«Κάποιοι γεννιούνται δάσκαλοι. Άλλοι ποδοσφαιριστές. Εγώ γεννήθηκα κλέφτης» είχε δηλώσει ο Όκταβ Ντάραμ, ο άνθρωπος που -με τη βοήθεια συνεργού- έκλεψε δύο ανεκτίμητης αξίας έργα του Βίνσεντ Βαν Γκογκ από το διάσημο Μουσείο Βαν Γκογκ στο Άμστερνταμ, τη νύχτα της 7ης Δεκεμβρίου 2002.
Ο Ντάραμ καταδικάστηκε το 2004 σε 25 μήνες φυλάκισης, ενώ το 2016 η ιταλική αστυνομία βρήκε τους πίνακες που είχε κλέψει στους τοίχους της κουζίνας ενός σπιτιού στο Καστελαμάρε ντι Στάμπια, κοντά στη Νάπολη. Ιδιοκτήτης του σπιτιού ήταν ο Ραφαέλε Ιμπεριάλε, ηγετικό στέλεχος της μαφίας που έκανε εμπόριο ναρκωτικών. Τα έργα επέστρεψαν στο Μουσείο.
“Τουλάχιστον 34 έργα του Βαν Γκογν έχουν κλαπεί διεθνώς από το 1975. Τα 20 εξ αυτών εκλάπησαν το 1991 από το Μουσείο Βαν Γκογκ, αλλά βρέθηκαν λίγες ώρες αργότερα μέσα σε ένα εγκαταλελειμμένο αυτοκίνητο”
Στις 30 Μαρτίου 2020 και ενώ η Ολλανδία, όπως και οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης, ήταν σε lockdown λόγω της πανδημίας του κορονοϊού, ο διευθυντής του (κλειστού) Μουσείου Σίνγκερ Λάρεν που βρίσκεται ανατολικά του Άμστερνταμ, στην πόλη Λάρεν, ανακοίνωσε ότι τα ξημερώματα της ίδιας ημέρας, εκλάπη το έργο του Βίνσεντ Βαν Γκογκ «Ο κήπος στο Nuenen» («Lentetuin» ή «Spring Garden»), ο οποίος απεικονίζει τον κήπο του παλατιού στο Neunen και χρονολογείται το 1884. Σημειώνεται ότι το μουσείο είχε δανειστεί τον πίνακα από το μουσείο Groninger.
Λίγες εβδομάδες αργότερα δόθηκε στη δημοσιότητα το υλικό από τις κάμερες κλειστού κυκλώματος του Μουσείου. Όπως φαίνεται στα πλάνα, ο δράστης έσπασε το παράθυρο με ένα σφυρί, μπήκε στις εγκαταστάσεις και έφυγε με τον πίνακα ανά χείρας.
«Δείτε τα πλάνα. Δεν είναι καν επαγγελματίας. Ένας επαγγελματίας είναι ντυμένος από την κορυφή μέχρι τα νύχια στα μαύρα. Αυτός φοράει τζιν και αθλητικά παπούτσια», λέει ο βετεράνος Όκταβ Ντάραμ κοιτάζοντας το οπτικό υλικό και προσθέτει: «Είναι η ευκολότερη ληστεία έργου τέχνης που έχω δει».
Η ολλανδική αστυνομία αρνήθηκε να δώσει στοιχεία για την έρευνα που διεξάγεται -ο δράστης, όπως και ο πίνακας παραμένουν άφαντοι- ωστόσο, ο ιδιωτικός ντετέκτιβ, Άρθουρ Μπραντ, ειδικός σε κλοπές έργων τέχνης, διαπιστώνει ομοιότητες στην κλοπή από το Μουσείο Σίνγκερ Λάρεν και αυτής από τον Όκταβ Ντάραμ.
Και στις δύο περιπτώσεις οι ληστές κατάφεραν να μπουν αμέσως στο μουσείο. Επίσης και οι δύο κλοπές διαπράχθηκαν σε διάστημα μικρότερο των πέντε λεπτών από άνδρες οι οποίοι χρησιμοποίησαν βαριοπούλες. Τόσο ο πίνακας που εκλάπη από το Σίνγκερ Λάρεν, όσο και ο ένας από τους δύο πίνακες που έκλεψε ο Ντάραμ απεικονίζουν την εκκλησία στην οποία ο πατέρας του Βαν Γκογκ ήταν πάστορας.
«Έχω την ισχυρή υποψία ότι πρόκειται για μιμητή» λέει ο Μπραντ. Ο Ντάραμ (γνωστός με το προσωνύμιο Okkie), ο οποίος νοσηλευόταν σε νοσοκομείο την ώρα της κλοπής και η αστυνομία έχει επαληθεύσει το άλλοθι του, δεν συμμερίζεται τη θεωρία. «Ο κόσμος λέει ότι είναι ‘Okkie wannabe’, αλλά δεν ξέρω. Δεν θα το είχα κάνει μ′ αυτον τον τρόπο», δήλωσε σε συνέντευξη του.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο ληστής του Σίνγκερ Λάρεν βρίσκεται στην ίδια θέση που είχε βρεθεί και ο Όκταβ Ντάραμ πριν από περίπου δύο δεκαετίες.
Τι κάνεις έναν κλεμμένο Βαν Γκογκ; Ποιός αγοράζει έναν πίνακα όταν άπαντες γνωρίζουν ότι είναι προϊόν κλοπής;
«Το έκανα απλά επειδή βρήκα την ευκαιρία», είπε ο Ντάραμ, ο οποίος είχε εντοπίσει ένα παράθυρο στο μουσείο που πίστευε ότι ήταν εύκολο να σπάσει. «Δεν είχα βρει αγοραστή πριν το κάνω. Σκεφτόμουν ότι μπορώ να τους πουλήσω, ή αν έχω πρόβλημα, να χρησιμοποιήσω τους πίνακες για διαπραγμάτευση».
Το οποίο στην περίπτωση του, σήμαινε να χρησιμοποιήσει ως διαπραγματευτικό χαρτί τους πίνακες όταν θα είχε μπλεξίματα με τον νόμο. Γιατί ο Ντάραμ είχε ανοιχτές υποθέσεις με τον νόμο, καθώς είχε κατηγορηθεί αρκετές φορές όχι μόνο για κλοπές, αλλά και για ληστεία τράπεζας. Μπορεί να αθωώθηκε στο δικαστήριο, όμως χρόνια αργότερα παραδέχτηκε την ενοχή του.
Το 2017 συμφώνησε να μιλήσει σε ντοκιμαντέρ για τη ζωή του, ενώ έναν χρόνο αργότερα κυκλοφόρησε η βιογραφία του με τίτλο «Master Thief», στην οποία παραδεχόταν ότι είχε διαπράξει και άλλες ληστείες, χωρίς ωστόσο ποτέ να κάνει χρήση βίας και να βλάψει άνθρωπο.
Όπως έχει πει «ο υπ′ αριθμόν ένα κανόνας είναι να μιλάς ήρεμα, να είσαι ψύχραιμος, να έχεις ένα γρήγορο αυτοκίνητο και να μην αγγίζεις ποτέ κανέναν».
Στα παιδικά του χρόνια ο Ντάραμ είχε γείτονα έναν γνωστό εγκληματία, τον Kees Houtman, ο οποίος το 2005 είχε επιστρέψει στις αρχές δύο πίνακες του Βαν Γκογκ -που είχαν κλαπεί από ένα μικρό μουσείο της Ολλανδίας το 1990- ελπίζοντας σε μειωμένη ποινή, καθώς ήταν αντιμέτωπος με κατηγορίες για εμπόριο ναρκωτικών. Ο Ντάραμ παραδέχτηκε ότι δεν ξέχασε ποτέ εκείνη την ιστορία.
Μετά τη ληστεία ο Ντάραμ στράφηκε σε δύο τύπους του υποκόσμου. Πρότεινε να τους δώσει τα έργα του Βαν Γκογκ, αλλά και οι δύο δολοφονήθηκαν πριν κλείσει το deal. Και επειδή ο «Master Thief» δηλώνει θρησκευόμενος και προληπτικός, κατέληξε ότι τα έργα είναι καταραμένα και ότι δεν θέλει να έχει ουδεμία σχέση μ′ αυτά.
Τελικά, μαζί με τον συνεργό του πούλησαν τους πίνακες στον Ραφαέλε Ιμπεριάλε, ο οποίος ήταν ιδιοκτήτης ενός καφέ στο Άμστερνταμ, αλλά στην πραγματικότητα ο αρχηγός του κυκλώματος διακίνησης ναρκωτικών της Καμόρα στην Νάπολη. Αυτός με τη σειρά του πήγε τους πίνακες στην Ιταλία και τους «έκρυψε» στην κουζίνα της μητέρας του, προφανώς για λόγους ασφαλείας, σύμφωνα με την εισαγγελία του Άμστερνταμ.
Ο Ντάραμ διέφυγε στην Ισπανία όπου και συνελήφθη το 2003. Καταδικάστηκε με βάση το DNA από τις τρίχες ενός καπέλου μπέζιμπολ που είχε αφήσει στο Μουσείο Βαν Γκογκ την ώρα της ληστείας, αλλά αρνήθηκε να αποκαλύψει πού βρίσκονται τα έργα.
Μία δεκαετία αργότερα, κατά τη διάρκεια έρευνας της Καμόρα ο Ιμπεριάλε ομολόγησε μέσω επιστολής ότι είχε στην κατοχή του τους πίνακες, ελπίζοντας να διαπραγματευθεί την ποινή του.
Για ποιόν λόγο οι άνθρωποι κλέβουν έργα τέχνης; «Εν γένει για τον ίδιον λόγο που κλέβουν αυτοκίνητα. Εκτός από τα εγκλήματα πάθους, το κίνητρο είναι πάντα το χρήμα. Τόσο απλά. Δεν κλέβουν τα έργα για να τα κρεμάσουν στον τοίχο. Κλοπή για λόγους κύρους, δεν έχει πέσει στην αντίληψη μου. Κατά κανόνα είναι για τα χρήματα. Ή, σαν ασφάλεια, σε περίπτωση που προκύψει τέτοια ανάγκη», σημειώνει η Ursula Weitzel, εισαγγελέας στη διεύθυνση εγκλημάτων που διερευνά κλοπές έργων τέχνης.
Σύμφωνα με τον Άρθουρ Μπραντ όσοι κάνουν ληστείες έργων τέχνης πιστεύουν ότι θα καταφέρουν να τα πουλήσουν στην αγορά, αλλά διαψεύδονται καθώς νόμιμοι αγοραστές δεν υπάρχουν. Ένα έργο τέχνης πωλείται στον υπόκοσμο περίπου στο 10% της αξίας που έχει στη νόμιμη αγορά έργων τέχνης. Αν ένας πίνακας πουληθεί σε δημοπρασία στην τιμή των 10 εκατ. δολαρίων, στη μαύρη αγορά θα δοθεί με 1 εκατ. δολάρια, αν και θεωρεί ότι στην πραγματικότητα είναι ακόμη χαμηλότερες οι τιμές -μόλις στο 2,5 - 5% της αξίας του έργου.
Πηγή: New York Times