«Τα πόδια μου ήταν θρυμματισμένα, είμαι σωματικά εξαντλημένος, είχα καταρρεύσει. Όλος ο χρόνος αποτοξίνωσης του κόσμου δεν αλλάζει το πόσο κουρασμένος είμαι».
Αυτή είναι η εμπειρία του Αντονι*, ενός 34χρονου τεχνικού υπολογιστών από το Λονδίνο. Αφού του ζητήθηκε να δουλέψει τα Σαββατοκύριακα, βδομάδες με επιπλέον βάρδιες για να τον αλλάξουν σε πρωινές χωρίς προειδοποίηση, η δουλειά του τον έχει αφήσει τελείως «στραγγισμένο». Τόσο πολύ που την παράτησε χωρίς να εξασφαλίσει άλλη. «Δεν αντέχω άλλο αυτό» (είπε).
Ο Αντονι δεν είναι μόνος σε αυτή την κατάσταση. Μέχρι το τέλος του 2021, η επαγγελματική εξουθένωση επηρέαζε περισσότερο από το 79% των εργαζομένων στο Ηνωμένο Βασίλειο, σύμφωνα με έρευνα της εταιρείας ανθρώπινου δυναμικού Ceridian, με το 35% των ατόμων να αναφέρουν υψηλά ή ακραία επίπεδα.
Σχεδόν οι μισοί (49%) από τους ερωτηθέντες στην έρευνα ανέφεραν τον αυξημένο φόρτο εργασίας ως αιτία. Η συνεχιζόμενη πανδημία, η ανάκαμψη μετά την Covid και η λεγόμενη Μεγάλη Παραίτηση, συντελούν στο ότι οι εργοδότες πιέζουν περισσότερο τους εργαζομένους τους παρά ποτέ. Κι αυτό προκαλεί κρίση σωματικής και ψυχικής υγείας.
Υπάρχει πιθανότητα ανάκαμψης; Πόσος χρόνος χρειάζεται για να ξεπεράσουμε μια σωματική και ψυχολογική εξουθένωση;
Έχουμε δει ”τσιτάτα” όπως αυτοφροντίδα, Σαββατοκύριακα ευεξίας και ψηφιακή αποτοξίνωση να γίνονται ο κανόνας, αλλά κινδυνεύουμε να αγνοήσουμε την ευρύτερη εικόνα - ότι οι σύντομες στάσεις ανάπαυσης ή χαλάρωσης δεν αντισταθμίζουν την επίπονη, ενοχλητική και θολωτική φύση του να εργάζεται κανείς σε μια καπιταλιστική κοινωνία.
Λοιπόν, τι μπορούμε να κάνουμε; Η προφανής λύση - αν η Μεγάλη Παραίτηση είναι κάτι που πρέπει να συμβεί – είναι να εγκαταλείψουμε εργασιακούς χώρους, ακόμη και επαγγέλματα, που βλάπτουν την υγεία μας.
Αυτό έπρεπε να κάνει η 26χρονη Λάνα*, 26, εργαζόμενη σε κοινωνικές υπηρεσίες στη Νέα Υόρκη, για να ανακουφιστεί από το «κάψιμό» της.
«Σταμάτησα να εργάζομαι στον πιο τοξικό τομέα στα πλαίσιο του οποίου αναγκάστηκα να ταξιδέψω σε όλη την πόλη σε μέρη που δεν ήταν ασφαλή. Δεν έλαβα καμία υποστήριξη όταν ασχολήθηκα με ανθρώπους που βρίσκονταν σε ακραία ταλαιπωρία ή άτομα που πέθαιναν. Έτσι αποφάσισα να εγκαταλείψω το ”γήπεδο”», λέει στην HuffPost.
«Τώρα κάνω τη δουλειά μου και γυρίζω σπίτι. Δεν ταξιδεύω, δεν αντιμετωπίζω περιπτώσεις θανάτου, δεν αργώ και δεν παίρνω τη δουλειά μαζί μου στο σπίτι.
Το ”κάψιμό” μου επηρέαζε εμένα και τους πελάτες μου. Έπρεπε να ρίξω μια καλή ματιά στον εαυτό μου και να δώσω στον εαυτό μου την ελευθερία να αναπνεύσει ξανά».
Η Λάνα λέει ότι αναγνωρίζει ότι δεν μπορούν όλοι να εγκαταλείψουν τη δουλειά τους αμέσως, ειδικά δεδομένου του πόσο υψηλό είναι το κόστος ζωής αυτή τη στιγμή.
Αλλά αν νιώθουμε μεγάλη εξάντληση, λέει, αξίζει να κάνουμε μια αλλαγή, αντί να προσπαθούμε απλώς να την αντιμετωπίσουμε.
«Το να βρούμε μια καινούργια δουλειά δεν είναι σίγουρα ο μόνος τρόπος για να ξεπεράσουμε το ”κάψιμο”, αλλά πρέπει να ξέρουμε πότε είναι ώρα να κάνουμε ένα διάλειμμα ή να επανεκτιμήσουμε», λέει. «Νιώθω ότι το χρωστάμε στον εαυτό μας».
Και ενώ μπορεί να μην είμαστε σε θέση να ξεπεράσουμε εντελώς αυτό το ”μπλοκάρισμα”, υπάρχουν ορισμένα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε την εξουθένωση που αισθανόμαστε.
Η Τζο Ντέιβινσον, που ασχολείται με την στρατηγική επιχειρήσεων, η οποία καθοδηγεί κατά κύριο λόγο γυναίκες επιχειρηματίες, λέει ότι βλέπει πολύ συχνά την επαγγελματική εξουθένωση στους πελάτες της.
Ας αναγνωρίσουμε πότε μας πιέζουν πάρα πολύ, λέει. «Ας αναγνωρίσουμε ότι η εξουθένωση είναι αποτέλεσμα του σώματός μας που μας λέει να σταματήσουμε. Αλλά επιλέγουμε να το αγνοήσουμε και δεν ακούμε», λέει στην HuffPost. «Η πραγματοποίηση αλλαγών είναι σημαντική γιατί η επιστροφή στην ίδια ακριβώς κατάσταση το μόνο που θα κάνει είναι να καθυστερήσει την επούλωση».
Πόσο καιρό, λοιπόν, μπορούμε να περιμένουμε να έρθει η ανάκαμψη; Λοιπόν, δεν υπάρχει σωστή απάντηση, καθώς το ταξίδι δεν είναι τόσο «γραμμικό».
«Η ανάκαμψη από την επαγγελματική εξουθένωση επηρεάζεται σίγουρα από το πόσο καιρό συνεχίζεται και το πώς το άτομο αναγνωρίζει ότι του έχει συμβεί και πόσο ενεργά θέλει να το ξεπεράσει. Για κάποιους μπορεί να είναι 10-12 εβδομάδες, ωστόσο για άλλους μπορεί να χρειαστούν χρόνια».
Δέκα βήματα για να διαχειριστούμε το «κάψιμο»
Η Ντέιβισον λέει ότι υπάρχουν τρόποι με τους οποίους μπορούμε να συμβάλλουμε στο να αναρρώσουμε, είτε αυτό σημαίνει τελικά να εγκαταλείψουμε μια δουλειά – είτε όχι. Ακολουθούν μερικά από αυτά τα βήματα:
1. Ας αναγνωρίσουμε ότι υπάρχει
2. Ας παρακολουθήσουμε τα επίπεδα άγχους (ας χρησιμοποιήσουμε μια εφαρμογή, ή ένα ημερολόγιο)
3. Ας προσδιορίσουμε τους στρεσογόνους παράγοντες κι ας απομακρυνθούμε από αυτές τις καταστάσεις
4. Ας ζητήσουμε επαγγελματική βοήθεια. Αυτό είναι δύναμη και όχι αδυναμία
5. Ας δημιουργήσουμε μια ισορροπία επαγγελματικής ζωής που περιλαμβάνει χρόνο για διασκέδαση και ξεκούραση
6. Ας αλλάξουμε δουλειά εάν αυτό επηρεάζει πραγματικά άσχημα την ψυχική μας υγεία
7. Ας είμαστε πιο ευγενικοί με τον εαυτό μας κι ας κρατάμε ένα ημερολόγιο ευγνωμοσύνης
8. Ας το «κατέχουμε», κι ας πιστέψτε ότι μπορούμε να το αλλάξουμε
9. Ας φτιάξουμε ένα υγιεινό πρόγραμμα ύπνου και διατροφής
10. Ας βάλουμε όρια
Αν και αυτοί είναι τρόποι με τους οποίους ως άτομα μπορούμε να βελτιώσουμε τις συνθήκες μας, να θυμόμαστε ότι ο καθορισμός προσωπικών ορίων μπορεί να μην αλλάξει τις απαιτήσεις της εργασίας μας.
Αυτό απαιτεί βοήθεια από όλη την εταιρεία ή εάν είμαστε αρκετά παλιοί, επιμονή στις απαιτήσεις για αλλαγή της ευρύτερης εργασιακής κουλτούρας. Η εργασία πρέπει να είναι συμπληρωματικό μέρος της ζωής μας, όχι αυτό που την κάνει αβίωτη.
*Τα ονόματα έχουν αλλάξει και τα επώνυμα παραλείφθηκαν για λόγους ανωνυμίας.