ηχούν οικεία.
Υπενθυμίζουν σε όλους μας ότι, όταν ο άνθρωπος τέθηκε στο παρελθόν συνειδητά στο περιθώριο, όταν η ανθρωπότητα παραδόθηκε στους ”αφύσικους άνθρωπους - ανθρώπους μηχανές, με μηχανικούς εγκεφάλους και μηχανικές καρδιές”, ήρθε αντιμέτωπη με την καταστρεπτική βία και όλα κινδύνεψαν να χαθούν.
Γι′ αυτό, και σήμερα, περισσότερο από τις μηχανές, μπροστά από όποια τεχνολογική εξέλιξη, χρειαζόμαστε τον άνθρωπο.
Χρειάζεται να θέσουμε στο προσκήνιο ότι καλύτερο έχουμε ως είδος: τις ανθρώπινες αρετές. Για να διασφαλίσουμε ότι το μέλλον που θα έρθει θα είναι ελπιδοφόρο για κάθε άνθρωπο. Για να διασφαλίσουμε ότι στο μέλλον δε θα κινδυνέψουν όλα να χαθούν, όπως κινδύνεψαν και στο παρελθόν.
Ο κίνδυνος είναι η καταστρεπτική βία που γίνεται αποδεκτή. Μεγενθύνεται και γίνεται όλο και πιο φυσική όσο συρρικνώνεται η αξία του ανθρώπου. Αλλά ο άνθρωπος δεν είναι το βάρος του σε κάποια ζυγαριά που γέρνει προς τη μία ή την άλλη πλευρά ανάλογα με τα συμφέροντα των ισχυρών.
Η υπόσχεση για το ”τέλος του ανθρώπου” δε χρειάζεται να τηρηθεί.
Αναφορές:
262. Andrew Anthony, Max Tegmark: “Machines taking control doesn’t have to be a bad thing”, 16.09.2017, theguardian.com
263. Google leads in the race to dominate artificial intelligence, 07.12.2017, economist.com
264. What companies are winning the race for artificial intelligence?, 24.02.2017, forbes.com
265. Carolle Cadwalladr, Are the robots about to rise? Google’s new director of engineering thinks so..., 22.02.2014, theguardian.com
266. Pawel Sysiak, When will the first machine become superintelligent?, 11.04.2016, medium.com
267. Artificial general intelligence, en.wikipedia.org
268. What Companies Are Winning The Race For Artificial Intelligence?, 24.02.2017, forbes.com
269. Tom Simonite, For superpowers, artificial intelligence fuels new global arms race, 09.08.2017, wired.com
270. Graham Webster, Rogier Creemers, Paul Triolo and Elsa Kania, Chiba’s plan to “lead” in A.I.: Purpose, Prospects and Problems, 01.08.2017, newamerica.org
271. John R. Allen, The next space race is artificial intelligence, 03.11.2017, foreignpolicy.com
272. Ian Sample, “We can’t compete”: Why universities are losing their best A.I. scientists, 01.11.2017, theguardian.com
273. Why is the xiaobing chatbot so popular in China?, quora.com
274. Oiwan Lam, Meet Xiaobing the (Fun? Annoying? Creepy?) chatbot taking over China’s Weibo, 26.06.2014, globalvoices.org
275. Saqib Shah, China uses facial recognition to monitor ethnic minorities, 18.01.2018, engadget.com
276. James Vincent, China and the US are battling to become the world’s first A.I. superpower, 03.08.2017, theverge.com
277. Bill Bishop, The next big U.S. – China competition: artificial intelligence, 08.12.2017, axios.com
278. Tom Simonite, For superpowers, artificial intelligence fuels new global arms race, 09.08.2017, wired.com
279. Jon Lockett, US military will have more combat robots than human soldiers by 2025, 15.06.2017, nypost.com
280. Paul Scharre, Why we must not build automated weapons of war, 25.09.2017, time.com
281. Tom Embury – Dennis, Russia says mysterious armed drones are attacking its military bases in Syria – and they don’t know who’s sending them, 10.01.2018, independent.co.uk
282. Mark Minevich, These seven countries are in a race to rule the world with A.I., 05.12.2017, forbes.com
283. Gregory C. Allen, Putin and Musk are right: Whoever master A.I. will run the world, 05.09.2017, edition.cnn.com
284. Samuel Gibbs, Elon Musk leads 116 experts calling for outright ban of killer robots, 20.08.2017, theguardian.com
285. An open letter to the United Nations Convention on Certain Conventional Weapons, futureoflife.org
286. Alex Hern, Elon Musk says A.I. could lead to third world war, 04.09.2017, theguardian.com
287. Jay Tuck, Artificial Intelligence: it will kill us all, 31.01.2017, peegel.info
288. Paul Scharre, Why we must not build automated weapons of war, 25.09.2017, time.com
289. M.L. Cummings, Artificial Intelligence and the Future of Warfare, January 2017, chathamhouse.org
290. Aatif Sulleyman, Stephen Hawiking warns Artificial Intelligence “may replace humans altogether”, 02.11.2017, independent.co.uk
291. 11 times tech leaders warned us about artificial intelligence taking over the world, 21.08.2017, techworld.com
292. Kenan Malik, Worry less about the march of the robots, more about techno panic, 25.02.2018, theguardian.com
293. Catherine Clifford, Steve Wozniak explains why he used to agree with Elon Musk, Stephen Hawking on A.I. – but now he doesn’t, 23.02.2018, cnbc.com
294. Khari Johnson, Pew study experts: Artificial intelligence threatens the future of capitalism, 05.05.2017, venturebeat.com
295. Vivek Washwa and Alex Salkever, When genomics let us design our children, how can we keep it fair for all?, 26.01.2018, bigthink.com
296. Nick Statt, Elon Musk launches Neuralink, a venture to merge the human body with A.I., 27.03.2017, theverge.com
297. Donna Haraway, A Cyborg Manifesto, in Simians, Cyborgs and Women: The Reinvention of Nature, Routledge, 199, pp.149-181, https://web.archive.org/web/20120214194015/http://www.stanford.edu/dept/HPS/Haraway/CyborgManifesto.html
298. Andrew Anthony, Max Tegmark: “Machines taking control doesn’t have to be a bad thing”, 16.09.2016, theguardian.com
299. Hannah Osborne, Brain augmentation: How scientists are working to create cyborg intelligence, 14.06.2017, newsweek.com
300. Tim ’O Reily, What will our lives be like as cyborgs?, 27.10.2017, theatlantic.com
Προτεινόμενα βίντεο:
What is Artificial Intelligence (or Machine Learning)?
https://www.youtube.com/watch?v=mJeNghZXtMo
Nationalism vs. globalism: the new political divide | Yuval Noah Harari
https://www.youtube.com/watch?v=szt7f5NmE9E&t=8s
Prof. Max Tegmark - Life 3.0: Being Human in the Age of Artificial Intelligence
https://www.youtube.com/watch?v=ImrBfVK10AY
A Basic Income for All: Dream or Delusion?
https://www.youtube.com/watch?v=7rL6gJkdlNU
Noam Chomsky: The Singularity is Science Fiction!
https://www.youtube.com/watch?v=0kICLG4Zg8s
Kurzweil Interviews Minsky: Is Singularity Near?
https://www.youtube.com/watch?v=RZ3ahBm3dCk
Artificial Intelligence: it will kill us | Jay Tuck | TEDxHamburgSalon
https://www.youtube.com/watch?v=BrNs0M77Pd4
The Coming Era of Immortality & Artificial Intelligence - Prof. Yuval Harari
https://www.youtube.com/watch?v=lsxhvvUfjek
How the blockchain will radically transform the economy | Bettina Warburg
https://www.youtube.com/watch?v=RplnSVTzvnU
Your Life in 2027: A Look at the Future | Vivek Wadhwa (Full Video)
https://www.youtube.com/watch?v=m0wy0YYzU0s
Google’s Deep Mind Explained! - Self Learning A.I.
https://www.youtube.com/watch?v=TnUYcTuZJpM
What if Robots Go to War? | Davos 2016
https://www.youtube.com/watch?v=E7L7_4neVLc
If Brains are Computers, Who Designs the Software? With Daniel Dennett
https://www.youtube.com/watch?v=TTFoJQSd48c
Why Superintelligent AI Could Be the Last Human Invention | Max Tegmark
https://www.youtube.com/watch?v=m4qdQl6bjUU