Στην ραγδαία και διαρκώς εξελισσόμενη επιστήμη της βιολογίας, με τον όρο εξέλιξη περιγράφεται η μακροπρόθεσμη και αθροιστική μεταβολή στις ιδιότητες ενός πληθυσμού οργανισμών, μεταξύ γενεών, η οποία οδηγεί μακροπρόθεσμα στην δημιουργία ενός νέου είδους, με μορφολογικά χαρακτηριστικά που το διαφοροποιούν από τους προγόνους του. Μπροστά στην αδιανόητη πνευματική πρόκληση της κατασκευής μιας θεωρίας για την εξέλιξη των ειδών ο Κάρολος Δαρβίνος, μαζί με τον Άλφρεντ Ράσελ Γοουάλας, βρήκαν τη διέξοδο (και μαζί της μια θέση τους στο επιστημονικό πάνθεον) με το μηχανισμό της φυσικής επιλογής. Στα τέλη του 19ου αιώνα, εκατομμύρια χρόνια μετά την εμφάνιση του στη Γη, ο άνθρωπος συνέλαβε τον συμπαντικό μηχανισμό της εξέλιξης, της προόδου και της επικράτησης του. Οι οργανισμοί με ιδιότητες και χαρακτηριστικά που τους βοηθούν να προσαρμόζονται στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος, αφήνουν περισσότερους απογόνους και τελικά επικρατούν. Η ταχύτητα της εξέλιξης είναι μικρή ωστόσο εξαρτάται από τις συνθήκες ζωής και δράσης κάθε είδους
Το είδος που λέγεται ελληνική δημόσια διοίκηση δεν μετρά σαφώς τόσους αιώνες παρουσίας στη γη. Υπόκειται όμως, όπως όλοι οι ζώντες οργανισμοί, χωρίς να το γνωρίζει, να το επιδιώκει ή και να το επιθυμεί (κάποιες φορές), στον υπέρτατο και αδιάψευστο νόμο της εξέλιξης. Με ομολογουμένως αργό αλλά αδιάλειπτα προοδευτικό τρόπο, μεταβάλλει τις νόρμες της, αμφισβητεί τα θέσφατα της, γκρεμίζει τα στεγανά της και τελικά προσαρμόζεται για να επιβιώσει σε μια μεταβαλλόμενη και απαιτητική αρένα δημόσιων και ατομικών συμφερόντων. Η τελευταία δεκαετία, η ανελέητα υφεσιακή περίοδος που είδε τη χώρα και τον πληθυσμό να χάνουν οικονομικές κατακτήσεις δεκαετιών και να κατρακυλούν σε ένα βιοτικό επίπεδο που είχαμε προ πολλού ξεπεράσει, προσέφερε ένα ιδιαίτερα ερεθιστικό περιβάλλον εξέλιξης.
Η αναγκαιότητα της δημοσιονομικής προσαρμογής, εκφρασμένη με μετρήσιμους, ποσοτικούς στόχους και αποδεικνυόμενη με αξιόπιστα και επίκαιρα στοιχεία, σε συνδυασμό και αλληλεπίδραση με ένα διεκδικητικό και ψηφιακά εγγράμματο κοινωνικό σύνολο, που ζητάει πιο πολλά, πιο απλά και πιο γρήγορα, πυροδότησαν μια διαδικασία ψηφιακής εξέλιξης και προσαρμογής χωρίς προηγούμενο για την εγχώρια γραφειοκρατία. Η συντελούμενη 4η Βιομηχανική Επανάσταση, όπως κάθε κύμα ανάλογων και παρελθόντων κατακλυσμιαίων πολιτισμικών αλλαγών χτύπησε τον βράχο μας ετεροχρονισμένα, αλλά είναι εδώ και τίποτε δεν μπορεί να μείνει το ίδιο αν θέλει να διατηρήσει τη θέση και τον ρόλο του στην κινούμενη άμμο της μετανεωτερικότητας.
Ήδη ένα εκτεταμένο και επεκτεινόμενο πλέγμα υπηρεσιών, συναλλαγών και διοικητικών διαδικασιών που συνεπάγεται την επικοινωνία πολιτών και επιχειρήσεων με τη Φορολογική Διοίκηση, τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης, την Δημόσια Διοίκηση και την Τοπική Αυτοδιοίκηση, συντελείται και ολοκληρώνεται στον άυλο πλανήτη του binary code. Τα μωρά του 2020 θα καταγράφονται από τα πρώτα δευτερόλεπτα της ζωής τους χωρίς οι γονείς να χρειάζεται να ανησυχούν για παράβολα και πρωτόκολλα. Η ηλεκτρονική απονομή σύνταξης στους τιμημένους απόμαχους της εργασίας, είναι πιο κοντά από ποτέ. Μέσω του κόμβου υπηρεσιών διαλειτουργικότητας GovHub οι δήμοι έχουν για πρώτη φορά πρόσβαση σε στοιχεία, δεδομένα και πληροφορίες, που θα τους επιτρέψουν να ασκήσουν μια δίκαιη και αποδοτική τοπική φορολογική πολιτική. Σήμερα οι πολίτες έχουν την δυνατότητα να διορθώσουν από την άνεση του υπολογιστή τους την επιφάνεια του ακινήτου τους, όταν για την ίδια διαδικασία θα έπρεπε μέχρι πριν λίγες μέρες να περιμένουν στην ουρά ενός πολυσύχναστου δημοτικού τμήματος Εσόδων. Η διαλειτουργικότητα, το Άγιο Δισκοπότηρο του νέου δημοσίου μάνατζμεντ, ξανακυλάει στις ράγες του ψηφιακού μετασχηματισμού και ήδη οι κωδικοί του Taxisnet ανοίγουν αρκετές βαριές πόρτες.
Σε ενδοδιοικητικό επίπεδο, ο προσεκτικός παρατηρητής θα ανιχνεύσει ακμάζουσες τάσεις εκσυγχρονισμού των μέσων, απλοποίησης των διαδικασιών και εξοικονόμησης των διαθέσιμων έμψυχων και άψυχων πόρων. Στο Υπουργείο Εσωτερικών, σε Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, σε περιφέρειες και δήμους της χώρας χρησιμοποιείται το ηλεκτρονικό σύστημα διακίνησης εγγράφων Ίριδα, με άμεσα, απτά, αποτελέσματα την αύξηση της ταχύτητας παραγωγής διοικητικού έργου και την μείωση του κόστους άσκησης των αρμοδιοτήτων τους.
Η υγειονομική απειλή που συνιστά η εξάπλωση του κορονοϊού, και οι απαιτήσεις μιας παρατεταμένης, εκ του μακρόθεν, διαχείρισης της διοικητικής καθημερινότητας επιβάλλουν την συμβατότητα της συνήθους πρακτικής με τις έκτακτες δυνατότητες της τηλεργασίας και της τηλεδιάσκεψης. Σε αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες εξαίρεσης και δοκιμασίας του κρατικού μηχανισμού, το κυβερνητικό υπολογιστικό νέφος (Government Cloud) και οι δυνατότητες απομακρυσμένης πρόσβασης και συνεργασίας μεταξύ δημοσίων υπηρεσιών που προσφέρουν οι υποδομές του, μπορούν και πρέπει να αποτελέσουν αναπόσπαστο και θεμελιώδες τμήμα της απάντησης στην κρίσιμη ερώτηση πως λειτουργεί το Κράτος όταν τα γραφεία είναι άδεια. Επιπλέον η επέκταση της δυνατότητας ηλεκτρονικής, ταυτοποιημένης, διεκπεραίωσης ενός ολοένα και μεγαλύτερου εύρους αλληλεπιδράσεων των πολιτών με εξωστρεφείς υπηρεσίες του αποτελεί αυτονόητη παράμετρο σχεδιασμού και άσκησης δημοσίων πολιτικών εφεξής. Ο ΟΑΕΔ προχώρησε έγκαιρα, εν όψει των έκτακτων περιστάσεων, στην ψηφιοποίηση αρκετών διοικητικών διαδικασιών που προκαλούσαν παραδοσιακά συνωστισμό στα τοπικά του γραφεία, ψηλαφώντας έτσι τις δυνατότητες ενός νέου υπέροχου κόσμου με λίγο γκισέ και περισσότερο back office.
Όπως και στη φύση, η εξέλιξη της εγχώριας δημόσιας διοίκησης είναι αργή, μακρόσυρτη και παρατεταμένη. Τα όποια οφέλη της δεν γίνονται αμέσως αντιληπτά ενώ, σε αντίστιξη με ότι συμβαίνει στον φυσικό κόσμο, δεν μπορούν να αποκλειστούν πισωγυρίσματα και αβελτηρίες. Στο συνήθως βαρετά μακροπρόθεσμο χρονοδιάγραμμα μετασχηματισμού, παρουσιάζονται κρίσεις και απρόβλεπτες συνθήκες λειτουργίας που επιταχύνουν τις επερχόμενες μεταβολές συντέμνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο, τον χρόνο επικράτησης της εξέλιξης. Η επίπονη εθνική προσπάθεια δημοσιονομικής ανάταξης και, ακόμη περισσότερο, μια υγειονομική κρίση άνευ προηγουμένου που επιβάλλει την απομόνωση και τον αυτοπεριορισμό, μετέβαλλαν και συνεχίζουν να μεταβάλλουν με ταχύτατο τρόπο τα γονίδια της διοίκησης προκειμένου αυτή να ανταπεξέλθει στις νέες συνθήκες. Σύμφωνα με τη φυσική επιλογή του Δαρβίνου το νέο είδος, θα προσαρμοστεί καλύτερα και άρα θα επικρατήσει. Μένει να δούμε αν ο Κάρολος έχει δίκιο και σε αυτή την περίπτωση.