Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει προκαλέσει (και συνεχίζει να προκαλεί) «μετασεισμούς» σε όλο τον πλανήτη- και λίγες είναι οι περιοχές που επηρεάζονται όσο ο Καύκασος και γενικότερα οι χώρες που βρίσκονται στην άμεση «γειτονιά». Μεταξύ αυτών είναι και η Γεωργία, μια χώρα που βρίσκεται «ανάμεσα» στη Δύση και τη Ρωσία, και που έχει βιώσει ήδη τα «τραύματα» του πολέμου του 2008 με τη Ρωσία.
Η Νάτια Σεσκούρια, Associate Fellow του Royal United Services Institute (RUSI) και ιδρύτρια/ εκτελεστική διευθύντρια του Regional Institute for Security Studies- think tank που εδρεύει στην Τιφλίδα- καθώς και σύμβουλος του Chatham House, μιλά στη HuffPost Greece, εν όψει της συμμετοχής της στο 8ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, που είναι προγραμματισμένο να πραγματοποιηθεί 26 με 29 Απριλίου στους Δελφούς, για την κατάσταση στην εν λόγω «εύφλεκτη» περιοχή, που συχνά ξεφεύγει από την προσοχή των δυτικών ΜΜΕ. Σημειώνεται πως η κ. Σεσκούρια έχει υπηρετήσει στο Γραφείο του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας της Γεωργίας και στο υπουργείο Άμυνας της χώρας, ενώ οι έρευνές της εστιάζουν σε θέματα εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής της Ρωσίας- ειδικά όσον αφορά στις σχέσεις με τους γείτονες.
HuffPost Greece: Η Γεωργία βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα ευαίσθητη περιοχή του κόσμου, ειδικά στον απόηχο της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, των πρόσφατων ταραχών λόγω του νομοσχεδίου περί «ξένων πρακτόρων» και, φυσικά, του πολέμου του 2008. Πώς θα αξιολογούσατε την παρούσα κατάσταση ασφαλείας στον Καύκασο; Ποια είναι τα πιθανά σημεία ανάφλεξης;
Νάτια Σεσκούρια: Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει προκαλέσει μεγαλύτερη αστάθεια στην περιοχή, αν και η περιοχή του Νοτίου Καυκάσου πάντα υποβαλλόταν σε κάποιες από τις πιο πιεστικές προκλήσεις ασφαλείας, όπως η συνεχιζόμενη σύγκρουση μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν και η συνεχής ρωσική επιθετικότητα απέναντι στη Γεωργία. Ωστόσο ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει επιδείξει τις ρωσικές αδυναμίες στο πεδίο της μάχης και έχει προκαλέσει ερωτήματα σχετικά με τις μελλοντικές δυναμικές ισχύος στην περιοχή. Επίσης έχει δημιουργήσει ευκαιρίες, ειδικά για το Αζερμπαϊτζάν και τη Γεωργία, για να χρησιμοποιήσουν τη γεωστρατηγική τους τοποθεσία και τις δυνατότητες transit τους ώστε να γίνουν στρατηγικά σημαντικότερες για την ΕΕ- το πρόσφατα ανακοινωθέν project ηλεκτρικού καλωδίου στη Μαύρη Θάλασσα αποτελεί παράδειγμα αυξημένης συνεργασίας και διασυνδεσιμότητας.
Ωστόσο φυσικά η άνευ προηγουμένου επιθετικότητα της Ρωσίας απέναντι στην Ουκρανία δημιουργεί πολλούς προβληματισμούς ασφαλείας και αυξάνει το επίπεδο ευαλωτότητας, ειδικά στη Γεωργία. Η κατοχή του 20% των γεωργιανών εκτάσεων σε συνδυασμό με μια σειρά κακόβουλων δραστηριοτήτων που η Ρωσία συνεχώς χρησιμοποιεί για να αντιστρέψει τις ευρωπαϊκές και ευρωατλαντικές φιλοδοξίες της Γεωργίας και να προκαλέσει μεγαλύτερη αποσταθεροποίηση εντός της χώρας είναι οι πιο πιεστικές προκλήσεις ασφαλείας. Οι φιλορώσοι «enablers» στη χώρα είναι ιδιαίτερα δραστήριοι ως προς τον διχασμό της γεωργιανής κοινωνίας και την προώθηση αντιδυτικών αφηγημάτων, με την ελπίδα της μείωσης της λαϊκής στήριξης προς την ευρωπαϊκή ενσωμάτωση, που, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, είναι στο 81%.
Παραδόξως, η Γεωργία έχει ταυτόχρονα ένα πολύ μοναδικό ιστορικό momentum για να λάβει καθεστώς υποψηφιότητας στην ΕΕ και επίσης αντιμετωπίζει μια εξαιρετικά ταραγμένη και πολωμένη εσωτερική πολιτική κατάσταση. Μετά την περσινή αρχική αποτυχία για καθεστώς υποψήφιας χώρας στην πρώτη απόπειρα, μαζί με τη Μολδαβία και την Ουκρανία, η Γεωργία έλαβε 12 φιλόδοξες προϋποθέσεις από την ΕΕ, ως προαπαιτούμενα για να εξεταστεί για καθεστώς υποψηφιότητας αργότερα μέσα στο έτος. Οι προϋποθέσεις αυτές περιλαμβάνουν την αντιμετώπιση κάποιων εκ των πιεστικότερων θεμάτων και προβλημάτων όπως το κράτος δικαίου και η απο-πόλωση. Κάποιες από τις πιο πρόσφατες εξελίξεις, όπως αυτή με τον νόμο για τους ξένους πράκτορες, που αργότερα αποσύρθηκε από το κυβερνών κόμμα λόγω διαδηλώσεων, έχουν προκαλέσει σοβαρούς προβληματισμούς για τις ευρωπαϊκές φιλοδοξίες της Γεωργίας. Αυτός ήταν ο κύριος λόγος που δεκάδες χιλιάδες Γεωργιανοί βγήκαν στους δρόμους νωρίτερα στον μήνα (Μάρτιο) για να προστατέψουν τις ευρωπαϊκές φιλοδοξίες της Γεωργίας.
Το περιβάλλον ασφαλείας στον Νότιο Καύκασο πιστεύω πως θα παραμείνει τεταμένο για το προσεχές μέλλον, με την πιθανότητα ανανέωσης των εχθροπραξιών μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας και τις αποσταθεροποιητικές πράξεις της Ρωσίας σε βάρος της Γεωργίας, σε συνδυασμό με την πολύ πολωμένη εσωτερική πολιτική κατάσταση.
Η γενικότερη ιδέα στη Δύση είναι πως η Γεωργία βρίσκεται ανάμεσα στη Δύση και τη Ρωσία, σε μια ντελικάτη άσκηση ισορροπίας. Προς ποια κατεύθυνση νομίζετε πως κλίνει η χώρα, και γιατί;
Πιστεύω ότι η Γεωργία έχει μόνο δύο επιλογές, είτε να παραμείνει στη δυτική τροχιά και να επιδιώξει μεγαλύτερη ενσωμάτωση με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ ή να ευθυγραμμιστεί με τη Ρωσία, που θα σήμαινε επιστροφή στη ρωσική τροχιά και εγκατάλειψη της προόδου που σημείωσε η χώρα από τότε που ανέκτησε την ανεξαρτησία της.
Οι Ρώσοι «enablers» συνηγορούν υπέρ της ουδετερότητας της Γεωργίας για πολλά χρόνια, κάτι που θα περιελάμβανε στρατιωτική μη – ευθυγράμμιση, ωστόσο κατά την άποψή μου η έννοια της ουδετερότητας έχει καταστεί κωδική ονομασία για μετατροπή σε κράτος- δορυφόρο της Ρωσίας. Τέτοια αφηγήματα έχουν σημειώσει ξανά άνοδο, δεδομένου του πολέμου στην Ουκρανία, καθώς πλέον μπορούν να δείξουν την Ουκρανία και να υποδείξουν πως το ίδιο μπορεί να συμβεί στη Γεωργία αν συνεχίσει να προχωρά στην ευρω-ατλαντική της πορεία. Συμπτωματικά, η Ουκρανία προσπάθησε να παραμείνει ουδέτερη στο παρελθόν, μα αυτό δεν απέτρεψε τη ρωσική επιθετικότητα στην Κριμαία και το Ντονμπάς το 2014.
Νομίζω πως η πλειονότητα του γεωργιανού πληθυσμού βλέπει απειλές που συνδέονται με την αποστασιοποίηση της Γεωργίας από τη Δύση. Αυτό αντικατοπτρίζεται ξεκάθαρα στη συντριπτική λαϊκή υποστήριξη προς την ενσωμάτωση της Γεωργίας στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Πολύ πρόσφατα οι διαδηλώσεις κατά του νόμου για τους ξένους πράκτορες- που πολύ σύγκριναν με τον παρόμοιο νόμο που παρουσιάστηκε στη Ρωσία το 2012- έδειξαν ότι ο γεωργιανός πληθυσμός έκανε την επιλογή του και βλέπει το μέλλον του ως μέλος της ΕΕ. Δεδομένων των πρόσφατων εξελίξεων, πολλοί έχουν ενοχληθεί από τη μετριοπαθή ρητορική της κυβέρνησης σε σχέση με τη ρωσική επιθετικότητα στην Ουκρανία, απαιτώντας από τη γεωργιανή κυβέρνηση να εκφράσει τη θέση των πολιτών της πιο ξεκάθαρα. Οι Γεωργιανοί σίγουρα νιώθουν από πολλές απόψεις ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα καθορίσει τη μελλοντική τροχιά και της Γεωργίας.
Δεδομένων των πρόσφατων γεγονότων, υπάρχουν αυτοί που νομίζουν ότι η Γεωργία θα μπορούσε σε κάποια φάση να γίνει «δεύτερη Ουκρανία». Τι σχολιάζετε επ’αυτού;
Όσο η Ρωσία παραμένει εστιασμένη στο να διατηρεί τις αποκαλούμενες σφαίρες επιρροής της και η Γεωργία παραμένει φιλοδυτική χώρα, υπάρχει πάντα κίνδυνος κλιμάκωσης από τη ρωσική πλευρά. Αν και το 2008 ο γενικευμένος πόλεμος κράτησε μόνο πέντε ημέρες, η Ρωσία διεξάγει ακόμα πόλεμο εναντίον της Γεωργίας με άλλα μέσα. Κατέχοντας το 20% των εδαφών της Γεωργίας, αναγνωρίζοντας την ανεξαρτησία της Αμπχαζίας και της αποκαλούμενης Νότιας Οσετίας, η Ρωσία διατηρεί έναν ισχυρό μοχλό και σημεία πίεσης έναντι της Τιφλίδας. Υπάρχουν αυξημένες προσπάθειες προς την κατεύθυνση της προσάρτησης κατεχόμενων εδαφών και η πολιτική συνοριοποίησης είναι μια από τις πιο πιεστικές προκλήσεις ασφαλείας για τη Γεωργία, που περιλαμβάνει τη σταδιακή προσάρτηση περαιτέρω γεωργιανών εδαφών μέσω της επέκτασης των ήδη παράνομων ζωνών κατοχής.
Πέρα από αυτές τις προσπάθειες, το Κρεμλίνο έχει μετατρέψει τις κατεχόμενες περιοχές της Γεωργίας σε στρατιωτικές βάσεις της, αναπτύσσοντας εκσυγχρονισμένα επιθετικά όπλα και εγκαθιστώντας παράνομα τις πλήρως επιχειρησιακές στρατιωτικές της βάσεις- την 7η και την 4η ρωσική στρατιωτική βάση- σε κατεχόμενες περιοχές. Οπότε από αυτή την άποψη, φυσικά, η απειλή είναι πολύ σοβαρή και δεν μπορεί να υποτιμηθεί.
Ωστόσο αυτή τη στιγμή υπάρχει πολλή προπαγάνδα για το άνοιγμα δευτέρου μετώπου στη Γεωργία. Δεν πιστεύω πως η Ρωσία είναι σε θέση να ανοίξει ένα δεύτερο μέτωπο αλλού ενώ ο ρωσικός στρατός δυσκολεύεται ξεκάθαρα στην Ουκρανία και το Κρεμλίνο αδυνατεί να υλοποιήσει τα σχέδιά του. Νομίζω πως ο Πούτιν βλέπει έναν πόλεμο στην Ουκρανία ως μια εξέλιξη που καθορίζει την κληρονομιά του, και ως εκ τούτου είναι απρόθυμος να αποδεχτεί το σενάριο μιας ρωσικής ήττας, οπότε νομίζω ότι θα ρίξει όλους τους διαθέσιμους πόρους στον πόλεμο στην Ουκρανία, και από αυτή την πλευρά δεν είναι βιώσιμο η Ρωσία να σκέφτεται να πολεμήσει σε έναν άλλο πόλεμο.
Ωστόσο το Κρεμλίνο γνωρίζει καλά ότι μπορεί να επιτύχει επιθυμητά αποτελέσματα στη Γεωργία χωρίς να στείλει άρματα μάχης στο έδαφός της- μέσω επιχειρήσεις άσκησης επιρροής, κυβερνοεπιθέσεων, παραπληροφόρησης, οικονομικής πίεσης και άλλων εργαλείων. Ανεξαρτήτως της ρωσικής αποτυχίας στην Ουκρανία, η συνεχής στρατιωτική απειλή δεν θα έπρεπε να υποβαθμιστεί από τη γεωργιανή οπτική, ειδικά εφόσον η Ρωσία υπό τον Πούτιν κατέστη ένας εντελώς παράλογος παίκτης στην παγκόσμια πολιτική. Δεν βλέπω ένα άμεσο σενάριο κλιμάκωσης, μα όσο ο Πούτιν είναι στην εξουσία και η Ρωσία ωθείται από τις αυτοκρατορικές φιλοδοξίες, τέτοιες απειλές θα υπάρχουν πάντα.
Ως προς τον πόλεμο στην Ουκρανία: Η σύγκρουση φαίνεται όλο και περισσότερο να μετατρέπεται σε αδιέξοδο. Πώς βλέπετε το τέλος της; Μπορούν να υπάρξουν «ξεκάθαροι» νικητές, υπάρχουν περιθώρια για συμβιβασμό, ή νομίζετε πως στο τέλος θα καταλήξουμε σε άλλη μια «παγωμένη σύγκρουση»;
Σε αυτό το σημείο υπάρχει πολλή αβεβαιότητα ως προς το πώς μπορεί να τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία. Από τη μία πλευρά η ουκρανική αντίσταση είναι ηρωική, ενώ από την άλλη πλευρά οι Ρώσοι έχουν ταπεινωθεί από τις αποτυχίες τους στο πεδίο της μάχης. Η μακροβιότητα της δυτικής στήριξης προς την Ουκρανία θα είναι αποφασιστικός παράγοντας για την επιτυχία της ουκρανικής αντεπίθεσης τους επόμενους μήνες. Νομίζω πως το 2023 θα είναι ένα πολύ σημαντικό έτος, μα ίσως να μην δούμε το τέλος του πολέμου αυτόν τον χρόνο. Παρά τη ρωσική απομόνωση από τις δυτικές αγορές, τις άνευ προηγουμένου κυρώσεις και τις σημαντικές απώλειες στο πεδίο της μάχης, ο Πούτιν ξεκάθαρα προετοιμάζει τους Ρώσους για έναν μακρύ πόλεμο, ποντάροντας στη δυτική αδυναμία διασφάλισης συνεχιζόμενης στρατιωτικής υποστήριξης στην Ουκρανία.
Για την Ουκρανία πρόκειται για έναν υπαρξιακό πόλεμο, και ως εκ τούτου το Κίεβο έχει θέσει έναν μαξιμαλιστικό στόχο για πλήρη ουκρανική κυριαρχία και απελευθέρωση όλης της επικράτειάς του. Το «πάγωμα» της σύγκρουσης θα εξυπηρετήσει μόνο τα ρωσικά συμφέροντα, για να κερδίσουν χρόνο για ανασυγκρότηση και νέα επίθεση. Οποιοδήποτε ευνοϊκό σενάριο για τη Ρωσία θα θέσει ένα πολύ σημαντικό προηγούμενο και θα ενθαρρύνει απολυταρχικούς ηγέτες ανά τον κόσμο να επιτύχουν τους στόχους τους μέσω στρατιωτικής δράσης και παραβίασης του διεθνούς δικαίου. Οπότε είναι απολύτως κρίσιμο να έχουμε έναν ξεκάθαρο νικητή στην Ουκρανία. Ο κτηνώδης πόλεμος της Ρωσίας δεν έχει να κάνει μόνο με την Ουκρανία, έχει να κάνει με το σύνολο του πλαισίου ευρωπαϊκής ασφάλειας.
Πόσο και τι θα χρειαζόταν για «αναθερμανθούν» οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Δύσης; Για την ακρίβεια, πόσο πιθανό θα ήταν να γίνει κάτι τέτοιο στο προσεχές μέλλον;
Ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν καταλυτική στιγμή για τη Δύση. Έκανε πολλές δυτικές χώρες να επανεξετάσουν πλήρως τις πολιτικές τους και την προσέγγισή τους προς τη Ρωσία. Η διαδικασία αυτή έχει οδηγήσει στη δημιουργία ενότητας άνευ προηγουμένου προς στήριξη της Ουκρανίας.
Η πρόσφατη απόφαση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για την έκδοση εντάλματος σύλληψης για τον Βλάντιμιρ Πούτιν για άλλη μια φορά δείχνει πως ο Πούτιν δεν θεωρείται πλέον ηγέτης με τον οποίον η Δύση μπορεί να «κάνει δουλειές». Ανεξαρτήτως της έκβασης του πολέμου στην Ουκρανία, η Ρωσία με το παρόν της πρόσωπο και το υπάρχον καθεστώς της, πιστεύω πως δεν θα είναι ποτέ ικανή να εξομαλύνει σχέσεις με τη Δύση. Οι κόκκινες γραμμές έχουν ήδη παραβιαστεί ως αποτέλεσμα του κτηνώδους πολέμου εναντίον της Ουκρανίας.
Δυστυχώς η δυτική αντίδραση καθυστέρησε πολύ. Νομίζω ότι τα παραδείγματα της Γεωργίας το 2008 και της Ουκρανίας το 2014 θα έπρεπε να είχαν αποτελέσει ένδειξη πως ο Πούτιν θα επιδίωκε πολύ πιο φιλόδοξα σχέδια στο μέλλον. Αντί για υιοθέτηση τιμωρητικών μέτρων κατά της Ρωσίας, στον απόηχο του πολέμου εναντίον της Γεωργίας, το Κρεμλίνο ανταμείφθηκε από την κυβέρνηση Ομπάμα με μια πολιτική επανεκκίνησης. Η έλλειψη αντίδρασης στην εισβολή του 2008 πιστεύω ότι ενθάρρυνε τη Ρωσία να προσαρτήσει την Κριμαία, ενώ η δυτική αντίδραση στην εισβολή στην Ουκρανία το 2014 δεν απέτρεψε τον Πούτιν από τα επόμενα στρατιωτικά του εγχειρήματα. Με πολύ βαρύ κόστος, νομίζω πως αυτά τα λάθη έχουν αναγνωριστεί από τη δυτική κοινότητα. Μπορεί να υπήρχαν κάποιες παραχωρήσεις από τη Δύση αν ο Πούτιν υποθετικά αποφάσιζε να κάνει πίσω στην Ουκρανία (που δεν το βλέπω να συμβαίνει σύντομα), ωστόσο νομίζω πως η Ρωσία υπό τον Πούτιν δεν θα μπορέσει ποτέ να εξομαλύνει τις σχέσεις με τη Δύση.