Η πάροδος του χρόνου μας υπενθυμίζει με καταιγιστικό τρόπο πόσο «αθώα» ήταν η επίσκεψη Ερντογάν στην Ελλάδα και η ελληνοτουρκική προσέγγιση , που στην ουσία της μεταφράζεται σε «εξαγορά ειρήνης και από τις δύο πλευρές». Η Ελλάδα πήρε σαν αντάλλαγμα την ηρεμία ή «τον μη πόλεμο», αλλά αρχίζει να πληρώνει το τίμημα για την προσέγγιση , αφού φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης στη Τουρκία συνεχίζουν τη προπαγάνδα τους για τα νησιά του Αιγαίου και όχι μόνο. Το δε τουρκικό CNN με τις έκτοτε εκπομπές του βαυκαλίζει το τουρκικό κοινό: «Tα νησιά τελούν υπό κατάληψη και θα περιέλθουν στη Τουρκία είτε με συνομιλίες είτε με άλλο τρόπο».
Η χώρα μας έθεσε προϋπόθεση της ελληνοτουρκικής προσέγγισης την άρση των εδαφικών διεκδικήσεων της Τουρκίας στο Αιγαίο και της απαίτησης της για αποστρατιωτικοποίηση των νησιών. Και οποιαδήποτε συζήτηση να περιοριστεί αποκλειστικά στην υφαλοκρηπίδα –ΑΟΖ και την παραπομπή της μοναδικής αυτής ελληνοτουρκικής διαφοράς στη Χάγη. Όπως δηλώθηκε αρμοδίως κατ’ επανάληψη «Κάθε ελληνική κυβέρνηση είναι απολύτως αποφασισμένη να προασπίσει τον εθνικό χώρο. Ότι απειλείται δεν αποστρατικοποιείται».
Το πειρατικό κράτος της Τουρκίας επανέλαβε στην Αθήνα ότι θα προσφύγει στη Χάγη, μόνο εάν τεθούν και άλλα θέματα προς συζήτηση, από το γνωστό πακέτο αξιώσεων και διεκδικήσεων εις βάρος της Ελλάδος. Και μετά την διακήρυξη των Αθηνών το έργο της κυβέρνησης Ερντογάν έχει αναλάβει εργολαβικά ο Αρχηγός Ναυτικού της Τουρκίας, που σε κάθε ευκαιρία αναφέρεται επίσημα στο τουρκολιβυκό μνημόνιο και τα τουρκικά δικαιώματα στη «γαλάζια πατρίδα», και τελευταία στο πρωτοχρονιάτικο μήνυμα του το θέμα της γαλάζιας πατρίδας υπενθυμίζει και ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας. Είναι νωπή η μελάνη των διαδοχικών επιστολών του εκπροσώπου της Φεριντούν Σινιρλιόγλου, μόνιμου αντιπροσώπου της Τουρκίας στον ΟΗΕ, προς τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες. Στην ουσία τους οι επιστολές παρερμηνεύουν διεθνείς συνθήκες, διασκέψεις και συναφείς διπλωματικές νότες, και συνδέουν με την αποστρατικοποίηση των νησιών την απόφαση των έξι δυνάμεων για τη παραχώρηση των νησιών στην Ελλάδα στην διάσκεψη του Λονδίνου στις 13 Φεβρουαρίου 1914 .
Βασικό επιχείρημα στην πρώτη του επιστολή της 13 Ιουλίου 2021 ο κ. Σινιρλιόγλου παρουσιάζει την εγγύτητα των ελληνικών νησιών με τις τουρκικές ακτές και την στρατηγική σημασία τους για την άμυνα και την ασφάλεια της Ανατολίας. Στην δεύτερη του επιστολή της 30 Σεπτεμβρίου 2021 κάνει ρητή αναφορά στην απόφαση των Έξι Δυνάμεων του 1914 και συνδέει και πάλι την κυριαρχία με την αποστρατικοποίηση. Στην τρίτη του επιστολή της 17 Σεπτεμβρίου 2022 ο κ. Σινιρλιόγλου κάνει λανθασμένες ιστορικές αναφορές, και ισχυρίζεται ψευδώς ότι η Ελλάδα επίσημα αποδέχτηκε την απόφαση της 13 Φεβρουαρίου του 1914.
Η συνθήκη του Λονδίνου στις 30 Μαΐου 1913 στο Άρθρο 5 γράφει :
«Η Αυτού Μεγαλειότης ο Οθωμανός Αυτοκράτωρ και αι Αυτών Μεγαλειότητες αι σύμμαχες Δυνάμεις διακηρύττουν ότι εμπιστεύονται στη Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία και Ρωσία την ευθύνη να αποφασίσουν για τη τύχη όλων των Οθωμανικών νησιών στο Αιγαίο, εκτός της νήσου Κρήτης και της χερσονήσου του ΄Αθω». (Επιβεβαιώθηκε με το άρθρο 15 της συνθήκης των Αθηνών, 14 Νοεμβρίου 1913).
Σχετικά αποφάσεις Συνδιάσκεψης Λονδίνου 13 Φεβρουαρίου 1914 (Νότα προς κ. Στρέιτ, (Ελλάδα) 13 Φεβρ. 1914, Απόφαση κοινοποιηθείσα στην Τουρκία με τη Νότα της 14ης Φεβρ. 1914) :
«Συνεπώς, οι έξι δυνάμεις αποφάσισαν να παραδώσουν στην Ελλάδα όλες τις νήσους στο Αιγαίο, τις οποίες στη πράξη κατέχει, εκτός της ΄Ιμβρου και της Τενέδου, όπως και το Καστελόριζο, που πρέπει να επιστραφεί στη Τουρκία. Οι Μ.Δυνάμεις αποφάσισαν επίσης, σχετικά με τα νησιά που δόθηκαν στην Ελλάδα, ότι η Ελληνική Κυβέρνηση θα πρέπει να δώσει σε αυτές όπως και στη Τουρκία ικανοποιητική εγγύηση ότι τα νησιά αυτά ούτε θα οχυρωθούν, ούτε θα χρησιμοποιηθούν για ναυτικό ή στρατιωτικό σκοπό».
Να σημειώσουμε ότι η Οθωμανική Κυβέρνηση είχε ενημερωθεί από τις 11 Ιανουαρίου του 1913 για το βρετανικό σχέδιο, όλα τα νησιά του Αιγαίου που αποτελούνταν από αμιγή ελληνικό πληθυσμό να περάσουν στην Ελλάδα ουδετεροποιημένα, και υπό την εγγύηση των Μεγάλων Δυνάμεων. Οι Τούρκοι επιθυμούσαν την επανένταξή των νησιών στην οθωμανική κυριαρχία, και γι’ αυτό κινητοποίησαν όλο το τουρκικό στόλο, ώστε να επιχειρήσουν την ανακατάληψη των νησιών. Αλλά η περιφανής νίκη του ελληνικού ναυτικού στη ναυμαχία της Λήμνου (5 Ιαν 1913), που ήλθε σαν συνέχεια της ναυμαχίας της Έλλης (3 Δεκ 1912), έθεσε τέρμα στις ορέξεις των τούρκων.
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν συναίνεσε στο να αποστερηθεί της κυριαρχίας της στα νησιά του Αιγαίου, κι’ αυτό έχει τη σημασία του στην αποδόμηση των σημερινών τουρκικών επιχειρημάτων. Η άνοδος στην εξουσία της Τριανδρίας Εμβέρ, Ταλαάτ και Τζεμάλ Πασά άλλαξε ριζικά την κατάσταση, και η τριανδρία απέρριψε την πρόταση του Ιανουαρίου και για αυτό άλλωστε συνεχίστηκε και ο πόλεμος. Τελικά οι Τούρκοι την 1 Απρίλιου του 1913 αποδέχτηκαν τους εκ νέου διατυπωμένους όρους των Μεγάλων Δυνάμεων, ώστε να περισώσουν την Κωνσταντινούπολη και να εξασφαλίσουν το ασιατικό τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο βουλγαροσερβικός στρατός είχε ήδη καταλάβει την Αδριανούπολη και προελαύνει προς την Τσατάλτζα με τελικό στόχο την Κωνσταντινούπολη.
Η οριστική αποποίηση, άνευ όρων, όλων των χερσαίων ευρωπαϊκών εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας καθώς και όλων των νησιών του Αιγαίου και της Κρήτης υπογράφτηκε από τους επιτετραμμένους πληρεξούσιους του Σουλτάνου στο Λονδίνο στις 30 Μαΐου.
Η απόφαση όμως των Έξι Δυνάμεων της 13 Φεβρουαρίου του 1914 δεν εφαρμόστηκε ποτέ γιατί ο Βενιζέλος δεν έδωσε ποτέ τις αντίστοιχες διαβεβαιώσεις στους Τούρκους, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα της απόφασης. Στις 24 Απριλίου 1914 είχαν ξεκινήσει διμερείς συνομιλίες Ελλάδας-Τουρκίας για την εξεύρεση μιας συμβιβαστικής λύσης. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και τα γεγονότα που επακολούθησαν άφησαν το νησιωτικό ζήτημα ανοιχτό. Η λήξη των διαπραγματεύσεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για τα νησιά του Αιγαίου έγινε κοινή συναινέσει τον Σεπτέμβριο του 1914. Oι δύο πλευρές συμφώνησαν να μην εφαρμοστεί η απόφαση των Έξι Δυνάμεων του 1914, ενώ ο Βενιζέλος δεν προέβη τελικά στην επικύρωση του βασιλικού διατάγματος από την ελληνική Βουλή για την μονομερή εφαρμογή της απόφασης.
Το ζήτημα της κυριαρχίας τους διευθετήθηκε οριστικά με την Συνθήκη της Λοζάννης το 1923, όπου και επιβλήθηκαν όροι τροποποιημένης αποστρατιωτικοποίησης. Στα συμφωνηθέντα της Λοζάνης για την τροποποιημένη αποστρατικοποίηση που ισχύει για την Μυτιλήνη, Χίο, Σάμο και Ικαρία, κατά τα προβλεπόμενα του άρθρου 13, περιορίζονται σήμερα και οι συμβατικές υποχρεώσεις της Ελλάδος απέναντι στη Τουρκία.
Η απόφαση του Λονδίνου επαναλαμβάνεται στη συνθήκη της Λοζάννης, με την οποία (Άρθρο 12 ) επιβεβαιώνεται η κυριαρχία της Ελλάδος στα νησιά Λήμνος, Σαμοθράκη, Μυτιλήνη, Χίος, Σάμος, Ικαρία. Με το άρθρο 15 της ιδίας συνθήκης η Τουρκία παραιτείται υπέρ της Ιταλίας παντός δικαιώματος και τίτλου πάνω στα Δωδεκάνησα και τη νήσο Καστελόριζο. Η τελευταία ακολουθεί τη τύχη της Δωδεκανήσου, και παραχωρείται στην Ελλάδα με το άρθρο 14 της συνθήκης ειρήνης των Παρισίων ( 10-2-1947 ).
H Συνθήκη Λοζάννης (1923), προβλέπει για τα νησιά της Ανατολικής Μεσογείου στο άρθρο 13:
«Προς τον σκοπό να εξασφαλισθεί διατήρηση της ειρήνης, η Ελληνική Κυβέρνηση αναλαμβάνει να τηρεί τους εξής περιορισμούς στα νησιά Μυτιλήνη, Χίος, Σάμος και Ικαρία :
(1) όχι ναυτικές βάσεις και οχυρώσεις....
(2) Τα Ελληνικά στρατιωτικά αεροπλάνα απαγορεύεται να πετούν πάνω από το έδαφος της Ανατόλια. Αμοιβαία, η Τουρκία απαγορεύει στα στρατιωτικά της αεροπλάνα να πετούν πάνω από τα νησιά αυτά.
(3) Οι Ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις στα νησιά αυτά περιορίζονται στις απολύτως αναγκαίες κλάσεις που καλούνται για θητεία....... όπως και σε μια σχετική δύναμη χωροφυλακής και αστυνομίας».
Η Συνθήκη Ειρήνης με την Ιταλία (1947) προβλέπει για τα Δωδεκάνησα: «Η Ιταλία παραχωρεί στην Ελλάδα την πλήρη κυριαρχία των Δωδεκανήσων. Τα νησιά αυτά θα είναι και θα παραμείνουν αποστρατικοποιημένα.
Προσθήκη 13 (D) : «Αποστρατικοποιημένα εννοεί να απαγορεύονται όλες οι Ναυτικές, οι στρατιωτικές και αεροπορικές εγκαταστάσεις και οχυρώσεις. Η στάθμευση των στρατιωτικών, ναυτικών και αεροπορικών Μονάδων. Οι στρατιωτικές ασκήσεις. Αυτό δεν απαγορεύει το προσωπικό ασφαλείας, που πρέπει να περιορίζεται σ’ ένα λογικό αριθμό να οπλίζεται με όπλα που μπορούν να φέρονται και χρησιμοποιούνται από ένα πρόσωπο».
Η νήσος Λήμνος αποστρατιωτικοποιείται από τη συνθήκη του Μοντρέ που αντικατέστησε, μερικώς ή ολικώς τη συνθήκη της Λοζάννης.
Ο Υπουργός Εξωτερικών Αράς δήλωσε τότε : «Οι προβλέψεις της συνθήκης της Λοζάννης σχετικά με τα νησιά Λήμνο και Σαμοθράκη, που ήσαν αποστρατικοποιημένα, καταργούνται επίσης με την συνθήκη του Μοντρέ.
Η Τουρκία ιστορικά εμμένει στο θέμα των νησιών του Αιγαίου, που σημειωτέον έχουν αμιγή ελληνικό πληθυσμό, παρότι τα διπλωματικά έγγραφα αποδεικνύουν το έωλο των επιχειρημάτων της.
Με την ευκαιρία δε της υπογραφής της διακήρυξης των Αθηνών ο Ερντογάν όχι μόνο δεν ανακάλεσε προηγούμενες θέσεις του, αλλά έθεσε και θέμα τουρκικής μειονότητας στα Δωδεκάνησα.
Η Ελλάδα σέβεται πλήρως τα προβλεπόμενα από τη συνθήκη της Λοζάννης, αποδίδει όμως τη μη τήρηση των ελαφρών περιορισμών του άρθρου 13 σε λόγους νόμιμης άμυνας των νησιών έναντι της τουρκικής απειλής, όπως προβλέπεται από τον καταστατικό χάρτη του ΟΗΕ ( άρθρο 2 παρ. 4 ), ιδιαίτερα μάλιστα μετά την εγκατάσταση της τουρκικής 4ης στρατιάς στα έναντι παράλια και τις επίσημες τουρκικές απειλές που αμφισβητούν την ελληνική κυριαρχία.-
* Ο Γιώργος Γκορέζης είναι υποστράτηγος ε.α., αρθρογράφος, συγγραφέας. Διετέλεσε πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Στρατιωτικής Ιστορίας.