Συχνά ακούμε στις ειδήσεις και στα Μ.Μ.Ε. την Τουρκία να κάνει λόγο για «γκρίζες ζώνες» στο Αιγαίο Πέλαγος, για ουδέτερες θαλάσσιες περιοχές, ελληνική αυθαιρεσία και προκλητικότητα ακόμη. Είναι λογικό για μια χώρα όπως η Τουρκία, η οποία πασχίζει να εδραιώσει τη θέση της στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής ως περιφερειακή δύναμη αλλά και ως ηγέτιδα των ισλαμικών χωρών, να προσπαθεί να αποκτήσει ουσιαστική παρουσία τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Αν και δεν πρόκειται για μια παραδοσιακή θαλάσσια δύναμη όπως η Μ. Βρετανία, ή η Ελλάδα, η Τουρκία καταβάλει φιλότιμες προσπάθειες προκειμένου να εκσυγχρονίσει τον στόλο της, να ενδυναμώσει το θαλάσσιο εμπόριό της, αλλά και να ελέγξει ακόμη θαλάσσιες περιοχές και οδούς, οι οποίες θα την κρατήσουν όρθια για μερικές παρτίδες ακόμα στην παγκόσμια σκακιέρα.
Όσον αφορά την επεκτατική της πολιτική, λοιπόν, κύριο εμπόδιο εδώ και δεκαετίες αποτελεί το ελληνικό κράτος.
Αν και μικρό, το νησιωτικό κράτος της Ελλάδας διαθέτει πολύ μεγαλύτερη θαλάσσια επικράτεια ενώ αποτελεί διαχρονικά συνδετικό κρίκο τριών ηπείρων.
Το γεγονός ότι τα ελληνικά νησιά είναι πολυάριθμα και διασκορπισμένα αποτελεί πρόβλημα για την Τουρκία, καθώς δεν μπορεί να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της και αναγκάζεται να «κλειστεί» στα παράλιά της.
Τα τουρκικά νησιά είναι ελάχιστα και δεν μπορούν να της προσφέρουν το εύρος των θαλάσσιων περιοχών που θα ήθελε.
Επίσης, η Τουρκία γνωρίζει πως η Ελλάδα, όπως και κανένα άλλο κράτος, δεν πρόκειται να περιορίσει την επικράτειά της σε θάλασσα ή ξηρά, συνεπώς έπρεπε να βρει έναν άλλο τρόπο, προκειμένου να μικρύνει το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων αλλά και εν γένει των ελληνικών θαλάσσιων ζωνών (υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ κλπ). Έτσι λοιπόν προέκυψε η ιδέα των «γκρίζων ζωνών».
Οι «γκρίζες ζώνες» είναι θαλάσσιες περιοχές, σύμφωνα πάντα με το τουρκικό κράτος, στις οποίες βρίσκονται νησιά «ακαθορίστου κυριαρχίας» και οι οποίες δεν «καλύπτονται» από κάποια συνθήκη, που να προσδιορίζει ρητά την υπαγωγή τους στην επικράτεια του ελληνικού κράτους.
Ο όρος «γκρίζες ζώνες» δεν έχει καταγραφεί στο Διεθνές Δίκαιο, αποτελεί μια τουρκική καινοτομία, μια θεωρία, η οποία αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για την τουρκική κυβέρνηση όσον αφορά το Αιγαίο και τις διεκδικήσεις της.
Σύμφωνα με αυτή την τουρκική θεωρία, υπάρχουν ελληνικά νησιά στο Ανατολικό Αιγαίο, των οποίων η ελληνική κυριαρχία τίθεται υπό αμφισβήτηση, καθώς όπως υποστηρίζει η τουρκική πλευρά δεν μεταβιβάστηκαν μέσω κάποιας συνθήκης από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Ελλάδα και συνεπώς θα έπρεπε να ανήκουν στην Τουρκία ως διάδοχο κράτος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ο αριθμός των νησιών που συμπεριλαμβάνονται στις τουρκικές «γκρίζες ζώνες» κυμαίνεται στα 100-150 μικρού μεγέθους νησιά και περίπου 3.000 νησίδες και βράχους.
Η Συνθήκη ειρήνης της Λωζάνης 1923 ορίζει (στα άρθρα 6, 12 και 16) ότι στην τουρκική επικράτεια υπάγονται μόνο τα νησιά που βρίσκονται σε απόσταση έως 3 ν. μ. από τα τουρκικά παράλια, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά με άλλη διάταξη ή συμφωνία για συγκεκριμένες νήσους.
Επιπλέον, όσον αφορά την Ελλάδα, στο άρθρο 12 της ίδιας συνθήκης αναφέρεται ότι τα νησιά του Βορείου Αιγαίου τίθενται υπό καθεστώς ελληνικής κυριαρχίας με εξαίρεση την Ίμβρο, την Τένεδο και τις Λαγούσες νήσους. Συνεπώς υπάρχει καταγεγραμμένη παραχώρηση εκ μέρους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας του συνόλου των νησιών του Β. Αιγαίου στην Ελλάδα με εξαίρεση τα προαναφερθέντα νησιά.
Οι «γκρίζες ζώνες» είναι μια θεωρία, η οποία θίγει άμεσα την ακεραιότητα των συνόρων του ελληνικού κράτους, την εθνική κυριαρχία και την αρχή μη αλλαγής των υφιστάμενων συνόρων του Διεθνούς Δικαίου (uti possidetis).
Επίσης, μέσω αυτής της θεωρίας, η Τουρκία αποκτά τη δυνατότητα να αμφισβητήσει το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων, της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ και κατ’ επέκταση την κυριαρχία της Ελλάδας και την θαλάσσια επικράτειά της στο Ανατολικό Αιγαίο.
Καλό θα ήταν να μην διαιωνίζεται μια τέτοια «ιδέα» και να μην δέχεται καν η Ελλάδα να τίθεται ένα τέτοιο θέμα στο τραπέζι των συζητήσεων. Άλλωστε είναι πάγια τακτική της Τουρκίας, σε κάθε ελληνοτουρκική συζήτηση να παρουσιάζει μια ατελείωτη λίστα από ζητήματα τα οποία έχουν ως στόχο να αποπροσανατολίσουν τη κουβέντα και να ασκήσουν πίεση στην ελληνική πλευρά.
Επιπλέον, η ενδεχόμενη αποδοχή των «γκρίζων ζωνών» εκ μέρους της Ελλάδας μειώνει το στρατηγικό και γεωγραφικό βάθος της χώρας και δημιουργεί χώρο για την Τουρκία, αφήνοντάς την επεκταθεί αισθητά στο Αιγαίο και να αποτελέσει μελλοντικά απειλή για την ηπειρωτική Ελλάδα.