«Το να κόψεις το κάπνισμα είναι το ευκολότερο πράγμα. Εγώ το ’χω κόψει τουλάχιστον δέκα φορές». Αυτή η φράση αποδίδεται – ίσως λανθασμένα – στον Αμερικανό συγγραφέα, Μαρκ Τουέην, ωστόσο αποτελεί φράση κλισέ του μέσου Έλληνα καπνιστή.
Από τον αιώνα που έζησε ο Τουέην (πέθανε το 1910) μέχρι σήμερα έχουν υπάρξει δεκάδες μέθοδοι διακοπής καπνίσματος, οι περισσότερες από τις οποίες κρίθηκαν ανεπιτυχείς, με μοναδική εξαίρεση τη θεραπεία διακοπής καπνίσματος που προσφέρεται δωρεάν για κάθε καπνιστή σε οποιοδήποτε νοσοκομείο της χώρας. Τα τελευταία χρόνια, όμως, υπήρχε η αντίληψη ότι και το ηλεκτρονικό τσιγάρο αποτελεί όπλο κατά του καπνίσματος. Οπως όλα δείχνουν, όμως, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.
Τον τελευταίο μήνα στις ΗΠΑ έχουν σημειωθεί οχτώ θάνατοι και εκατοντάδες νοσηλείες από το ηλεκτρονικό τσιγάρο. Η επικρατούσα μέχρι στιγμής διάγνωση είναι ότι όσοι νόσησαν από πνευμονοπάθεια, εξαιτίας του ηλεκτρονικού τσιγάρου χρησιμοποιούσαν υγρά με κανναβινοειδή, τα οποία ήταν πολύ τοξικά για τους πνεύμονες των καταναλωτών. Ωστόσο, υπήρχαν και άτομα που νοσηλεύτηκαν, ενώ δεν είχαν χρησιμοποιήσει ποτέ τα εν λόγω προϊόντα. Τι πραγματικά ισχύει;
Η HuffPost Greece, με αφορμή τα κρούσματα πνευμονοπάθειας εξαιτίας του ηλεκτρονικού τσιγάρου που εγείρουν κύμα ανησυχίας στις ΗΠΑ, επικοινώνησε με δύο Έλληνες καθηγητές πνευμονολογίας για να εξηγήσουν αν πράγματι το ηλεκτρονικό τσιγάρο μπορεί να καταστεί ακόμα και πιο επιβλαβές από το συμβατικό τσιγάρο για τον ανθρώπινο οργανισμό. Ο Θεόδωρος Βασιλακόπουλος, Καθηγητής Πνευμονολογίας και Εντατικής Θεραπείας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και η Αθανασία Πατάκα, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Ιατρικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και εργαζόμενη στην Κλινική Πνευμονικής Ανεπάρκειας στο νοσοκομείο Παπανικολάου, καταλήγουν από κοινού στο συμπέρασμα ότι το μέλλον για τον καρκίνο του πνεύμονα είναι δυσοίωνο.
Οχτώ θάνατοι, εκατοντάδες κρούσματα και κύματα ανησυχίας για το ηλεκτρονικό τσιγάρο στις ΗΠΑ. Πώς προέκυψε τόσο ξαφνικά ο φόβος για το άτμισμα;
Θεόδωρος Βασιλακόπουλος (Θ.Β): Δεν προέκυψε τελείως ξαφνικά. Ήδη τα τελευταία χρόνια υπάρχουν στη διεθνή ιατρική βιβλιογραφία αναφορές περιστατικών, όπου οι ασθενείς νόσησαν στον πνεύμονα και η αιτία της νόσου ήταν η χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου. Αυτό που δεν υπήρχε μέχρι στιγμής ήταν αυτό το κύμα μαζικών περιστατικών, ώστε να δημιουργηθεί αυτός ο θόρυβος και να ευαισθητοποιηθεί η κοινή γνώμη. Το ερώτημα είναι τι προκάλεσε αυτή την έκρηξη. Μέχρι στιγμής δεν έχει δοθεί ξεκάθαρη απάντηση. Υπάρχουν μόνο εικασίες, επειδή τα ευρήματα δεν είναι σταθερά σε κάθε ασθενή. Υπάρχει συζήτηση, ότι μπορεί να οφείλεται στα υγρά που περιείχαν κάνναβη, δεν έχει παρατηρηθεί, όμως, κάτι τέτοιο σε όλους τους ασθενείς. Υπάρχει ένα 25% των ασθενών που δεν είχαν χρησιμοποιήσει προϊόντα κάνναβης.
Αθανασία Πατάκα (Α.Π): Η αλήθεια είναι ότι το τελευταίο διάστημα είχαμε αυτά τα κρούσματα στις ΗΠΑ, επειδή σύμφωνα με τον αρμόδιο οργανισμό, κυκλοφόρησε ένα υγρό με κάποια συστατικά που προκάλεσαν μεγαλύτερη τοξικότητα στον πνεύμονα και μάλιστα σε νεαρές ηλικίες, ενώ πολλά από αυτά περιείχαν συστατικά κάνναβης.
Και παλαιότερα όμως υπήρχαν κρούσματα που οφείλονταν στο ηλεκτρονικό τσιγάρο, αλλά ήταν λιγότερα, οπότε δεν δόθηκε η αρμόζουσα σημασία. Πλέον, με τόσα πολλά περιστατικά θα βγουν τα ανάλογα πορίσματα για το τι πραγματικά συμβαίνει.
Διαπιστώθηκε ότι τα περισσότερα θύματα του ηλεκτρονικού τσιγάρου άτμιζαν κανναβινοειδή και διαγνώστηκαν με περισσότερη χημική βιταμίνη Ε από τον μέσο όρο. Θα μπορούσαν όμως να πεθάνουν και από το άτμισμα των απλών υγρών νικοτίνης;
Α.Π: Το ηλεκτρονικό τσιγάρο ακόμα κι εμείς οι γιατροί δεν το σκεφτόμασταν στην αρχή ως αιτία προβλήματος και αρκετοί είναι αυτοί που δεν ρωτούσαν καν για το άτμισμα. Έμεναν στην ερώτηση «Καπνίζετε;», οπότε στο παρελθόν υπήρχαν και περιστατικά πνευμονοπαθειών που οφείλονταν στο ηλεκτρονικό τσιγάρο, αλλά δεν είχαν μελετηθεί ενδελεχώς. Πάντως, το κύμα αυτή τη στιγμή είναι ανησυχητικό.
Θ.Β: Ευθύνη έχουν και οι εταιρείες που πουλάνε τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα προϊόντα τους, για αυτό θα πρέπει να προσέχουν ιδιαίτερα οι καταναλωτές. Όταν για παράδειγμα αναφέρεται ότι τα προϊόντα τους είναι «πιστοποιημένα», δεν σημαίνει ότι έχει υπάρξει ο απαραίτητος ιατρικός έλεγχος για να διαπιστωθεί ότι δεν εγκυμονούν κινδύνους για την υγεία των καταναλωτών. Και αυτό, διότι δεν θεωρούνται φάρμακα, οπότε η έγκρισή τους δεν περνά τη διαδικασία έγκρισης ενός φαρμάκου (εργαστήρια – πειραματόζωα – δοκιμή από ανθρώπους σε μικρή κλίμακα – δοκιμή από ανθρώπους σε μεγαλύτερη κλίμακα κ.ο.κ). Για αυτό και έχει βγει επίσημη οδηγία, που παροτρύνει τους ατμιστές να διακόψουν τη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου, μέχρι να διαγνωστεί με σαφήνεια τι είναι αυτό που προκάλεσε το μαζικό κύμα πνευμονοπαθειών.
Απαγόρευση αρωματικών υγρών στις ΗΠΑ: Αποτελεί δραστική επίλυση του προβλήματος; Εσείς ποια μέτρα θα προτείνατε;
Α.Π: Ουσιαστικά η λύση είναι η ενημέρωση. Θα πρέπει πλέον οι καταναλωτές να καταλάβουν ότι το άτμισμα δεν είναι αθώο. Δεν ξέρουμε ακόμα τόσα πολλά για το ηλεκτρονικό τσιγάρο για να πούμε με ακρίβεια πόσο βλαβερό είναι. Σκεφτείτε, για το συμβατικό τσιγάρο οι γιατροί χρειάστηκαν 50 χρόνια για να αποδείξουν πόσο βλαβερό είναι. Είναι στο χέρι μας όμως να μην περιμένουμε τόσο πολύ για να δούμε τα αποτελέσματα του ηλεκτρονικού. Αποτελεί έναυσμα για να καταλάβουμε ότι δεν είναι τόσο αθώο. Τα πνευμόνια υπάρχουν για να αναπνέουμε.
Θ.Β: Τα διάφορα αρωματικά προσθέτουν περισσότερες ουσίες, οι οποίες όταν θερμανθούν μπορούν να γίνουν επικίνδυνα τοξικές. Για παράδειγμα, η κανέλλα δεν σημαίνει ότι επειδή μπορεί να απορροφηθεί από το στομάχι, μπορεί να συμβεί το ίδιο και με τον πνεύμονα. Τέτοιες, λοιπόν, εν δυνάμει τοξικές ουσίες υπάρχουν πολλές στα ηλεκτρονικά τσιγάρα, που απλά δεν ξέρουμε ποια ακριβώς είναι η τοξικότητά τους. Ένας από τους βασικούς λόγους που δεν το ξέρουμε αυτό είναι ότι οι ατμιστές δεν έχουν συνδέσει ποτέ συμπτώματα που είχαν με τη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου, επειδή το θεωρούν ασήμαντο, οπότε δεν είχαμε περισσότερες λεπτομέρειες.
Πολύ πιθανόν λοιπόν να υπάρξουν στο μέλλον περισσότερες πνευμονοπάθειες που να σχετίζονται με το άτμισμα. Η μόνη συμβουλή που μπορούμε να δώσουμε αυτή τη στιγμή είναι να αποφεύγουν το άτμισμα μέχρι να έχουμε περισσότερες πληροφορίες για τη νόσο και να ξέρουν ότι οι διαφημίσεις που βασίζονται στην αντίληψη ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι υγιές δεν βασίζεται στην πραγματικότητα, επειδή δεν υπάρχουν έρευνες να το υποστηρίξουν. Αντίθετα, όσο περνά ο καιρός βγαίνουν όλο και περισσότερες έρευνες που καταγράφουν ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρο βλάπτει την υγεία είτε σε ίδιο βαθμό με το συμβατικό τσιγάρο, είτε σε μικρότερο, είτε ακόμα και σε μεγαλύτερο.
Ηλεκτρονικό τσιγάρο στην Ελλάδα: Αποτέλεσε όπλο για να διακοπεί το κάπνισμα; Θεωρείται λιγότερο επιβλαβές από το τσιγάρο;
Θ.Β: Το ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν αποτελεί μέθοδο διακοπής καπνίσματος. Ακόμα και στις πιο ευνοϊκές για το ηλεκτρονικό τσιγάρο μελέτες, τα ποσοστά επιτυχίας διακοπής του κανονικού τσιγάρου και αντικατάστασής του με το άτμισμα είναι μηδαμινά. Εξάλλου, όταν τα υγρά ηλεκτρονικού τσιγάρου περιέχουν νικοτίνη, η εξάρτηση δεν φεύγει. Ταυτόχρονα, υπάρχει κι άλλος ένας κίνδυνος που πρέπει να σημειωθεί. Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα – επειδή είναι γκατζετάκια- προσελκύουν πάρα πολλούς έφηβους. Έχει διαπιστωθεί ότι πάρα πολλοί από αυτούς στο μέλλον μετατρέπονται σε καπνιστές.
Α.Π: Σε παγκόσμιο επίπεδο, με εξαίρεση ελάχιστες χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, που προωθεί το ηλεκτρονικό τσιγάρο για τη διακοπή, δεν έχει παρατηρηθεί ότι το άτμισμα αποτελεί μέθοδος διακοπής καπνίσματος. Όσοι πήραν ηλεκτρονικό για να κόψουν το συμβατικό είτε συνέχισαν με αυτό ή έκαναν και από τα δύο.
Τι δείχνουν οι έρευνες μέχρι στιγμής για το ηλεκτρονικό τσιγάρο; Είναι εξίσου επικίνδυνο όσο παρουσιάζεται;
Α.Π: Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι κάποιες βλάβες που προκαλούν είναι παρόμοιες με εκείνες του συμβατικού τσιγάρου. Οπότε, δεν μπορούμε να προτείνουμε το ηλεκτρονικό τσιγάρο σαν ασφαλές μέτρο διακοπής καπνίσματος όσο δεν είμαστε σίγουροι για τα προβλήματα που προκαλεί. Δεν ξέρουμε ούτε καν για τα υγρά τι περιέχουν, ειδικά αν προέρχονται από το παραεμπόριο.
Τι συμβουλές θα δίνατε σε έναν καπνιστή, έναν ατμιστή κι έναν καπνιστή συσκευής IQOS
Θ.Β: Ακριβώς τις ίδιες. Δεν υπάρχουν μελέτες που να λένε ότι εναλλακτικές μορφές καπνίσματος είναι ασφαλείς για την υγεία. Για την οικονομία της κουβέντας μας, μέχρι στιγμής υποτίθεται ότι είναι 70-80% λιγότερο βλαβερά από το κανονικό, ωστόσο παραμένει, όπως μπορείτε να φανταστείτε, είναι εξίσου επικίνδυνα για την υγεία. Πρέπει να πείσουμε τους καπνιστές να διακόψουν οποιαδήποτε μορφή καπνίσματος. Πλέον, υπάρχει επιστημονική μέθοδος που μπορεί να ακολουθήσει ο καπνιστής και βρίσκεται στα περισσότερα δημόσια νοσοκομεία της χώρας ή μπορεί να απευθυνθεί σε όλους τους Έλληνες ιδιώτες πνευμονολόγους. Υπάρχει συγκεκριμένη επιστημονική μεθοδολογία που περιλαμβάνει και φαρμακευτική αγωγή, συμβουλευτική και διατροφική παρέμβαση, ώστε να μην παχαίνει αυτός που κόβει το κάπνισμα. Οι εναλλακτικές μορφές καπνίσματος δεν υφίστανται (βελονισμός, φαρμακευτικά προϊόντα). Στο μυαλό μας είναι όλα, αλλά δυστυχώς λίγοι κόβουν το τσιγάρο μαχαίρι από μόνοι τους.
Α.Π: Αλλαγή στον τρόπο ζωής. Εγκατάλειψη όλων των μομφών καπνίσματος και άθληση. Ειδικά σε νέα παιδιά που ξεκινάνε το άτμισμα εξαιτίας των γεύσεων . Έρευνα έδειξε ότι 1 στους 6 εφήβους που ξεκινάνε το άτμισμα για τις γεύσεις, μπορεί να τους οδηγήσει και σε άλλες εξαρτήσεις (πχ κοκαΐνη).
Οι προβλέψεις των επόμενων χρόνων για τον καρκίνο του πνεύμονα είναι ευοίωνες ή δυσοίωνες;
Θ.Β: Δυσοίωνες σε ότι αφορά τα περιστατικά που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Αυξάνονται τα περιστατικά καρκίνου του πνεύμονα και αυτό το παρατηρούμε πια σε μικρότερες ηλικίες, επειδή τα προηγούμενα χρόνια οι καπνιστές άρχισαν να καπνίζουν από το γυμνάσιο ή το λύκειο.
Είναι πιο ευοίωνες όσον αφορά τη φαρμακευτική αντιμετώπιση του καρκίνου, επειδή συνεχώς έχουμε όλο και πιο αποτελεσματικά όπλα στα χέρια μας που μας βοηθούν να κάνουμε καλύτερα τη δουλειά μας.
Α.Π: Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια βλέπουμε καρκίνους του πνεύμονα σε υψηλό ποσοστό σε γυναίκες και σε νεαρά άτομα. Οι Ελληνίδες είναι οι πιο μανιακές καπνίστριες στον κόσμο. Η υπ’ αριθμόν πρώτη αιτία της συγκεκριμένης μορφής καρκίνου είναι το κάπνισμα. Τα νέα φάρμακα που βγαίνουν ίσως κάνουν πιο αποτελεσματική την αντιμετώπιση του. Όμως, πρέπει να μπούμε σε μια νέα εποχή που θα έχουμε την παιδεία να αποφασίσουμε την παντελή διακοπή του καπνίσματος για να εξαλειφθούν τα ειδεχθή φαινόμενα. Την ατμοσφαιρική ρύπανση δεν μπορούμε να την ελέγξουμε, ας ελέγξουμε τον καπνό που βγαίνει από τα τσιγάρα.
Στο νοσοκομείο Παπανικολάου έχουμε το τμήμα διακοπής καπνίσματος και όποιος θέλει μπορεί να κλείσει ραντεβού στο νοσοκομείο και να μας βρει.