Παρά τα αντικαθεστωτικά συνθήματα που ακούγονται από τους διαδηλωτές στο Ιράν, αναλυτές θεωρούν ότι το κίνημα διαμαρτυρίας γεννήθηκε από το ίδιο αίσθημα οργής που συγκλονίζει κάθε χώρα που πλήττεται από τη λιτότητα.
«Αυτό που συχνότερα κατεβάζει τους Ιρανούς στο δρόμο είναι τα καθημερινά οικονομικά - η απογοήτευση μπροστά στην έλλειψη θέσεων εργασίας, η αβεβαιότητα για το μέλλον των παιδιών», εξηγεί ο Εσφαντιάρ Μπατμανγκελίτζ, ιδρυτής του Europe-Iran Business Forum.
Σύμφωνα με τον ίδιο, οι ταραχές των τελευταίων ημερών προκλήθηκαν από τα μέτρα λιτότητας που εφάρμοσε ο πρόεδρος Χασάν Ροχανί από την έλευσή του στην εξουσία το 2013, όπως οι δημοσιονομικές περικοπές των κοινωνικών παροχών ή οι αυξήσεις της τιμής των καυσίμων που ανακοινώθηκαν εδώ και λίγες εβδομάδες.
«Για τον Ροχανί, οι προϋπολογισμοί λιτότητας είναι δύσκολο να περάσουν, αλλά πρόκειται για αναγκαία μέτρα για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού και των νομισματικών προβλημάτων, καθώς και για να γίνει το Ιράν περισσότερο ελκυστικό για τους επενδυτές», σύμφωνα με τον Εσφαντιάρ Μπατμανγκελίτζ.
Ωστόσο, «έπειτα από μία πολύ δύσκολη περίοδο κυρώσεων, η λιτότητα δεν μπορεί παρά να δοκιμάζει την υπομονή των ανθρώπων».
Οι διαδηλώσεις ξέσπασαν την Πέμπτη στον Μασχάντ, δεύτερη σε μέγεθος πόλη του Ιράν, πριν απλωθούν σε ολόκληρη τη χώρα. Συνθήματα όπως «Θάνατος στον δικτάτορα» και επιθέσεις κατά συμβόλων του καθεστώτος έδωσαν στις διαδηλώσεις, τις μεγαλύτερες από το 2009, έναν αέρα επανάστασης.
Η κυβέρνηση επέρριψε την ευθύνη σε «εχθρικά στοιχεία» από το εξωτερικό που υποκινούν το κίνημα διαμαρτυρίας.
Ορισμένοι υποπτεύονται επίσης τους συντηρητικούς του καθεστώτος, αντιπάλους της μετριοπαθούς πτέρυγας στην οποία ανήκει ο πρόεδρος Χασάν Ροχανί, ότι επιδιώκουν να σαμποτάρουν την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης παρά τον κίνδυνο να προκαλέσουν ένα κίνημα που θα είναι δύσκολο να ελεγχθεί.
«Υπάρχουν αποδείξεις, κυρίως από τη Μασχάντ, ότι οι διαδηλώσεις οργανώθηκαν με πολιτικούς στόχους», δήλωσε στο πρακτορείο ειδήσεων Tasnim ο Αμίρ Μοχεμπιάν, αναλυτής με έδρα την Τεχεράνη και τόνισε ότι οι οργανωτές του κινήματος «δεν είχαν προβλέψει ότι θα λάβει τέτοιες διαστάσεις. Δεν μπορούμε να παίζουμε με κινήματα διαμαρτυρίας».
Τράπεζες υπό κατάρρευση
Ωστόσο, η οργή που προκλήθηκε από την οικονομική κατάσταση είναι εμφανής εδώ και λίγα χρόνια και κυριάρχησε στις τελευταίες εκλογές του Μαΐου.
Μικρά κινήματα διαμαρτυρίας οργανώθηκαν: τις τελευταίες εβδομάδες, το πρακτορείο ειδήσεων ILNA που έχει σχέσεις με τα ιρανικά συνδικάτα, έκανε λόγο για εκδηλώσεις διαμαρτυρίας εκατοντάδων εργαζομένων στον πετρελαϊκό τομέα για καθυστερήσεις πληρωμών, καθώς και εργατών εργοστασίου κατασκευής τρακτέρ στην Ταμπρίς κατά της διακοπής λειτουργίας της μονάδας.
Η οργή ενισχύθηκε με την κατάρρευση πιστωτικών ιδρυμάτων, των ισλαμικών ψευδοτραπεζών, που έπληξε εκατομμύρια επενδυτών.
Οι εταιρείες αυτές πολλαπλασιάσθηκαν υπό την προεδρία του Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ και κατέρρευσαν όταν εξερράγη η στεγαστική φούσκα.
«Δεν εκπλήσσομαι από τις διαδηλώσεις αυτές. Είχαμε αυτά τα δύο τελευταία χρόνια πορείες κατά των τραπεζών και των πιστωτικών εταιριών», υπενθυμίζει ο πολιτικός επιστήμονας Μοϊτάμπα Μουσαβί.
«Ολος ο κόσμος λέει ότι οι διαδηλωτές προέρχονται από τις μη ευνοημένες τάξεις, αλλά πολλοί διαδηλωτές ανήκουν στη μεσαία τάξη που έχασε πολλά από τα περιουσιακά της στοιχεία», διαβεβαιώνει.
Δικαίωμα στη διαμαρτυρία
Εκτός από τα προφανή οικονομικά αίτια, η δυσαρέσκεια για τους περιορισμούς των ατομικών ελευθεριών παραμένει.
Ακόμη και εντός της συντηρητικής πολιτικής τάξης, αναγνωρίζεται ότι οι Ιρανοί έχουν περιορισμένο χώρο για να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους.
«Το Σύνταγμά μας αναγνωρίζει το δικαίωμα στη διαμαρτυρία, αλλά στην πράξη δεν υπάρχει μηχανισμός για να γίνει αυτό», τονίζει ο Γολαμρεζά Μπεμπαχί Μογντάμ, εκπρόσωπος της συντηρητικής Ενωσης του Μαχητικού Κλήρου στο πρακτορείο ISNA.
«Οι υπεύθυνοι θα πρέπει να ακούν τον λαό. Τα μέσα ενημέρωσης επίσης έχουν την υποχρέωση να καλύπτουν τις διαδηλώσεις».
Αφού ζήτησε επιστροφή στην ηρεμία και υποσχέθηκε μεγαλύτερο χώρο για διαμαρτυρία, ο πρόεδρος Χασάν Ροχανί προειδοποίησε χθες ότι «ο ιρανικός λαός θα απαντήσει στους υποκινητές της βίας που αποτελούν μία μικρή μειονότητα».
Ορισμένοι πολιτικοί αναλυτές αμφιβάλλουν ότι οι διαδηλώσεις μπορούν να εξελιχθούν σε σοβαρή απειλή για το καθεστώς, θεωρώντας ότι δεν μοιάζει να υπακούουν σε έναν συγκεκριμένο μηχανισμό.
Τα πολιτικά συνθήματα θεωρούνται άλλοθι για το καθεστώς, καθώς του επιτρέπουν να καταστείλει τους διαδηλωτές χαρακτηρίζοντάς τους βίαια και αντικοινωνικά στοιχεία.
«Το σύστημα προτιμά τις πολιτικές διαδηλώσεις από τις διαμαρτυρίες που πραγματοποιούνται για οικονομικούς λόγους, διότι είναι πιο εύκολο να ελεγχθούν», σύμφωνα με τον Μοϊτάμπα Μουσαβί.
Και τώρα αντιδιαδηλώσεις
Στο μεταξύ δεκάδες χιλιάδες φιλοκυβερνητικοί διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν σήμερα σε πολλές πόλεις του Ιράν για να καταδικάσουν «τις ταραχές» που εκδηλώνονται τις τελευταίες ημέρες.
Κρατώντας πανό στα οποία κατήγγειλαν «τους ταραξίες», οι διαδηλωτές φώναζαν συνθήματα υπέρ του ανώτατου πνευματικού ηγέτη του Ιράν, του αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, αλλά και «θάνατο στην Αμερική», «θάνατο στο Ισραήλ».
Η τηλεόραση μετέδωσε απευθείας εικόνες από τις μαζικές διαδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στις πόλεις Αχβάζ, Αράκ, Ιλάμ, Γκοργκάν και Κερμανσάχ.
Ο Ιρανός πρόεδρος Χασάν Ροχανί σχολίασε ότι οι ταραξίες αποτελούν «μια μικρή μειονότητα», ενώ πρόσθεσε ότι ο λαός θα τους απαντήσει. Επεσήμανε μάλιστα ότι η κυβέρνηση πρόκειται, αν κριθεί απαραίτητο, να κινητοποιήσει χιλιάδες ανθρώπους για να σταματήσει η βία.
Οι σημερινές διαδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν έπειτα από μια ήρεμη νύκτα στην Τεχεράνη, όπου τα τρία προηγούμενα βράδια είχαν οργανωθεί μικρές κινητοποιήσεις, σύμφωνα με τα μέσα ενημέρωσης και αξιωματούχους.
«Δεν υπάρχει καμία πληροφορία για συγκρούσεις ή συλλήψεις στην Τεχεράνη», μετέδωσε αργά χθες Τρίτη το βράδυ το πρακτορείο Ilna που πρόσκειται στους μεταρρυθμιστές.
Και η παρουσία των αστυνομικών ήταν μικρότερη στην πρωτεύουσα σε σχέση με τις προηγούμενες ημέρες, όπως μετέδωσαν δημοσιογράφοι του AFP.
Ωστόσο στην επαρχία Ισφαχάν δύο άνθρωποι πυροβόλησαν εναντίον ενός αστυνομικού φυλακίου μπροστά από τη νομαρχία και μιας τράπεζας στην πόλη Λενζάν χωρίς να υπάρξουν θύματα, σύμφωνα με το κρατικό τηλεοπτικό δίκτυο.
Τη Δευτέρα το βράδυ βίαια επεισόδια σημειώθηκαν στην επαρχία Ισφαχάν από τα οποία σκοτώθηκαν εννέα άνθρωποι.
Οι αρχές ανακοίνωσαν και άλλες συλλήψεις «υποκινητών» των ταραχών σε πολλές πόλεις της χώρας, κυρίως στην Κάρατζ, το Ισλαμαμπάντ Γαρμπ και την Κερμανσάχ. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, 450 άνθρωποι έχουν συλληφθεί στην Τεχεράνη από το Σάββατο το βράδυ και εκατοντάδες ακόμη στην υπόλοιπη χώρα.