Η πρόσφατη επανέκδοση από την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ του αφιερώματος της ΝΕΑΣ ΕΣΤΙΑΣ στον Οδυσσέα Ελύτη ήταν ένα πολύ ευχάριστο γεγονός. Με αφορμή την επέτειο των σαράντα χρόνων από την απονομή του Νόμπελ λογοτεχνίας το 1979 στον μεγάλο Έλληνα ποιητή, είχαμε την ευκαιρία να ξαναδιαβάσουμε ποιήματά του, σκέψεις του και κριτικές άλλων για το έργο του. Οσο ξαναδιαβάζεις τον Ελύτη, άλλο τόσο κατανοείς το μεγαλείο της έμπνευσής του.
Μόλις προ ημερών (23 Νοεμβρίου 2019) στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών είχαμε την δυνατότητα να ακούσουμε και να απολαύσουμε το λαϊκό ορατόριο του Μίκη Θεοδωράκη, σε ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη, το ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ. Οι συντελεστές της εκδήλωσης όχι μόνο πέτυχαν μια εκπληκτική απόδοση, αλλά κατάφεραν κυριολεκτικά μια μυσταγωγία. Τέτοια όπως θα την ήθελε ο Οδυσσέας Ελύτης και όπως την θέλει ο απαιτητικός Μίκης Θεοδωράκης. Δεν θα αναφερθώ στον καθένα από τους συντελεστές χωριστά, αλλά καταθέτω το πρόγραμμα και τις συμμετοχές.
Συγκίνηση, ναι, συγκίνηση του φιλόμουσου κοινού όλων των ηλικιών. Και συγκρίσεις, αναπόφευκτο κι αυτό, με το παρελθόν, με άλλες εκτελέσεις, με άλλους ερμηνευτές, σε άλλες βέβαια συνθήκες. Αξίζουν όντως ειλικρινή συγχαρητήρια σε όλους όσους τόλμησαν και εμπιστεύθηκαν τις νέες γενιές των καλλιτεχνών. Εύγε και ευχαριστίες.
Πέρα όμως από την ποίηση και την μουσική, τις απαγγελίες των πεζών κειμένων και την απόδοση των μερών, αφού καταλαγιάσει η έξαρση, αφού το θυμικό ηρεμήσει, ο νους πάει αλλού. Στην εκτίμηση της συνεισφοράς των δημιουργών, στην συμμετοχή στα δρώμενα της εποχής, στα δρώμενα της Ιστορίας. Γιατί ο Οδυσσέας Ελύτης και ο Μίκης Θεοδωράκης εν προκειμένω, με το ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ, έγραψαν Ιστορία, αν Ιστορία είναι η προβολή αξιών, μηνυμάτων, ιδανικών, ανθρωπιάς.
″Εξόριστε ποιητή στον αιώνα σου, λέγε, τί βλέπεις;”
Ο καθένας μας βλέπει, μέσα από την εκπληκτική αυτή σύνθεση και όσμωση των μεγάλων δημιουργών, το εφήμερο, διαισθάνεται το μελλοντικό και προσλαμβάνει εικόνες από αυτό που θα θέλαμε να είμαστε, από αυτό που θα θέλαμε να γίνουμε. Παρελθόν, παρόν και μέλλον συνυπάρχουν, οι επιστήμονες σχετικοποιούν και συνδέουν τα αίτια και τις βαθύτερες τάσεις, αλλά μόνο η Τέχνη μπορεί να καθηλώσει τα πάθη, να χορτάσει την ψυχή, να μας βοηθήσει να ”σηκωθούμε λίγο ψηλότερα”.
Ξεδιπλώνεται μπροστά σου η Ιστορία, η περιγραφή άλλων σκληρών εποχών τρομάζει, οι λέξεις έχουν μεγάλη αντοχή, τα μελλούμενα τρεμοσβήνουν με την μουσική υπόκρουση, όλα είναι πιθανά.
Αλήθεια, τί θα γινόμασταν σήμερα χωρίς τους δύο νομπελίστες, τον Ελύτη και τον Σεφέρη;