Φανταστείτε ένα καζάνι που σιγοβράζει, έτοιμο να εκραγεί, σαν το ηφαίστειο της Σαντορίνης. Αυτή είναι η σημερινή Ελλάδα! Μια χώρα όπου το χαμόγελο έχει σβήσει και η οργή σιγοκαίει, παρά το στερεότυπο που θέλει τους Έλληνες χαρούμενους και «έξω καρδιά».
Οι έρευνες δεν αφήνουν περιθώρια αμφιβολίας. Πρωταγωνιστής ο θυμός και η απογοήτευση. Είμαστε ο πιο θυμωμένος, απογοητευμένος και θλιμμένος λαός στην Ευρώπη. Και δυστυχώς, τα ευρήματα των ευρωπαϊκών μελετών συμπίπτουν με αυτά των ελληνικών ερευνών.
Η κοινωνική έρευνα του Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών για το 2024, για τη χρόνια που δηλαδή ξεψύχησε πριν δυο μήνες, αποτυπώνει ένα κράμα απογοήτευσης και θυμού μαζί με την ανασφάλεια κυρίως ως προς την εργασία, τις αποδοχές, την υγεία και τη δικαιοσύνη. Κατά 50% επικρατεί η απογοήτευση και κατά 38% επικρατεί ο θυμός ενώ η ελπίδα, ο ενθουσιασμός και η ασφάλεια κυμαίνονται μεταξύ 1-5 %.
Το σημαντικό είναι ότι σε σχέση με την αντίστοιχη έρευνα του 2022 το αίσθημα απογοήτευσης εμφανίζεται αυξημένο κατά περίπου 10 μονάδες, ενώ η ελπίδα μειώθηκε κατά 5 μονάδες.
Αντίστοιχη έρευνα της διαΝΕΟσις αναφέρει ότι τα κυρίαρχα συναισθήματα είναι η ανασφάλεια και η απογοήτευση κατά περίπου 50% ενώ ο θυμός από 17% το 2019, αυξήθηκε κατά περίπου 20 μονάδες τον Φεβρουάριο του 2024.
Τα συναισθήματα που αποτυπώνονται στις έρευνες δεν είναι απλά αριθμοί. Είναι η κραυγή μιας κοινωνίας που πονάει, που ζητά απεγνωσμένα αλλαγή, που αναζητά φως στο σκοτάδι.
Πώς να νιώσουμε ελπίδα όταν τραγωδίες όπως τα Τέμπη μας τσακίζουν την ψυχή; Πως να νιώσουμε ασφάλεια όταν βλέπουμε την ιστορία να επαναλαμβάνεται, όταν θρηνούμε θύματα που θα μπορούσαν να είχαν σωθεί;
Ο θυμός μας ξεχειλίζει, γιατί δεν είναι η πρώτη φορά. Σκεφτείτε τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι ή τη φονική πλημμύρα στη Μάνδρα, όπου άνθρωποι χάθηκαν μέσα σε λίγα λεπτά, επειδή οι υποδομές ήταν ανύπαρκτες. Και κάθε φορά, οι υποσχέσεις πέφτουν σαν στάχτη στις πληγές των ανθρώπων.
Πώς να μην βράζει από θυμό η ψυχή μας, όταν η όταν η αίσθηση αδικίας και ατιμωρησίας βασιλεύουν; Πόσοι από αυτούς που ευθύνονται πραγματικά τιμωρήθηκαν; Πόσες φορές ακούσαμε «θα αποδοθούν ευθύνες» και μετά τίποτα; Οι υποθέσεις σέρνονται στα δικαστήρια για χρόνια, μέχρι να τις ξεχάσουμε.
Ο κόσμος έχει κουραστεί να θρηνεί. Έχει κουραστεί να βλέπει τα ίδια λάθη να γίνονται ξανά και ξανά. Και γι’ αυτό είναι θυμωμένος. Γιατί ξέρει ότι, αν δεν αλλάξει κάτι, θα έρθει η επόμενη τραγωδία. Και τότε, πάλι θα μιλήσουμε για «ανθρώπινο λάθος», πάλι θα υποσχεθούν «να μην ξανασυμβεί». Μέχρι να ξανασυμβεί, όπως συνέβη στα Τέμπη.
H τραγωδία των Τεμπών από την οποία συμπληρώνονται δύο έτη, δεν είναι ένα απλό δυστύχημα. Είναι μια πληγή που δεν θα κλείσει ποτέ. Είναι το αποτέλεσμα λαθών και παραλείψεων δεκαετιών και μια απεικόνιση της χρόνιας παθογένειας της ελληνικής Πολιτείας.
Ο χωρίς προσόντα σταθμάρχης που τοποθετήθηκε στη θέση αυτή από ρουσφέτι, τα συστήματα ασφαλείας που δεν υπήρχαν, το μπάζωμα της περιοχής, τα βίντεο που χάνονται, εμφανίζονται και αμφισβητούνται, τα αναπάντητα ερωτήματα για παράνομη μεταφορά εύφλεκτων ουσιών, η κωλυσιεργία, η αργή απονομή της δικαιοσύνης και η πολιτική αντιπαράθεση για συγκάλυψη, διαφθορά και σήψη που φέρνουν επιπλέον σύγχυση, δυσπιστία και έλλειψη εμπιστοσύνης.
Ο θυμός των Ελλήνων, ο θυμός όλων μας μας είναι δικαιολογημένος. Είναι η φωνή της ψυχής μας που ζητά δικαίωση και αλλαγή της κατάστασης. Το αίτημα είναι αξιακό και όχι κομματικό!
Και το ερώτημα παραμένει: Θα μείνει ο θυμός μας για τα Τέμπη απλά μια φωνή; Θα γίνει ο θυμός μας για τα Τέμπη η κινητήριος δύναμη για να αλλάξουμε όλα όσα μας κρατάνε πίσω ή θα συμβεί ότι έγινε με τον τότε αρμόδιο πουργό, ο οποίος παραιτήθηκε μεν αναλαμβάνοντας την ευθύνη για να επανεκλεγεί από τους συντοπίτες του 3 μήνες μετά το συμβάν;
Tο μεγάλο στοίχημα και το μεγάλο ζητούμενο είναι ο εθνικός θυμός, αυτή η συγκεντρωμένη ενέργεια της κοινωνίας να μην εξαερωθεί σε λόγια στα καφενεία ή σε καταστροφές στις διαδηλώσεις αλλά να μετουσιωθεί σε υπεύθυνη πολιτική δράση, και να στραφεί σε πρακτικούς στόχους που τους έχουμε ανάγκη, να οδηγήσει δηλαδή στην συντεταγμένη, υπεύθυνη και αποτελεσματική αλλαγή των καταστάσεων που μας έχουν θυμώσει, είτε ατομικά είτε κοινωνικά.
Ο θυμός των Ελλήνων βέβαια δεν περιορίζεται μόνο στις μεγάλες τραγωδίες. Είναι παντού. Ξεχειλίζει στην καθημερινότητά μας, στον δρόμο, στις υπηρεσίες, στα νοσοκομεία, ακόμα και σε μια απλή ”καλημέρα” που μπορεί να επιστραφεί με αγένεια ή αδιαφορία.
Γιατί τόση οργή; Γιατί νιώθουμε αβοήθητοι, προδομένοι, αδικημένοι. Γιατί ο κόσμος είναι εξουθενωμένος και η καθημερινότητά του είναι ένας διαρκής αγώνας επιβίωσης.
Μπορεί οι οικονομικοί δείκτες να δείχνουν βελτίωση αλλά φαίνεται ότι αυτή δεν την έχουν αισθανθεί ακόμα μεγάλα τμήματα πληθυσμού στην καθημερινότητά τους που παλεύουν για να τα βγάλουν πέρα. Την βελτίωση δεν την αισθάνονται ακόμα οι νέοι άνθρωποι που δεν βλέπουν μέλλον σε αυτόν τον τόπο, και σε λίγο ούτε στέγη – αυτή μόνο οι ξένοι μπορούν να την εξασφαλίσουν πια στην Αθήνα και σε άλλες μεγάλες πόλεις.
Οδηγείς στον δρόμο; Ο καθένας είναι έτοιμος να κορνάρει, να βρίσει, να ξεσπάσει, γιατί όλοι είναι σε μια μόνιμη κατάσταση έντασης.
Όχι, δεν είμαστε αγενείς ή επιθετικοί από τη φύση μας οι Έλληνες. Απλώς ζούμε σε ένα περιβάλλον που μας ωθεί στα άκρα. Η πίεση, η αδικία, η ανασφάλεια, όλα συσσωρεύονται μέσα μας, σαν ηφαίστειο έτοιμο να εκραγεί.
Και δυστυχώς, αντί να διοχετεύουμε αυτόν τον θυμό σε λύσεις και αλλαγές, τον ξεσπάμε στους γύρω μας: στον περαστικό, στον υπάλληλο, στον οδηγό μπροστά, ακόμα και σε φίλους και οικογένεια.
Η αγενής ”καλημέρα” είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου. Η πραγματική αιτία του θυμού μας είναι η βαθιά αίσθηση ότι το σύστημα δεν μας ακούει, ότι τίποτα δεν αλλάζει. Και αυτό, όταν γίνεται καθημερινότητα, κάνει τους ανθρώπους σκληρούς, κλειστούς, επιθετικούς. Χάνουμε την εμπιστοσύνη μας στους άλλους, χάνουμε την πίστη μας στο μέλλον.
Ο θυμός έχει γίνει ο καθημερινός μας σύντροφος. Όμως, αντί να μας οδηγεί σε λύσεις, μας παγιδεύει σε έναν φαύλο κύκλο εκνευρισμού, δυσπιστίας και επιθετικότητας. Ξεχνάμε ότι ο θυμός, όπως όλα τα συναισθήματα είναι συμπυκνωμένη γνώση. Ξεχνάμε ότι ο θυμός μπορεί να γίνει η δύναμή μας, το κίνητρο για δράση και αλλαγή.
Μέσα από τον θυμό μας, μπορούμε να βρούμε την ενέργεια που χρειαζόμαστε για να διεκδικήσουμε ένα καλύτερο μέλλον. Αρκεί να μάθουμε να τον διαχειριζόμαστε, να τον διοχετεύουμε προς την σωστή κατεύθυνση.
Η πρόκληση είναι να μετατρέψουμε τον θυμό μας σε δημιουργική δύναμη, αντί να αφήνουμε να μας καταστρέφει. Είμαστε έτοιμοι για αυτό;