Ταριχευμένα ζώα μιλούν για τον ίδιο τους τον θάνατο σήμερα, χθες ή σε ένα ακαθόριστα αύριο, παντού και πουθενά στις ακτές της Μεσογείου, σε ένα παραμύθι για ενήλικες με ούτε ευχάριστο ούτε δυσάρεστο μα οδυνηρά «ανοιχτό» τέλος.
Ας πούμε καταρχήν δυο λόγια για την…προϊστορία του «The Sea Between My Soul» η οποία ήταν αρκετά μακρά πριν φτάσουμε σε αυτό το τριήμερο των έξι συνολικά παραστάσεων στη Στέγη Ωνάση. Επρόκειτο αρχικά να παρουσιαστεί στις αρχές του ’20 αλλά η συγκυρία της πανδημίας τα έφερε έτσι ώστε να είναι η πρώτη παραγωγή της Στέγης Ωνάση που έπρεπε να ακυρωθεί ενώ ήταν κυριολεκτικά έτοιμη.
Πέρυσι τον Σεπτέμβριο όμως το σκηνικό ξαναστήθηκε στην άδεια κεντρική σκηνή της Στέγης Ωνάση και η παράσταση βιντεοσκοπήθηκε με ειδικό μάλιστα τρόπο ώστε να είναι πιο κατάλληλη για ψηφιακά περιβάλλοντα.
Το streaming από το κανάλι της Στέγης Ωνάση είχε πολλές θεάσεις αλλά έφτασε και η στιγμή το «The Sea Between My Soul» να παρουσιαστεί ζωντανά, όπως προοριζόταν εξαρχής. Ακόμα όμως και αυτή η παρουσίαση ήταν πολύ ιδιαίτερη και ασυνήθιστη, από όσο μπορώ να θυμηθώ τουλάχιστον ήταν η πρώτη φορά που το ολιγάριθμο υποχρεωτικά κοινό κάθε παράστασης καθόταν…πάνω στη σκηνή ενώ η υπόλοιπη αίθουσα ήταν σκοτεινή και οι θέσεις της κοινές. Και, όπως αποδείχθηκε, αυτή η «εκ του σύνεγγυς» παρακολούθηση στην περίπτωση του «The Sea Between My Soul» ήταν απαραίτητη, αν όχι αναγκαία.
Ο Raed Yassin (Ράεντ Γιασίν) είναι μια πολύ ιδιοσυγκρασιακή περίπτωση δημιουργού. Με θεατρικές σπουδές καταρχήν στην Βηρυτό όπου γεννήθηκε συνέχισε όμως με εικαστικές στη Γερμανία και στράφηκε κυρίως σε αυτή την μορφή έκφρασης. Ταυτόχρονα όμως στην διάρκεια των σπουδών του στη Γερμανία εκδηλώθηκε το ενδιαφέρον του και για την μουσική και μάλιστα τις πιο πειραματικές μορφές της. Ζει μεταξύ Λιβάνου και Γερμανίας, Βερολίνου συγκεκριμένα, με εικαστικές εκθέσεις σε πάρα πολλές χώρες και πολλές κυκλοφορίες δίσκων στην δική του εταιρεία ενώ είναι επίσης συνιδρυτής ενός φεστιβάλ πειραματικής μουσικής στην Βηρυτό.
Ακριβώς εξαιτίας της μουσικής πλευράς του μου είχε κάνει εντύπωση όταν, πριν ακόμα από την προγραμματισμένη πρώτη σειρά παραστάσεων στην Στέγη Ωνάση που ακυρώθηκε, είδα ότι στο «The Sea Between My Soul» ήταν υπεύθυνος για το concept, την σκηνοθεσία και είχε δημιουργήσει το σκηνικό και τους «ερμηνευτές» (θα δούμε στη συνέχεια τι σημαίνει αυτό) αλλά όλα τα υπόλοιπα, όχι μόνο την μουσική των τραγουδιών αλλά και τους στίχους τους, ακόμα και τα συνδετικά ανάμεσα τους κείμενα, τα είχε εμπιστευτεί στον Alan Bishop.
Δεν μπορούσα να καταλάβω ποια σχέση μπορούσε να έχει ένας Αμερικανός μουσικός με πολύ μεγάλη διαδρομή στην πειραματική μουσική, τόσο με τους Sun City Girls, ένα τρίο που συναποτελούσαν ο ίδιος, ο αδελφός του Richard και ένας ακόμα μουσικός, όσο και προσωπική (πολύ συχνά με το ψευδώνυμο Alvarius B) με ένα project το οποίο ήταν δεδομένο ότι με κάποιο τρόπο είχε στο επίκεντρο του την Μεσόγειο θάλασσα. Μέχρι που πρόσεξα ότι ο Alan Bishop εδώ και περίπου δέκα χρόνια έχει εγκατασταθεί μόνιμα στο Κάιρο όπου μάλιστα έχει σχηματίσει ένα νέο συγκρότημα, τους The Invisible Hands.
Μπορεί λοιπόν η Αίγυπτος να μην έχει γίνει ακριβώς ο δεύτερος τόπος του αλλά σίγουρα την γνωρίζει και την κατανοεί – και διαμέσου αυτής και συνολικά τον Μεσογειακό χώρο – περισσότερο ίσως από οποιονδήποτε άλλο Αμερικανό, τουλάχιστον από τους μουσικούς.
Παράλληλα στο Σιάτλ, την πόλη που ανέκαθεν ήταν η έδρα των δραστηριοτήτων του στην Αμερική, είναι συνιδρυτής της δισκογραφικής εταιρείας Sublime Frequencies η οποία ειδικεύεται στην κυκλοφορία άγνωστου στην πλειονότητα του ρεπερτορίου από την νοτιοανατολική Ασία, την βόρεια Αφρική, δηλαδή τις χώρες του Μαγκρέμπ και την Μέση Ανατολή, τις μη ευρωπαϊκές περιοχές της Μεσογείου με άλλα λόγια, μια επιπλέον απόδειξη του πόσο πολύ και βαθιά τον ενδιαφέρουν αυτές και η κουλτούρα τους.
Τι είναι λοιπόν το «The Sea Between My Soul»;
Πριν από όλα είναι ένα έργο δίχως καθόλου σκηνική δράση, κανένας και τίποτα δεν κινείται πάνω στη σκηνή και ίσως για αυτό ακριβώς πρέπει να το παρακολουθείς από πολύ κοντά ώστε να έρχεσαι σε περισσότερη και καλύτερη επαφή με τις διαφοροποιήσεις που επιφέρουν στο σκηνικό οι φωτισμοί, οι μοναδικές που συμβαίνουν στο οπτικό μέρος της αλλά και με το ακουστικό που αναμφίβολα είναι και το σημαντικότερο.
Το σκηνικό αυτό αποτελείται από ακριβείς μικρογραφίες εμβληματικών κτιρίων της περιοχής της Μεσογείου που όμως, με την εξαίρεση του ημετέρου Παρθενώνα, όλα είναι από τις πλευρές της στην Μέση Ανατολή και την Αφρική, αυτές δηλαδή που κυρίως ενδιαφέρουν τους Raed Yassin και Alan Bishop.
Ανάμεσα ή και πάνω σε αυτές τις μικρογραφίες είναι τοποθετημένα κάποια ταριχευμένα ζώα, όχι κατοικίδια αλλά άγρια, ένας λαγός, μια αλεπού κ.ά. Τα ζώα αυτά είναι οι χαρακτήρες, οι πρωταγωνιστές της παράστασης. Αυτά θα ακούσουμε να μιλούν αλλά και να τραγουδούν στη συνέχεια με τη φωνή του Alan Bishop και μερικές ακόμα.
Οι ηχογραφήσεις των τραγουδιών έγιναν στο Κάιρο από τον - στενό συνεργάτη του Alan Bishop - Adham Zidan. Ο ’ίδιος ο Bishop, εκτός από το να τραγουδήσει, έπαιξε μπάσο που είναι το βασικό όργανο του, ακουστική κιθάρα και άλτο σαξόφωνο, ο Zidan keyboards και συμμετείχαν άλλοι πέντε μουσικοί στην ηλεκτρική κιθάρα, τα ντραμς, τα κρουστά, το βιολοντσέλο και την βιόλα συν ένας ερμηνευτής και μια ερμηνεύτρια. Το να αποκαλέσεις το αποτέλεσμα «rock» θα ήταν μεν σωστό αλλά και πολύ περιοριστικό. Ναι, τα τραγούδια του Alan Bishop σε ένα πρώτο επίπεδο είναι rock αλλά, καθώς είχε στην διάθεση του αρκετό ηχοχρωματικό πλούτο, εμφορούνται επίσης από στοιχεία από όλο αυτό που αποκαλούμε Americana, blues, folk, country, ακόμα και μερικές πολύ όμορφες «πινελιές» blue eyed soul σε κάποια σημεία.
Τι θέλει όμως να πει, να εκφράσει καλύτερα αυτό το ανορθόδοξο και κατάμαυρο rock musical και τα ομιλούντα και άδοντα – και νεκρά επιπλέον! - ζώα;
Τα ζώα αυτά συνομιλούν – με παράλληλους μονολόγους είναι η αλήθεια – για τους θανάτους τους και τις συνθήκες τους διακόπτοντας τις συζητήσεις τους για να τραγουδήσουν για το ίδιο πάντα θέμα. Τόσο τα πεζά κείμενα όσο και οι στίχοι των τραγουδιών του Bishop διακρίνονται για το αυτοσαρκαστικό, σχεδόν σαρωτικό χιούμορ τους, τα ταριχευμένα, νεκρά ζώα αναλογίζονται πάνω στο σύντομο – ίσως και μάταιο; - της ύπαρξης τους και ακόμα περισσότερο τις συνθήκες του θανάτου τους που κατά κανόνα ήταν βίαιες. Όλα σχεδόν αυτά τα ζώα σκοτώθηκαν από ένα άλλο ζώο, είτε γιατί ήθελε να τα χρησιμοποιήσει ως τροφή είτε για άλλους λόγους εκτός από ένα ή δύο που σκοτώθηκαν από ανθρώπινο χέρι.
Σε ένα χρονικό limbo λοιπόν και από πλευράς χώρου σε όλη την Μεσόγειο και ταυτόχρονα πουθενά σε αυτήν αφού είναι ήδη νεκρά τα ζώα μιλούν για την βία, το αίμα και τον θάνατο που υπήρχαν από καταβολής Ιστορίας στις ακτές της Μεσογείου, της mare nostrum των Ρωμαίων, της πιο περίκλειστης ίσως από γεωγραφικής πλευράς θάλασσα του πλανήτη.
Σαφώς όμως απευθύνονται σε ανθρώπους και, καθώς οι φωνές τους είναι ανθρώπινες, απηχούν όχι μόνο την ανθρώπινη ομιλία αλλά και τις σκέψεις και τους προβληματισμούς πολλών ανθρώπων.
Στο σημείο αυτό αξίζει να θυμηθούμε ότι, αφού πιθανότατα είχε προηγηθεί ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνα (ή του Νώε και με άλλα ονόματα, σύμφωνα με άλλες παραδόσεις) ο οποίος δημιούργησε κάποιες αρκετά μεγάλες υδάτινες εκτάσεις, λίμνες δηλαδή, στην χερσαία περιοχή που υπήρχε εκεί η Μεσόγειος σχηματίστηκε όταν μια πολύ μεγάλη γεωλογική αναταραχή (που τελικό στάδιο της ήταν μάλλον η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας η οποία κατέστρεψε τον Μινωικό πολιτισμό) προκάλεσε την εισβολή κυριολεκτικά από το στενό του Γιβραλτάρ των υδάτων του Ατλαντικού που κατέκλυσαν όλη την Μεσογειακή λεκάνη.
Η τεράστια αυτή γεωγραφική αλλαγή έκανε μεν ίσως πιο εύκολη την επαφή και την επικοινωνία μεταξύ των πιο απομακρυσμένων περιοχών της Μεσογείου διά της ναυσιπλοΐας – που άλλωστε αναπτύχθηκε ακριβώς εξαιτίας αυτού του γεγονότος – αλλά αντίστοιχα δυσκόλεψε πάρα πολύ την επαφή μεταξύ κοντινών περιοχών, ας αναλογιστούμε ότι υπήρχε εποχή που η μετάβαση από την δυτική Ελλάδα στη σημερινή Ιταλία γινόταν πεζή, έστω και αν βέβαια αυτό το ταξίδι θα διαρκούσε αρκετά.
Μέρος του σκηνικού είναι και κάποιες – αγγλικές αφού αυτή είναι η γλώσσα της παράστασης – πλέξεις που φωτίζονται σε δεδομένες στιγμές. Οι λέξεις αυτές είναι νύχτα, θάνατος, νεκροί μα και χρήμα. Γιατί, καθώς οι πρώτοι πολιτισμοί άρχισαν να αναπτύσσονται γύρω από την λεκάνη της Μεσογείου, παράλληλα άρχισαν να διαφαίνονται και τα διαφορετικά συμφέροντα τους, οικονομικά, εμπορικά, επεκτατικά και άλλα τα οποία προφανώς οδήγησαν σε μεταξύ τους συγκρούσεις με μία από τις πρώτες και γνωστότερες να είναι ο Τρωικός πόλεμος.
Υπό αυτή την έννοια λοιπόν η Μεσόγειος ανέκαθεν, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα με τις μεγάλες μεταναστευτικές ροές, ένωνε και χώριζε την ίδια στιγμή τους ανθρώπους και τους λαούς που ζούσαν γύρω της.
Αξίζει να προσέξουμε ότι στον τίτλο του έργου δεν υπάρχει η λέξη inside όπως θα περίμενε κανείς αλλά μια άλλη, το between. Δεν είναι η θάλασσα μέσα αλλά ανάμεσα στην ψυχή κάποιου/ας. Ή ανάμεσα σε πολλές, εκατοντάδες εκατομμύρια διαφορετικές ψυχές…
Μιλώντας λοιπόν για τους δικούς τους θανάτους τα ταριχευμένα ζώα επί της ουσίας μιλούν για τους αναρίθμητους βίαιους ανθρώπινους θανάτους σε αυτή την περιοχή του πλανήτη, την περιοχή όπου ζούμε και εμείς. Αυτό που λένε θα μπορούσε να συνοψιστεί σε κάτι πολύ απλό, «εμείς πεθάναμε βίαια με βάση το «το μεγάλο ζώο τρώει το μικρό», το δίκαιο του ισχυρότερου, τον νόμο της ζούγκλας. Όμως οι άνθρωποι είστε το μοναδικό είδος που διαθέτει νόηση και λογική, δεν έχετε λοιπόν κανένα λόγο να εφαρμόζετε τον ίδιο νόμο που ισχύει για όλα εμάς τα υπόλοιπα. Και ακριβώς επειδή διαθέτετε λογική μπορείτε κα πρέπει να σταματήσετε να σκοτώνετε με πολλούς διαφορετικούς τρόπους το περιβάλλον του οποίου αποτελείτε μέρος, την πανίδα όπως εμείς αλλά και την χλωρίδα, ακόμα και το φυσικό περιβάλλον. Γιατί με αυτή την πράξη βίας, αυτούς τους κατά συρροή φίνους εναντίον της φύσης, στην πραγματικότητα αυτοκτονείτε συλλογικά ως είδος».
Το «The Sea Between My Soul» είναι ένα ιδιότυπο μουσικοθεατρικό έργο με ένα πολύ σημαντικό, διαχρονικό και για αυτό πιο επίκαιρο από ποτέ και διεθνές – όσο και αν αφετηρία του είναι η Μεσόγειος – ανθρωπιστικό μήνυμα και πολύ υψηλή αισθητική το οποίο πραγματικά τιμά τους δύο δημιουργούς του.
Υποθέτω ότι σύντομα το βίντεο της παράστασης πλέον θα ανέβει στο κανάλι της Στέγης Ωνάση ώστε να το παρακολουθήσουν και όσοι/ες ήθελαν αλλά δεν μπόρεσαν να το κάνουν.