Το 2007, δεκατρία χρόνια πριν ξεσπάσει η πανδημία του COVID, ομάδα επιστημόνων του πανεπιστημίου του Hong Kong παρουσίασε ογκώδη αναφορά τεσσάρων χιλιάδων δημοσιεύσεων για την κρίση του SARS, με σκοπό να κατανοηθούν οι συνθήκες που μπορούν να οδηγήσουν σε νέο ξέσπασμα επιδημίας. Αξίζει να επισημανθεί η παρακάτω παράγραφος της αναφοράς τους:
«Είναι γνωστό ότι οι κορωνοϊοί υφίστανται γενετικούς ανασυνδυασμούς που μπορούν να οδηγήσουν σε νέους γονότυπους και νέα ξεσπάσματα πανδημιών. Η ύπαρξη μεγάλης δεξαμενής ιών του τύπου SARS-CoV σε νυχτερίδες, σε συνδυασμό με την παράδοση της κατανάλωσης εξωτικών θηλαστικών στη Νότια Κίνα, αποτελεί ωρολογιακή βόμβα. Η πιθανότητα επανεμφάνισης του SARS ή νέων κορωνοιών προερχόμενων από ζώα ή εργαστήρια και, κατά συνέπεια, η ανάγκη να προετοιμαστούμε, δεν πρέπει να αγνοηθεί».
Να αφήσουμε τα άγρια ζώα στην ησυχία τους
Οι υπαίθριες αγορές της Νότιας Κίνας, όπου σφάζονται στον πάγκο και πωλούνται άγρια και εξωτικά ζώα, έχουν ταυτοποιηθεί από καιρό ως σημεία υψηλού κινδύνου εμφάνισης ζωονοσογόνων ιών πανδημικής εμβέλειας. Ζώα υπό στρες, ανοσολογικά καταβεβλημένα και στοιβαγμένα σε βρόμικα κλουβιά δημιουργούν συνθήκες κατάλληλες για γενετική ανάμιξη ιών, ανακατάταξή τους και μετάδοση από είδος σε είδος. Το οριστικό κλείσιμό αυτών των αγορών απαιτούν, συντονισμένα, όλοι οι διεθνείς φιλοζωικοί οργανισμοί. Μια αυτονόητη απαίτηση που θα περίμενε κανείς να προβάλλουν από κοινού οι κυβερνήσεις όλων των χωρών, στο όνομα της προστασίας της παγκόσμιας δημόσιας υγείας.
Να απομακρυνθούμε από την βιομηχανική κτηνοτροφία
Μπρος στο ανθρώπινο και οικονομικό κόστος της νέας πανδημίας, οφείλει κανείς να αναρωτηθεί αν οι συνθήκες που οδήγησαν στην εμφάνισή του ιού απαντώνται και αλλού. Η απάντηση είναι ένα εκκωφαντικό ΝΑΙ: οι ίδιες συνθήκες που ευνοούν την εμφάνιση και διάδοση επιθετικών μολυσματικών παθογόνων υπάρχουν στη βιομηχανική κτηνοτροφία.
Γρίπη των χοίρων και γρίπη των πτηνών
Η γρίπη των πτηνών δεν επιμολύνει μόνο πτηνά, αλλά και θηλαστικά. Όταν δύο η περισσότερα στελέχη του ιού μολύνουν το ίδιο κύτταρο ενός χοίρου, κοτόπουλου ή ανθρώπου, ο ξενιστής - ζώο ή άνθρωπος - λειτουργεί ως αναμικτήρας στον οποίον τα στελέχη υφίστανται μια διαδικασία ανακατάταξης και συνδυάζονται για να δημιουργήσουν καινούργιο στέλεχος ασθένειας με πανδημική δυνατότητα.
Όταν ιός της γρίπης των πτηνών επιμόλυνε εκτρεφόμενους χοίρους, εξελίχτηκε σε στέλεχος H1N1 της γρίπης των χοίρων, ένας συνδυασμός τεσσάρων ιών και τριών ειδών: χοίρων, πτηνών και ανθρώπων. Το αποτέλεσμα ήταν η ασιατική πανδημία γρίπης του 1957 και η πανδημία γρίπης του Hong Kong του 1968 που σκότωσαν, η κάθε μια, μεταξύ ένα και τέσσερα εκατομμύρια ανθρώπους.
Η ισπανική γρίπη που θέρισε, το 1918, μεταξύ πενήντα με εκατό εκατομμύρια ζωές, ξεκίνησε εξαιτίας του βιολογικού περιβάλλοντος που δημιούργησαν η στενή γειτνίαση στρατιωτικών καταυλισμών με εκτροφεία χοίρων και υπαίθριες αγορές χηνών, παπιών και κοτόπουλων. Ο συνωστισμός, σε ανθυγιεινές συνθήκες δεκάδων χιλιάδων τραυματισμένων, ανοσολογικά καταβεβλημένων στρατιωτών επέτρεψε σε στέλεχος της γρίπης των πτηνών να υπερβεί τον φραγμό των ειδών. Οι ίδιες συνθήκες που προκάλεσαν την πανδημία το 1918 (συνωστισμός και ανοσολογικά καταβεβλημένα άτομα), συγκεντρώνονται στη βιομηχανική κτηνοτροφία σήμερα, με τα κοτόπουλα στα πτηνοτροφεία να λειτουργούν βιολογικά όπως οι στρατιώτες στους καταυλισμούς το 1918.
Πολυάριθμες μελέτες αποδεικνύουν ότι η εντατική κτηνοτροφία αυξάνει τον κίνδυνο πανδημιών. Η έρευνα δείχνει ξεκάθαρα ότι η διατήρηση μεγάλων αριθμών ζώων σε συνθήκες εγκλεισμού και συνωστισμού ενισχύουν την εμφάνιση νέων στελεχών της γρίπης και αυξάνουν τον κίνδυνο ξεσπάσματος και μετάδοσης ζωονόσων. Τέτοιες εγκαταστάσεις λειτουργούν ως εστίες διατήρησης και μετάδοσης άκρως επιθετικών στελεχών της γρίπης, ενώ αυξάνουν τη συχνότητα και την κλίμακα επιδημιών εξαιρετικά υψηλής παθογένειας.
Οι μελέτες δείχνουν επίσης ότι η αποψίλωση των δασών για τις ανάγκες τις βιομηχανικής κτηνοτροφίας και η ανεξέλεγκτη χρήση αντιβιωτικών εντείνουν ακόμη περισσότερο τους κινδύνους εμφάνισης άγνωστων μέχρι τώρα ασθενειών, δημιουργώντας πεδία «αυθόρμητων» βιολογικών πειραμάτων με ιούς.
«Αν θέλεις να δημιουργείς παγκόσμιες πανδημίες, δεν έχεις παρά να χτίζεις βιομηχανικές κτηνοτροφικές μονάδες» λέει ο ειδικός στα θέματα δημόσιας υγείας και συγγραφέας του βιβλίου «Η γρίπη των πτηνών, ο ιός που κλωσήσαμε εμείς», Δρ Michael Greger, και συνεχίζει: «οι μικρές φάρμες είναι ήδη πρόβλημα, αλλά η βιομηχανική κτηνοτροφία είναι η τέλεια συνταγή καταστροφής».
Οι απόψεις του Greger δεν αποτελούν κάποια ακραία περιθωριακή φωνή. Υποστηρίζονται πλήρως από θεσμικές φωνές, όπως της Pew Commission, της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων που συστάθηκε για να μελετήσει τις επιπτώσεις της βιομηχανικής κτηνοτροφικής γεωργίας, η οποία, στην πιο ολοκληρωμένη ανάλυση που έγινε ποτέ για τις επιπτώσεις της βιομηχανικής κτηνοτροφίας στις ΗΠΑ, προειδοποιεί σε αναφορά της το 2008, ότι η βιομηχανική κτηνοτροφική γεωργία αποτελεί «απαράδεκτη» απειλή για την δημόσια υγεία.
Ας μας ανοίξει ο κορωνοϊός τα μάτια: δεν είναι η γεωγραφία αυτό που συνδέει τις πανδημίες μεταξύ τους, αλλά η εμμονική αναζήτηση του ανθρώπου για φθηνό κρέας. Αυτός είναι ο κοινός παρονομαστής των πανδημιών και εκεί πρέπει να αναζητηθεί η λύση.
Το κείμενο βασίζεται σε άρθρο της Lisa Warden A Palate for Pestilence: Ominous Links Between COVID-19 and Industrial Animal Farming που δημοσιεύτηκε στο sentientmedia.org στις 19/3/2020