Θα υπενθυμίσω μια «τρύπα της Ιστορίας» η οποία δεν μοιάζει να έχει ανησυχήσει τους ιστορικούς, γιατί θα ήμουν ο πρώτος που θα το μάθαινε. Οι «τρύπες της Ιστορίας» είναι κάποιες σελίδες - της πολιτικής Ιστορίας συνήθως - που, για διάφορους λόγους παραμένουν άγνωστες στο ευρύ κοινό, αν όχι στο κοινό γενικώς. Και όσοι τις γνωρίζουν είναι αυτοί που ευθύνονται γι’αυτές.
Οι Άγγλοι, για παράδειγμα, που είχαν μυστικές επαφές με τους Γερμανούς στην ουδέτερη Λισαβόνα, εν μέσω πολέμου. Τα αρχεία κανονικά δημοσιεύονται ύστερα από 50 χρόνια. Είναι γνωστό ότι η Θάτσερ απαγόρευσε να δημοσιευτούν οι συζητήσεις του Τσώρτσιλ με τον εκπρόσωπο του Χίτλερ, Ρούντολφ Ες (με σκοπό μια συμφωνία ειρήνης), πριν περάσουν 50 ακόμα χρόνια. Το ίδιο για τις διαπραγματεύσεις στην (ουδέτερη) Λισαβόνα.
Το δεύτερο πολεμικό επεισόδιο στα Αλβανικά σύνορα έγινε το 1955, αν θυμάμαι καλά.
Υπηρετώ την θητεία μου στον στρατό και ως γνώστης της Αγγλικής είμαι τοποθετημένος ως υπεύθυνος της πρωθυπουργικής διερμηνείας και γραμματείας. Λαμβάνω μια επιστολή στα γερμανικά. Λέω δεν γνωρίζω αυτήν την γλώσσα. Να την πάω στο Υπουργείο Εξωτερικών για μετάφραση; Όόόχι! Γιατί; Γατί μπορεί η επιστολή να είναι εμπιστευτική. Θα την πας για μετάφραση στην ΚΥΠ. Κρατική Υπηρεσία Πληροφοριών.
Πού είναι η ΚΥΠ; Ήταν δίπλα σ’ ένα δρομάκι. Θυμήθηκα την Κατοχή. Η ΚΥΠ είχε εγκατασταθεί εκεί που ήταν η Γκεστάπο στην Κατοχή! Με υποδέχτηκε ένας συνάδελφος Ανθυπολοχαγός και με πήρε στο γραφείο του. Στο διάδρομο χαλούσε ο κόσμος από φωνές και ζωηρά χτυπήματα από κλεισίματα πορτών. Τι συμβαίνει, ρωτάω. Άστα, μου λέει, χάσαμε πολύ κόσμο σήμερα το πρωί στα Αλβανικά σύνορα. Αλλά δεν μπορώ να σου πω περισσότερα.
Τα «περισσότερα» ήταν ο μεγάλος αριθμός νεκρών Ελλήνων στρατιωτών στα Ελληνο-Αλβανικά σύνορα. Και βασιλοφρόνων Αλβανών που έκαναν απόβαση στις ακτές από αμερικανικά πλοία. Επίθεση που υπολόγιζε και σε εξέγερση του αλβανικού λαού κατά του κομμουνιστικού καθεστώτος. Ποτέ δεν μίλησα γι’ αυτήν την ιστορία σεβόμενος τον όρκο μου του αξιωματικού, μέχρις ότου έγινε διεθνώς γνωστή.
Η αμερικανική πολιτική στην Ελλάδα υποστήριζε την Κυβέρνηση Παπάγου ακόμα και στο Κυπριακό (για ένα διάστημα, όπως θα δούμε). Γνωρίζοντας ότι ο Παπάγος θα ήταν πανευτυχής να αποκτήσει όχι μόνο την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα αλλά και της... Βορείου Ηπείρου! Αν επιτύγχανε το αμερικανικό σχέδιο επέμβασης στην Αλβανία. Το οποίο σχέδιο περιελάμβανε και τις άλλες κομουνιστικές χώρες της Ευρώπης. Μια που ακολούθησε ήταν η Ουγγαρία. Εκεί το σχέδιο της εξέγερσης πέτυχε αλλά ακολούθησε η Σοβιετική επέμβαση με τα «τανκς του Χρουστσόφ» όπως τα λέγαμε τότε. (Για τον ρόλο της CIA στην εξέγερση της Βουδαπέστης έχουμε πλέον ντοκουμέντα και δημοσιεύματα με ομολογίες στους Sunday Times του Λονδίνου).
Τα «περισσότερα» λοιπόν τα μάθαμε από το βιβλίο του Κιμ Φίλμπυ που εξεδόθη στη Μόσχα το 1967. Ο Φίλμπυ ήταν ανώτερο στέλεχος της αγγλικής κατασκοπίας, και παράλληλα ένας από τους 5 σοβιετικούς πράκτορες που δρούσαν στην αγγλική κατασκοπεία.
Στην αυτοβιογραφία του αυτήν, «Ο Μυστικός μου Πόλεμος», που αμέσως εμφανίστηκε και σε Αγγλική έκδοση, ο Φίλμπυ αποκαλύπτει τα «περισσότερο» απόρρητα της ελληνικής επίθεσης στην Αλβανία. «Γνώριζα το σχέδιο της CIA - γράφει - και προειδοποίησα τους Σοβιετικούς για την ημέρα και την ώρα που θα γίνει η επίθεση. Και οι Σοβιετικοί ειδοποίησα τον Εμβέρ Χόντζα».
Την αποτυχία στην Αλβανία ακολούθησε η εγκατάλειψη του Παπάγου από τους Αμερικανούς. Τα προβλήματα που είχαν οι τελευταίοι με τους Άγγλους λύθηκαν σε μια σύσκεψη στις Αζόρες. Σε ένα καναδικό αρχείο που βρήκα στο ιντερνέτ, ο Καναδός Υφυπουργός Εξωτερικών σημειώνει ότι ο Αϊζενχάουερ και ο Μακμίλαν, στις Αζόρες, “they changed horses” (αντήλλαξαν άλογα). Και οι Αμερικανοί εγκατέλειψαν το ελληνικό αίτημα στην τελική ψηφοφορία για το Κυπριακό. Έτσι ο Παπάγος δεν πήρε ούτε την Κύπρο ούτε την Βόρεια Ήπειρο.
***
Είμαι στο γραφείο μου. Έξω γίνεται διαδήλωση φοιτητών. Με πορεία προς την Αμερικανική Πρεσβεία. Στο διάδρομο γίνεται φασαρία. Πηγαίνω να δω. Εμφανίζεται ο Πρόεδρος της Βουλής. Ρωτάει: Τι έγινε, τι έγινε; Η Αστυνομία! Του λένε. Έχουμε δύο νεκρούς! «Εμ. Με πορδές δεν βάφονται αυγά» λέει ο Πρόεδρος της Βουλής. Θά’ λεγε κανείς ότι αυτός είχε ζητήσει πασχαλινά αυγά.
***
Ένα πρωί με ξύπνησε, στις 6 η ώρα, ο βοηθός του Πρωθυπουργού ονόματι Μπράβος για να μεταφράσω ένα τηλεγράφημα 50 σελίδων του Τομ Πάπας – γνωστού παράγοντα της CIA στη Βοστώνη και αργότερα της Ελληνικής Χούντας - ο οποίος προσπαθεί να δικαιολογήσει την ξαφνική συμπεριφορά των Αμερικανών. Ο οποίος Παπάγος στον μήνα που θα περάσει αποχώρησε από την ζωή. Ίσως από την λύπη του.
Στα βιογραφικά του Παπάγου υπάρχουν κενά. Ο κόσμος αγνοεί ότι είχε αρνηθεί να συνεργαστεί με τους Άγγλους το 1942 γιατί πίστευε και αυτός στην ουδετερότητα. Ο Τσώρτσιλ τον μισούσε, αρκεί να διαβάσετε τι τού γράφει στο πολύτομο βιογραφικό του. Αυτό βοήθησε τον Παπάγο να εγκαταλείψει το Παλάτι το οποίο ήταν προσκολλημένο – από πάντα – στην αγγλική επιρροή.
Όταν οι Γερμανοί προχωρούσαν στο ελληνικό έδαφος οι ’Αγγλοι έφυγαν για την Αίγυπτο με πολλούς Έλληνες αξιωματικούς χωρίς τον Παπάγο. Τον οποίο θα συλλάβουν οι Γερμανοί και θα τον στείλουν στο στρατόπεδο του Νταχάου. Και πριν επιστρέψει στην Ελλάδα –μαζί με τον Ζαχαριάδη! – ο Αϊζενχάουερ τον πήρε να γνωρίσει την Αμερική. Ο Παπάγος είχε γίνει διάσημος χάρη στις ελληνικές νίκες κατά των Ιταλών στην Αλβανία, Έβλεπε στον εαυτό του έναν Έλληνα Ντε Γκώλ. Άλλωστε θα κατεβεί στις Εκλογές με όνομα τού Κόμματός του που θύμιζε το κόμμα του Γάλλου στρατηγού: Ο Ελληνικός Συναγερμός (στην Γαλλία: Συναγερμός του Γαλλικού Λαού).