Θα φανταζόσασταν ποτέ ότι οι φοιτητικές εστίες στην Πάτρα, παιδικές χαρές στην Αθήνα και η Βελγική πρεσβεία θα είχαν κάτι κοινό; Έχουν. Το όραμα μιας ομάδας αρχιτεκτόνων να δημιουργούν πάνω στο ήδη υπάρχον κτιριακό απόθεμα των πόλεων.
«Αν η πολυκατοικία αποτέλεσε απάντηση στη ραγδαία αύξηση του πληθυσμού της ελληνικής πόλης, αντίστοιχα σήμερα το κτιριακό απόθεμα, με τις κατάλληλες παρεμβάσεις, μπορεί να δώσει ουσιαστικές λύσεις», λένε.
Το αρχιτεκτονικό γραφείο Buerger Katsota Architects, ιδρύθηκε το 2005 από τον Stephan Buerger και τη Δήμητρα Κατσώτα, με έδρα στην Αθήνα και στη Βιέννη. Το γραφείο δραστηριοποιείται διεθνώς στον τομέα της αρχιτεκτονικής, της αστικής ανάπτυξης και της έρευνας, σχεδιάζοντας κατοικίες, γραφεία, φοιτητικές εστίες και αποτελεί μία από τις αρχιτεκτονικές ομάδες με συχνές παρεμβάσεις στο σύγχρονο αστικό τοπίο, όπως οι πρωτότυπες Παιδικές Χαρές στο κέντρο της Αθήνας.
Έργα και μελέτες του γραφείου έχουν διακριθεί σε διεθνείς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, έχουν δημοσιευθεί εκτενώς σε επιθεωρήσεις και εκδόσεις και έχουν παρουσιασθεί σε αρχιτεκτονικές εκθέσεις στην Ελλάδα, Κύπρο, Αυστρία, Σλοβακία, Ιταλία, Βέλγιο, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ και Ιαπωνία. Έχουν λάβει πολλές υποψηφιότητες για το βραβείο Mies Van der Rohe της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Σύγχρονη Αρχιτεκτονική (2013 και 2015) και έχουν συμμετάσχει δύο φορές στην Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας (2012 και 2014).
Ανάμεσα στα έργα τους που βρίσκονται σήμερα υπό κατασκευή, συμπεριλαμβάνονται μία μετατροπή ενός ξενοδοχείου σε κατοικίες στην Πάρο (2018) κι ενός υφιστάμενου κτηρίου παραγωγής σε 80 φοιτητικά στούντιο στη Θεσσαλονίκη (2019), μία ανακαίνιση διαμερισμάτων στη Λιουμπλιάνα της Σλοβενίας (2018), ένα ξενοδοχείο και βίλες στην Ίστρια της Κροατίας (2021), μία οικιστική ανάπτυξη στις πλαγιές Gerlitzen στην Καρινθία, στην Αυστρία (2020). Παράλληλα, αναπτύσσουν πρωτοβουλίες επεμβάσεων στα πλαίσια της μη κερδοσκοπικής ομάδας PXAthens και διατηρούν μια ερευνητική προσέγγιση που περιλαμβάνει τη διδασκαλία και τη γραφή σε θέματα σχετικά με την αρχιτεκτονική και στην πόλη.
1. Οι φοιτητικές κατοικίες στην Πάτρα
Αποτελούν ένα εγχείρημα οικιστικής ανάπτυξης στο κέντρο της Πάτρας. Ένα υφιστάμενο κτίριο από τη δεκαετία του 1970, μια πρώην ιδιωτική κλινική, ανακατασκευάστηκε σε πρωτοτυπικό αστικό συγκρότημα, προσφέροντας 50 φοιτητικά διαμερίσματα και ποικίλους κοινόχρηστους χώρους.
Τους βασικούς άξονες σχεδιασμού των αρχιτεκτόνων αποτέλεσαν η σχέση του κτηρίου με την πόλη, η βιωσιμότητα του κτηρίου σε σχέση με περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά, καθώς και η επίτευξη ευελιξίας στα διαμερίσματα.
Η μελέτη ανακατασκευής προσπάθησε να αντιμετωπίσει τρία βασικά θέματα:
• τη διεύρυνση του στενού «φαραγγιού» της οδού με την αποξήλωση των εξωστών,
• τη «συνδιαλλαγή» της νέας όψης με το γειτονικό νεοκλασικό μέσω της επιπεδότητας και μέσω της κλίμακας των δώδεκα ανοιγμάτων στους τρεις πρώτους ορόφους της και
• την ενεργοποίηση του ακάλυπτου με την πρόβλεψη κοινόχρηστων χώρων στη στάθμη του ισογείου και την αποξήλωση των συνεχόμενων εξωστών, προκειμένου να δημιουργηθούν εξώστες ή «γαλλικού τύπου» παράθυρα, που αναφέρονται σε κάθε διαμέρισμα ξεχωριστά.
Στη διευρυμένη πλέον οδό, τα 12 μεγάλα παράθυρα με τα μαύρα πλαίσια αλουμινίου, καδράρουν και αντανακλούν εικόνες της παλαιάς πόλης και του Παναχαϊκού όρους, ενώ τα ηλεκτροκίνητα σκιάδια καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας μεταβάλλουν την όψη, προβάλλοντας πτυχές της καθημερινότητας των ενοίκων.
Στον ακάλυπτο οι εξώστες - θεωρεία και οι κοινόχρηστοι χώροι για τους ενοίκους (κοινόχρηστοι χώροι συνάντησης, αποθήκευσης και πλυντηρίου) καταδεικνύουν τις δυνατότητες ενεργοποίησης των υπολειμματικών χώρων της ελληνικής πόλης και ενισχύουν επιπλέον τη μεταξύ τους κοινωνική.
Σύμφωνα με τους αρχιτέκτονες, η επιτυχία του εγχειρήματος καταδεικνύει ότι η επαναπροσέγγιση της πολυκατοικίας μπορεί να απαντήσει στις σύγχρονες απαιτήσεις για προσαρμοστικότητα και χωρική ευελιξία, αλλά και την κατοίκηση υψηλής πυκνότητας, χωρίς να επιβαρύνεται η ποιότητα ή η άνεση.
Στοιχεία έργου:
Αρχιτεκτονική μελέτη: buerger katsota architects
Στατική μελέτη: Παναγιώτης Παναγιωτόπουλος
H/M μελέτη: LDK Consultants
Eπίβλεψη: buerger katsota architects
Iδιοκτήτης: Patras Student Studios A.E.
Τοποθεσία: Πάτρα, Ελλάδα
Συνολικό εμβαδό κτιρίου: 2.300 m2
Χρόνος μελέτης: 2007
Χρόνος κατασκευής: 2011
Φωτογραφίες: Δήμητρα Κατσώτα, Κωνσταντίνος Πετράκος
Η σχέση δημόσιου-ιδιωτικού και η σημασία του κατωφλιού, του μεταβατικού χώρου από τη δημόσια στην ιδιωτική σφαίρα, έχει απασχολήσει συχνά τους Stephan Buerger και Δήμητρα Κατσώτα τόσο σε ερευνητικό επίπεδο όσο και σε έργα τους, όπως οι φοιτητικές κατοικίες στην Πάτρα ή τα 6 κατώφλια στην παιδική χαρά στη Μακρυγιάννη.
2. Παιδικές χαρές
Στην παρέμβαση στην Οδό Μακρυγιάννη, οι έξι ιδιοκτησίες και οι διαφορετικές περίοδοι κατασκευής τους κατά μήκος της οδού Καλλισπέρη, όρισαν «Έξι Κατώφλια».
Η παιδική χαρά «Π.χ. – έξι κατώφλια» στην οδό Καλλισπέρη, στο κέντρο της Αθήνας πραγματοποιήθηκε το 2014 στα πλαίσια του προγράμματος «πχ Αθήνα», για τη δημιουργία έξι παιδικών χαρών μέσα στα αστικά κενά της πόλης, έπειτα από καταγραφή και αποτίμηση της υφιστάμενης κατάστασης των χώρων παιχνιδιού στις συνοικίες του Δήμου της Αθήνας.
Στόχος της πρωτοβουλίας «Π.Χ. ΑΘΗΝΑ» ήταν η αποκατάσταση και η ανακατασκευή των παιδικών χαρών της Αθήνας, αναπτύσσοντας μία στρατηγική για τον καθολικό επανασχεδιασμό τους. Ο χώρος παιχνιδιού αναπτύχθηκε κατά μήκος του πεζόδρομου της οδού Καλλισπέρη, που καταλήγει στο Νέο Μουσείο Ακροπόλης, δίπλα στο 70ο Δημοτικό και το 27ο Νηπιαγωγείο Αθηνών στην περιοχή του Μακρυγιάννη, για να αντικαταστήσει τον παλιό χώρο με τα σκουριασμένα παιχνίδια και τα λιγοστά, παραμελημένα δέντρα.
Οι αρχιτέκτονες, συνυδριτές της ΜΚΟ, δε δημιούργησαν, ωστόσο, μια τυπική παιδική χαρά, αλλά έναν τόπο παιχνιδιού χωρίς κάγκελα και συρματοπλέγματα, εμπνευσμένο από τον πίνακα του Pieter Bruegel «Children’s Games», με πρωτότυπα διαδραστικά παιχνίδια για κάθε ηλικία και υλικά φιλικά προς το περιβάλλον.
“Το έργο ενισχύει το δημόσιο χαρακτήρα του χώρου, προσελκύοντας πλήθος μικρών και μεγάλων, ενώ έχει διακριθεί ως μία από τις καλύτερες αστικές βελτιώσεις για το 2015 από τους αναγνώστες του Guardian.”
Η βόρεια πλευρά του πεζόδρομου ορίζεται από έξι ιδιοκτησίες και κτήρια διαφορετικών περιόδων συμπεριλαμβανομένων τριών διατηρητέων νεοκλασικών και πολυκατοικιών του ’30 και του ’60 ενώ η νότια πλευρά, από ένα σχολικό συγκρότημα, έργο του Πάτροκλου Καραντινού. Η σχεδιαστική προσέγγιση είχε ως σημείο αναφοράς τα κατώφλια, τις εισόδους στις ιδιοκτησίες, που προσδίδουν ρυθμό και χαρακτήρα στην παρέμβαση.
Η ανάδειξή τους προσδιόρισε την οργάνωση του χώρου, ο οποίος επιμερίζεται σε έξι τμήματα, στις προβολές των ορίων των ιδιοκτησιών. Από τα δυτικά προς τα ανατολικά του χώρου, το πρώτο, τρίτο και πέμπτο τμήμα εξυπηρετούν την πρόσβαση στο σχολικό συγκρότημα. Στη νότια πλευρά του δεύτερου και τρίτου τμήματος αναπτύσσεται ο κυρίως χώρος παιχνιδιού πλαισιωμένος από σκυρόδετες κατασκευές παραβολικού σχήματος ως καθιστικά και στοιχεία παιχνιδιού γύρω από υφιστάμενα δένδρα.
«Π.χ. – έξι κατώφλια»
Αρχιτεκτονική μελέτη: buerger katsota architects
Ομάδα μελέτης: Stephan Buerger, Δήμητρα Κατσώτα, Στέφανος Κονιδάρης, Flavian Λέκκας, Francisco Serodio, Mladen Stamenic.
Κύριος του έργου: Δήμος Αθηναίων
Χρηματοδότηση πρώτης φάσης: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Φορέας Υλοποίησης: «Παραδείγματος Χάριν»
Χρόνος μελέτης: 2011-2012
Χρόνος αποπεράτωσης: Άνοιξη 2013 [α’ φάση]
Φωτογραφίες: Γιώργης Γερόλυμπος
3. Η ανακαίνιση της Βελγικής Πρεσβείας στην Αθήνα
Οι αρχιτέκτονες αντιμετωπίζουν ξανά το ζήτημα της σχέσης δημόσιου-ιδιωτικού: η μελέτη ανακαίνισης, που κέρδισε το 1ο βραβείο σε κλειστό διαγωνισμό, αποσκοπεί αυτή τη φορά στη δημιουργία μιας «βιτρίνας» (Storefront) για το Βέλγιο στο κέντρο της Αθήνας.
Η νέα όψη της Πρεσβείας, η οποία στεγάζεται στα τρία χαμηλότερα επίπεδα μιας αριστοκρατικής πολυκατοικίας, που κτίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, είναι ανοικτή, διάφανη, διαδραστική, πληρώντας, ωστόσο, τις αυστηρές προδιαγραφές ασφάλειας.
Πίσω από το πλήρους ύψους, διάφανο δομικό υαλοστάσιο και το ανοξείδωτο ανακλινόμενο προστατευτικό πέτασμα, πανέλα φωτιζόμενα με LED διαπραγματεύονται τη μετάβαση ανάμεσα στο εξωτερικό και το εσωτερικό. Εκτός των ωρών λειτουργίας, η φωτισμένη όψη σηματοδοτεί την παρουσία της Πρεσβείας και «πλημμυρίζει» τη στοά της οδού Σέκερη με τα χρώματα του Βελγίου.
Στοιχεία έργου
Τοποθεσία: Αθήνα
Έκταση: 150 m²
Έτος: 2009-2012
Αρχιτεκτονική μελέτη: Βuerger katsota architects
Ομάδα σχεδιασμού: Stephan Buerger, Demetra Katsota, Tasos Govatsos, Flavian Lekkas, Mladen Stamenic
Συνεργάτες: A P Kryfos AE (m/e engineering)
Κύριος του έργου: Kingdom of Belgium, Federal Public Service-Foreign Affairs
Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης
*Το αρχιτεκτονικό γραφείο Buerger Katsota Architects θα βρίσκεται ανάμεσα στους ομιλητές στη θεματική Leisure Architecture, στο The Architect Show 2019, το οποίο διοργανώνεται από την Medexpo, σε επιμέλεια του Archisearch.gr και της Design Ambassador και Creative Direction της Ελένης Μπρασινίκα της εταιρίας Bllenddesignoffice, στις 4 & 5 Μαϊου, στον εκθεσιακό χώρο Medexpo.
Μάθετε περισσότερα για τo The Architect Show 2019 και δηλώστε συμμετοχή στο The Architect Show.