Μεγάλη είναι η κλιμάκωση της βίας τις τελευταίες εβδομάδες στο Τιγκράι, πολιτείας της βόρειας Αιθιοπίας, όπου εκατοντάδες στρατιώτες και πολλοί άμαχοι έχουν σκοτωθεί σε μια διαμάχη η οποία φαίνεται να χειροτερεύει μεταξύ των τοπικών δυνάμεων και της εθνικής κυβέρνησης. Η Βία απειλεί να εξαπλωθεί σε ολόκληρο Κέρας της Αφρικής, με ρουκέτες των αντικυβερνητικών δυνάμεων να έχουν πέσει ήδη στην Ασμάρα, πρωτεύουσα της Ερυθραίας, και χιλιάδες στρατιώτες να αποσύρονται από τη γειτονική Σομαλία, όπου περιφερειακές δυνάμεις μάχονται κατά ισλαμιστικής εξέγερσης.
Τι συνέβη
Μετά από συγκρούσεις νωρίτερα μέσα στο έτος, σοβαρές μάχες ξέσπασαν στις 4 Νοεμβρίου αφού ο Νομπελίστας πρωθυπουργός, Άμπι Αχμέντ, διέταξε τις δυνάμεις του να αντιδράσουν σε μια φερόμενη επιδρομή σε στρατόπεδο στο Τιγκράι. Το κύριο κόμμα της περιοχής, που κυβερνούσε τη χώρα ως μέλος συνασπισμού για τριάντα χρόνια πριν αναλάβει την εξουσία ο Άμπι το 2018, αντέδρασε καταλαμβάνοντας τμήματα της περιοχής ευθύνης της βόρειας διοίκησης του ομοσπονδιακού στρατού, αποκτώντας εξοπλισμό και στρατιώτες κατά τη διαδικασία. Δύο εβδομάδες από την έναρξη της σύγκρουσης, η οποία φαίνεται να εξελίσσεται σε γενικευμένο εμφύλιο, η κυβέρνηση ισχυρίζεται πως έχει καταλάβει σειρά πόλεων στο δυτικό Τιγκράι, που θεωρείται στρατηγικής σημασίας λόγω της σύνδεσης με το Σουδάν, από όπου θα μπορούσαν να προέλθουν εφόδια για τις δυνάμεις του Τιγκράι. Επίσης κυβερνητικές δυνάμεις έχουν ανακτήσει τον έλεγχο περιοχών στα νότια, κατά μήκος των συνόρων με την Αμχάρα της Αιθιοπίας.
Ποιοι μάχονται και γιατί
Η σύγκρουση είναι μεταξύ του Λαϊκού Απελευθερωτικού Μετώπου του Τιγκράι (TPLF) που κυβερνούσε για 27 χρόνια την Αιθιοπία πριν πάρει την εξουσία ο Άμπι, και της αιθιοπικής κυβέρνησης. Οι πολίτες του Τιγκράι, αν και είναι μόνο το 6% του πληθυσμού της χώρας, κάποτε κυριαρχούσαν στην εθνική πολιτική, μα έχασαν τη στήριξη λόγω υψηλών επιπέδων διαφθοράς, ευρείας καταστολής και μιας σειράς παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως βασανιστήρια αντιφρονούντων σε μυστικές φυλακές. Αν και η κυβέρνηση λέει πως εργάστηκε σκληρά για να ενσωματώσει το TPLF, παρέχοντας του θέσεις όπως αυτή του προέδρου του εθνικού κοινοβουλίου και υπουργικών πόστων, το Τιγκράι δεν το πίστεψε ποτέ, καθώς τα μέλη του TPLF θεωρούσαν ότι ο Άμπι ήθελε να υπονομεύσει την πολυεθνοτική ομοσπονδία της Αιθιοπίας, που δημιουργήθηκε το 1991 μετά την ανατροπή του μαρξιστικού καθεστώτος.
Καθώς οι εντάσεις κλιμακώνονταν, το TPLF έκανε τις δικές του εκλογές τον Σεπτέμβριο, αφού κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι αγνόησε το σύνταγμα καθυστερώντας τις εθνικές εκλογές. Η κυβέρνηση χαρακτήρισε παράνομη την ψηφοφορία και το TPLF αρνήθηκε να αναγνωρίσει την εξουσία του Άμπι. Τον προηγούμενο μήνα το TPLF μπλόκαρε τον διορισμό του νέου επικεφαλής της βόρειας διοίκησης, κάτι που αποτέλεσε την «τελευταία σταγόνα».
Ποια είναι τα συμφέροντα της ΕΕ στην Αιθιοπία
Η Αιθιοπία, όπου βρίσκεται και το αρχηγείο της Αφρικανικής Ένωσης, ήταν η πρώτη χώρα την οποία επέλεξε να επισκεφθεί η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αφού ανέλαβε επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η Αιθιοπία του Άμπι αποτελούσε πυλώνα ελπίδας και μεγάλων οικονομικών δυνατοτήτων αφού ο Άμπι απελευθέρωσε πολιτικούς κρατουμένους, υποσχέθηκε ελεύθερες εκλογές και ελευθερία του Τύπου, υποδέχτηκε εξόριστους και επέτρεψε σε οργανώσεις της αντιπολίτευσης που προηγουμένως χαρακτηρίζονταν τρομοκράτες να ενταχθούν στο πολιτικό φάσμα. Ο πρωθυπουργός ταίριαζε με τη στροφή της ΕΕ προς την Αφρική, που αποσκοπεί στη δημιουργία μιας πιο προοδευτικής σχέσης, πέρα από την κλασική παροχή βοήθειας και το αποικιακό παρελθόν. Μια ασταθής Αιθιοπία εν μέσω εμφυλίου πολέμου θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει όλη την περιοχή και να φέρει επανεξέταση της στρατηγικής αυτής, τουλάχιστον στην ανατολική Αφρική.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις των συγκρούσεων;
Πάνω από 25.000 Αιθίοπες πρόσφυγες έχουν ήδη καταφύγει στο Σουδάν, όπου οργανώσεις αρωγής και ο ΟΗΕ σπεύδουν να βοηθήσουν. Η Ερυθραία, η οποία είχε εμπλακεί σε πόλεμο με την Αιθιοπία από το 1998 ως το 2000 που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο περίπου 100.000 ανθρώπων, έχει ήδη εμπλακεί στη σύγκρουση. Η ηγεσία του TPLF κατηγορεί την Ερυθραία πως μάχεται στο πλευρό της αιθιοπικής κυβέρνησης- κάτι που η κυβέρνηση αρνείται- και το Σαββατοκύριακο το TPLF επιβεβαίωσε πως εκτόξευσε τρεις ρουκέτες εναντίον της Ασμάρα, πλήττοντας το διεθνές της αεροδρόμιο.
Οι αιθιοπικές δυνάμεις στη Σομαλία, ειδικά στο Γκέντο, που συνορεύει με την Αιθιοπία και την Κένυα, έχουν αποσυρθεί από τις θέσεις τους και έχουν αντικατασταθεί από βαριά οπλισμένες δυνάμεις της αστυνομίας από το σομαλικό κομμάτι της Αιθιοπίας. Η ανάκληση των αιθιοπικών δυνάμεων «θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα κενό ασφαλείας, δημιουργώντας ευκαιρίες για την ισλαμιστική οργάνωση αλ Σεμπάμπ», σύμφωνα με εσωτερικό έγγραφο της ΕΕ που είδε το Politico.
Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι ευρύτερες συνέπειες της βίας
Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, μέχρι και 100.000 άνθρωποι θα μπορούσαν να εγκαταλείψουν την Αιθιοπία μέσα στους επόμενους 12 μήνες. Οι άλλες περιοχές της Αιθιοπίας, ειδικά η μεγαλύτερή της, Ορόμια, είναι επιρρεπείς σε αναταραχές λόγω εθνοτικών διαφορών και διαμαρτυριών κατά της κυβέρνησης. Βίαιες διαδηλώσεις μετά τον φόνο του δημοφιλούς μουσικού Χαχαλού Χουντέσα κόστισαν τη ζωή σε περίπου 200 ανθρώπους. Επίσης, οι συγκρούσεις στις κοινότητες του Μπενισανγκούλ- Γκουμούζ τον Σεπτέμβριο άφησαν πίσω τους τουλάχιστον 140 νεκρούς. Με ομοσπονδιακές δυνάμεις να έχουν πάει βόρεια για να βοηθήσουν στη μάχη κατά του Τιγκράι, οι περιοχές αυτές έχουν αφεθεί έκθετες σε περαιτέρω αποσταθεροποίηση.
Η οικονομία της Αιθιοπίας έχει ήδη πληγεί από την πανδημία του κορονοϊού, κλιματικά σοκ και ακρίδες που έχουν προκαλέσει μεγάλη ζημιά στις φάρμες. Νέες συγκρούσεις θα επιδείνωναν ακόμα περισσότερο την κατάσταση ως προς τη φτώχεια και τη δυσαρέσκεια.
Τι σημαίνει αυτό για τη στροφή της ΕΕ στην Αφρική
Μέχρι τώρα οι επίσημες αντιδράσεις της ΕΕ ήταν πολύ χαμηλών τόνων. Μετά από αναφορά περί σφαγής αμάχων στο Τιγκράι την προηγούμενη εβδομάδα, ο επίτροπος Διαχείρισης Κρίσεων, Γιάνεζ Λέναρτσιτς, είπε στο γερμανικό RND πως υπήρχε κίνδυνος η βία να εξαπλωθεί. «Φοβάμαι πως αυτή η κρίση θα έχει καταστροφικές ανθρωπιστικές επιπτώσεις για όλη τη χώρα» είπε, προσθέτοντας πως η στρατιωτική κλιμάκωση στην αιθιοπία απειλεί τη σταθερότητα όλης της χώρας και της ευρύτερης περιοχής. Πολλοί ειδικοί συμφωνούν, καθώς, δεδομένου του μεγέθους και της σημασίας της Αιθιοπίας, ένας γενικευμένος εμφύλιος ή μια κατάρρευση θα ήταν δύσκολο να προβλεφθεί πόσο μεγάλες συνέπειες θα είχαν.
Εάν η βία συνεχιστεί, η ΕΕ μπορεί να χρειαστεί να αξιολογήσει εκ νέου την αρωγή που δίνει στη χώρα, η οποία είναι η δεύτερη πολυπληθέστερη της Αφρικής μετά τη Νιγηρία- ενώ θα γινόταν πιο δύσκολη η συνέχιση της συνεργασίας με τον Άμπι.