Η ΕΕ και η Δύση βρίσκονται πλέον ενώπιον μιας νέας γεωπολιτικής πραγματικότητας, ενός κόσμου ”α λα κάρτ” και αυτό θα πρέπει να το συνυπολογίσουν στη χάραξη της στρατηγικής τους όπως προκύπτει από την έκθεση της πανευρωπαϊκής δεξαμενής σκέψης European Council on Foreign Relations (ECFR ) με έδρα το Λονδίνο.
«Οι ηγέτες στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες συχνά περιγράφουν τον κόσμο του 21ου αιώνα ως μια αντιπαλότητα μεταξύ ανταγωνιστικών ιδεολογικών και πολιτικών συστημάτων. Μιλάνε για την προσχώρηση του ”παγκόσμιου Νότου” στη Δύση και για την ενίσχυση της τάξης που βασίζεται σε κανόνες έναντι των αμφισβητιών της.
Όμως, η μεγάλη δημοσκόπηση που διεξήχθη αυτό το φθινόπωρο σε 21 χώρες για λογαριασμό του ECFR και του ερευνητικού προγράμματος ”Η Ευρώπη σε έναν κόσμο που αλλάζει” του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης δείχνει ότι αυτός ο τρόπος σκέψης παρεξηγεί τον τρόπο με τον οποίο πολλοί άνθρωποι εκτός της Δύσης βλέπουν τον κόσμο» τονίζουν οι συγγραφείς της συγκεκριμένης μελέτης Ivan Krastev, Mark Leonard και Timothy Garton Ash.
Η δημοσκόπηση επικεντρώθηκε στις στάσεις απέναντι στη Δύση στις λεγόμενες ”μεσαίες δυνάμεις”, συμπεριλαμβανομένων της Ινδίας, της Τουρκίας, της Βραζιλίας, της Νότιας Κορέας, της Ινδονησίας, της Νότιας Αφρικής, της Σαουδικής Αραβίας και της Ρωσίας.
Συνολικά στη δημοσκόπηση συμμετείχαν οι εξής χώρες: Κίνα, Ινδία, Τουρκία, Ρωσία και ΗΠΑ, 11 ευρωπαϊκές χώρες (Δανία, Εσθονία, Γαλλία, Γερμανία, Μεγάλη Βρετανία, Ιταλία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Ισπανία και Ελβετία), καθώς και σε πέντεμεγάλες μη ευρωπαϊκές χώρες (Βραζιλία, Ινδονησία, Σαουδική Αραβία, Νότια Αφρική και Νότια Κορέα)
Που θα θέλατε να ζήσετε;
Για τους ανθρώπους από κάθε ήπειρο που ρωτήθηκαν, η ΕΕ και οι ΗΠΑ φαίνονται να είναι πολύ ελκυστικοί προορισμοί. Όταν ρωτήθηκαν ποια χώρα θα επέλεγαν αν μετακόμιζαν, η πλειονότητα στη Βραζιλία, στη Σαουδική Αραβία, στη Νότια Αφρική, στη Νότια Κορέα και στην Τουρκία επέλεξε την ΕΕ ή τις ΗΠΑ.
Η Ρωσία και η Ινδονησία ήταν οι μόνες εξαιρέσεις. Αλλά ακόμη και εκεί, όπως και αλλού, λίγοι άνθρωποι επέλεξαν την Κίνα ή τη Ρωσία. Το υψηλότερο αθροιστικό αποτέλεσμα για την Κίνα και τη Ρωσία ήταν το 16% που επέλεξε τη Νότια Αφρική. Πρόκειται για ποσοστό το οποίο εξακολουθεί να είναι πολύ χαμηλότερο από το 65% των ανθρώπων που επέλεξαν την ΕΕ ή τις ΗΠΑ.
Ελκυστική η ΕΕ αλλά ποιος την υπολογίζει
Όπως φαινεται βάσει της δημοσκόπησης η έκθεση αποκαλύπτει ότι πολλοί άνθρωποι εκτός της Δύσης θέλουν την Ευρώπη και τις ΗΠΑ στη ζωή τους για όλα όσα έχουν να προσφέρουν, αλλά αυτό δεν μεταφράζεται σε πλήρη πολιτική ευθυγράμμιση.
Συγκεκριμένα η ελκυστικότητα της Δύσης ως τόπου διαμονής ή των αξιών που πρεσβεύει είναι αδιαμφισβήτητη σε σύγκριση με την Κίνα και η Ρωσία. Επίσης οι άνθρωποι τείνουν να προτιμούν οι χώρες τους να συνεργάζονται στενότερα με ένα μπλοκ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ στον τομέα της ασφάλειας, αλλά προτιμούν την οικονομική συνεργασία με την Κίνα. Όμως οι άνθρωποι εκτός της Δύσης δεν επιθυμούν πλήρη πολιτική ευθυγράμμιση, είτε με την Κίνα είτε με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Ετοιμοθάνατη με μόνο 20 χρόνια ζωής η Ε.Ε
Επιπλέον οι άνθρωποι εκτός Ευρώπης κάνουν σαφή διάκριση μεταξύ της ελκυστικότητας της Ευρώπης ως τόπου επίσκεψης και διαμονής και της δύναμης και της ανθεκτικότητας της ΕΕ ως γεωπολιτικής δύναμης. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ένας αξιοσημείωτα μεγάλος αριθμός ανθρώπων εκτός Ευρώπης πιστεύει ότι η ΕΕ θα διαλυθεί μέσα στα επόμενα 20 χρόνια.
Αυτή είναι η άποψη της πλειοψηφίας στην Κίνα, τη Ρωσία και τη Σαουδική Αραβία. Πρόκειται για άποψη που εκφράζεται από πολλούς ανθρώπους ανά τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένου όχι λιγότερο από το ένα τρίτο των Αμερικανών.
Είναι συγκλονιστικό, τονίζεται στην έκθεση, ότι το ένα τρίτο των Ευρωπαίων που συμμετείχε στην έρευνα έχει την ίδια πεποίθηση, - αν και το 50% διαφωνεί.
Και για τις ΗΠΑ πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο - με τα μεγαλύτερα ποσοστά να καταγράφονται στην Κίνα και τη Σαουδική Αραβία και πάνω από 40% στη Ρωσία και την Τουρκία - πιστεύουν επίσης ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να πάψουν να είναι δημοκρατία μέσα στις επόμενες δύο δεκαετίες.
Η Ουκρανία όπως τη βλέπουν η μη δυτικοί
Οι περισσότεροι άνθρωποι στις μη δυτικές χώρες θέλουν να τερματιστεί το συντομότερο δυνατόν ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι το Κίεβο θα παραχωρήσει εδάφη.
Υποστηρικτές αυτής της άποψης είναι οι συμμετέχοντες στη δημοσκόπηση από την Κίνα, την Ινδία την Τουρκία την Βραζιλία, την Ινδονησία, τη Σαουδική Αραβία και τη Νότια Αφρική.
Επίσης είναι αξιοσημείωτο ότι στην Ευρώπη το 30% των ερωτηθέντων εξέφρασε την άποψη ότι η Ρωσία είναι πιθανό να κερδίσει τον πόλεμο μέσα σε πέντε χρόνια, ενώ μόνο το 38% δήλωσε ότι η Ουκρανία είναι πιθανό να κερδίσει.
Η αξιοπιστία της ΕΕ «παίζεται» στην Ουκρανία
Η εκτίμηση της έκθεσης είναι ότι η αξιοπιστία της ΕΕ διακυβεύεται από την έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία. Και δεν πρόκειται μόνο για την αξιοπιστία της στα μάτια του υπόλοιπου κόσμου, αλλά και στα μάτια των ίδιων των Ευρωπαίων. Αυτό είναι ενδεικτικό ότι η πλειονότητα των Ευρωπαίων ερωτηθέντων που δήλωσαν ότι δεν πιστεύουν πως η Ρωσία θα νικήσει στον πόλεμο με την Ουκρανία είναι και αυτοί που δεν πιστεύουν ότι η ΕΕ θα διαλυθεί στα επόμενα 20 χρόνια. Αντίθετα όσοι δήλωσαν ότι η Ρωσία θα κερδίσει τον πόλεμο είναι εκείνοι που πιστεύουν στην επερχόμενη διάλυση της Ενωσης.
Ας μην ξεχνάμε τη Μέση Ανατολή
Βάσει των συμπερασμάτων της έκθεσης τόσο ο πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας όσο και ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς θα επηρεάσουν την Ευρώπη πιο άμεσα από ό,τι τις ΗΠΑ. Όπως προείδαμε μια ρωσική νίκη στην Ουκρανία θα αντιμετωπιστεί ως υπαρξιακή απειλή από τις περισσότερες χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, ενώ η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή θα μπορούσε να απειλήσει την εσωτερική σταθερότητα των δυτικοευρωπαϊκών χωρών με σημαντικό μειονοτικό πληθυσμό.
Ο Garton Ash, ένας εκ των συντακτών της έκθεσης και καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, σύμφωνα με το European Observer δήλωσε σχετικά ότι «η ήπια ισχύς της Ευρώπης πρέπει να συμπληρωθεί με περισσότερες επενδύσεις στον στρατιωτικό τομέα αλλά στον τομέα της ασφαλείας δηλαδή επενδύσεις αναφορικά με τη ”σκληρή ισχύ” της Ένωσης και πρόσθεσε ότι «η περαιτέρω διεύρυνση του ευρωπαϊκού μπλοκ, προς τα ανατολικά, αφού βοηθήσει την Ουκρανία να νικήσει, θα καταστήσει την ΕΕ έναν πιο ισχυρό και αξιόπιστο παγκόσμιο παίκτη»
Η εξάρτηση της ΕΕ από τις ΗΠΑ και ο φόβος επιστροφής του Τραμπ
Η ΕΕ όσο και εάν θέλει να υποστηρίξει ότι είναι μια σημαίνουσα γεωπολιτική δύναμη δεν καταφέρει να πείσει σχετικά. Η εξάρτησή της από τις ΗΠΑ είναι εμφανής ακόμη και στον πόλεμο της Ουκρανίας. Όμως δεν μπορεί να παραμένει δέσμια της πολωμένης εσωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ καθώς δεν είναι απίθανο να υπάρξει κάποια στιγμή διαφοροποίηση από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Σενάριο πολύ πιθανό εάν αναλογιστεί κανείς το ενδεχόμενο επανεκλογής του Τραμπ που σίγουρα θα σημάνει και μετατόπιση των ενδιαφερόντων των Ηνωμένων Πολιτειών σε άλλη κατεύθυνση από αυτή των Ευρωπαίων.
Η ΕΕ σ΄έναν κόσμο που αλλάζει
Από την άλλη οι δηλώσεις περί στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ ακούγονται ανεδαφικές. Η ΕΕ έχει ανάγκη τις στρατηγικές συνεργασίες επισημαίνει και το ECFR στην έκθεσή του, συστήνοντας στην ΕΕ να ακολουθήσει μια στρατηγική ”στρατηγικής αλληλεξάρτησης” όπου θα οικοδομεί ευέλικτες συμμαχίες ανάλογα με τις ανάγκες που επιτάσσουν τα συμφέροντά της, ενώ ταυτόχρονα θα επενδύει στην ασφάλεια και θα βελτιώνει τις στρατιωτικές της δυνατότητες.
Για το ECFR ο διπολικός κόσμος του χθες έχει παρέλθει και καμία δύναμη δεν είναι πλέον σε θέση να επιβάλλει τις επιθυμίες της στον υπόλοιπο κόσμο και ιδιαίτερα στις «μεσαίες δυνάμεις» και η δημοσκόπηση δείχνει αυτό ακριβώς ότι ο κόσμος είναι απίθανο να χωριστεί ξανά σε δύο στρατόπεδα.
«Αντί να εμμένουν στις παλιές συνταγές οι Ευρωπαίοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να αναζητήσουν νέους εταίρους σε κρίσιμα ζητήματα σε αυτόν τον ”α λα καρτ” κόσμο» καταλήγει η έκθεση.