Παρά την επιχειρούμενη κομματική πόλωση οι πολιτικές εξελίξεις είναι απρόβλεπτες. Κι αυτό είναι φυσικό, αφού τα κριτήρια των εκλογέων, των πολιτών, δεν συμπίπτουν απολύτως με αυτά των κομμάτων. Εννοώ ότι η πόλωση συσκοτίζει, παρά διαφωτίζει τους πολίτες σχετικά με τις δυνατότητες εξόδου από την κρίση κι όχι μόνο της τυπικής εξόδου από τα Μνημόνια. Οι δεσμεύσεις της χώρας εξάλλου είναι πλέον πολυετείς, ενώ το εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης, είναι πάντα αναμενόμενο.
Για τις πολιτικές δυνάμεις του κέντρου, το κύριο στοιχείο ήταν ο σταθερά ο ετεροπροσδιορισμός. Η μετεμφυλιακή παρακαταθήκη, οι ακρότητες του εμφυλίου, γενικότερα η βία της εποχής εκείνης, όλα αυτά συνέτειναν ιστορικά σε δύο αντιφατικά πράγματα. Πρώτον της ενδυνάμωσης στη συνείδηση των πολιτών της έννοιας του κέντρου, ως πόλου που απαλλάσσει από την συμμετοχή στη μια ή στην άλλη παράταξη και τοποθετεί την πολιτική συζήτηση εκτός του πεδίου του εθνικού διχασμού. Δεύτερον, στην επικίνδυνη επιλογή της δημιουργίας υπόπτων, δηλαδή «συνοδοιπόρων», προκειμένου να ανακοπεί κάθε προσπάθεια δημιουργίας κινημάτων που δεν ασπάζονται την λογική του σκληρού διχασμού, το τρομερό εκείνο «εμείς ή αυτοί».
Η βία της εποχής εκείνης επέβαλε στην πράξη μια πολιτική που έδινε προτεραιότητα στις εξελίξεις στο θεσμικό επίπεδο, ενώ υποβάθμιζε τις ανάγκες για εξορθολογισμό της οικονομίας και προγραμματισμό των δράσεων. Αυτή η άτυπη ιεράρχηση, δηλ. πρώτα η πολιτική και μετά η οικονομία, ταυτίστηκε επί σειρά ετών με ανορθολογικές επιλογές, πχ ασφαλιστικό, και με ενίσχυση των ισχυρών συντεχνιών και ειδικά ορισμένων ΔΕΚΟ, σε βάρος του κοινωνικού συνόλου. Στόχος ήταν η ευημερία, αλλά χωρίς στρατηγική, χωρίς σχέδιο, στην πράξη αυτό οδήγησε σε υπερχρέωση και κατανάλωση εισαγομένων αγαθών. Αυτή η επιλογή διαπερνά σε γενικές γραμμές ολόκληρη την νεώτερη περίοδο μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου. Ποιοί είναι οι βαθύτεροι λόγοι αυτής της εξέλιξης;
Οι δύο κύριοι πόλοι της πολιτικής, Δεξιά και Αριστερά, συμφωνούσαν με αυτή την κατηγοριοποίηση για διαφορετικούς λόγους. Αυτή η κατάσταση τροφοδοτούσε τον έντονο πολιτικό διάλογο, την ακραία αντιπαράθεση, την πόλωση, τον κομματικό φανατισμό. Ετσι λειτουργούσε η πολιτική ζωή, μέχρι την ρήξη, δηλαδή την άνοδο του Κέντρου.
Η ιστορία έδειξε ότι το κέντρο στη χώρα μας υπήρχε και υπάρχει σε διάφορες μορφές πάντοτε, αλλά η κατίσχυσή του στη νεώτερη εποχή έγινε πανηγυρικά με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, το 1981. Ορόσημο απετέλεσε βεβαίως η μεγάλη επιτυχία της Ενωσης Κέντρου, πριν την επιβολή της δικτατορίας. Κόμμα χωρίς αναφορές και χωρίς σχέση με τον εμφύλιο πόλεμο, το ΠΑΣΟΚ και ο Ανδρέας Παπανδρέου, επέτυχαν την εθνική συμφιλίωση κι έτσι έκλεισε οριστικά αυτή η τραγική περίοδο της ιστορίας μας. Η δημοκρατία εμπεδώθηκε, ο βαθύς διχασμός τέλειωσε και η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΕ άνοιξε συνάμα ένα νέο ελπιδοφόρο πολιτικό κεφάλαιο. Ενώ όμως σε θεσμικό επίπεδο έγιναν άλματα, στην οικονομία και στη διοίκηση, στη νοοτροπία και στις υπόγειες κοινωνικές πρακτικές, τα πράγματα δεν άλλαξαν. Η ευημερία ήταν πλαστή, το χρέος διαχρονικά αυξάνονταν, η κατανάλωση στηρίζονταν ακόμα σε δανεικά και στις εισαγωγές, η υγιής επιχειρηματικότητα δεν προωθήθηκε. Η ΝΔ μιμήθηκε εν πολλοίς το ΠΑΣΟΚ (οργάνωση, πρακτικές, πολιτική) και προκάλεσε επιπλέον σύγχυση.
Στο σημερινό όμως τοπίο τι συμβαίνει; Το κέντρο υπάρχει, αλλά θα χάνει έδαφος αν δεν βρει έναν νέο, αυτόνομο τρόπο παρουσίας και δράσης. Ο ιστορικός ετεροπροσδιορισμός σε σχέση με την Δεξιά και την Αριστερά, δεν είναι πειστική επιλογή, αν δεν συνοδεύεται από προτάσεις πολιτικής που ανοίγουν νέους δρόμους και που ανταποκρίνονται στα νέα δεδομένα. Και τούτο διότι αν στην μετεμφυλιακή Ελλάδα η ανάγκη οριοθέτησης απέναντι στους δύο πόλους είχε ζωτική σημασία, αυτό συνέβαινε διότι η κομματική πολιτική κυριαρχούσε παντού. Το ΠΑΣΟΚ κυριάρχησε διότι είχε χαρισματικό ηγέτη, εισήγαγε καινά δαιμόνια και προέβαλε στοιχεία ισχυρού ριζοσπαστισμού.
Σήμερα το οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό τοπίο είναι πολύπλοκο και ρευστό, ο πολίτης απολαμβάνει τις κεκτημένες ελευθερίες, οι νέες τεχνολογίες επικοινωνίας ανατρέπουν τα δεδομένα και η κρίση άλλαξε τις παλιές πρακτικές. Οι νέες γενιές μεγάλωσαν σε συνθήκες ευημερίας, δεν γνώρισαν την φτωχή Ελλάδα, ειδικά αυτήν της επαρχίας, δεν έχουν βιώματα σύγκρισης και δεν έχουν και αντανακλαστικά επιβίωσης.
Η ιστορική λοιπόν, και καθιερωμένη για τις παλαιότερες γενιές των κεντρογενών, πολιτική των ίσων αποστάσεων από τους δύο πολιτικούς πόλους, δεν ελκύει, το κοινωνικό τοπίο άλλαξε ριζικά.
Τα δεδομένα άλλαξαν, η ανάγκη αυτονομίας, πρωτοτυπίας και αυθεντικότητας ενισχύονται, οι προτάσεις των κομμάτων κρίνονται γρήγορα σε σχέση με το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Κι αυτό κρίνεται πρώτα στο οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, και στη συνέχεια, αν αξιολογηθεί θετικά, τότε διοχετεύεται στον χώρο της πολιτικής. Αυτή η δραματική αλλαγή και εξάρτηση των ρόλων (οικονομία – κοινωνία - πολιτική), σαφώς επιδέχεται πολλές ερμηνείες, αλλά ισχύει. Κι αυτό φαίνεται στην πρόσληψη των προβλημάτων εκ μέρους των πολιτών, στην κατηγοριοποίησή τους, στην ιεράρχησή τους. Προηγείται σαφώς η οικονομία, η ανεργία κι ακολουθούν όλα τα άλλα.
Αν λοιπόν το Κέντρο πρέπει να εκφραστεί, να υπάρξει και να κυριαρχήσει στην πολιτική, θα πρέπει λογικά να ακολουθήσει αυτή την κοινωνιολογική εξέλιξη και συσχέτιση. Το αίτημα της κανονικότητας έχει πάντοτε επαναστατικό περιεχόμενο στην Ελλάδα των ανισοτήτων, της παραοικονομίας, της κομματικής πελατείας. Σε αυτό το τοπίο απέτυχε και η Αριστερά, αφού μιμήθηκε, χωρίς να αλλάξει μέθοδο, το παλιό σύστημα. Το νέο όμως απαιτεί επεξεργασία προτάσεων, διατύπωση συνεκτικών θέσεων, και κυρίως ένα σαφές, εύληπτο και μελετημένο σχέδιο δράσης. Γι αυτό οι συνήθεις οδοί και τρόποι, «να στρογγυλεύουμε τις γωνίες», δεν καρποφορούν, ούτε για το ίδιο το Κέντρο, αλλά ούτε και για τους πολιορκητές του. Το δίλημμα του Κέντρου είναι στην ουσία το δίλημμα του κάθε πολίτη, που διαπιστώνει ότι δεν αρκούν τα αυτονόητα, ούτε η διεύρυνση με πολιτικά πρόσωπα ή οι συναλλαγές βουλευτών και οι προσχωρήσεις στελεχών. Επεξεργασμένο σχέδιο για τη χώρα απαιτείται, σχέδιο για την ανασυγκρότηση και την βιώσιμη ανάκαμψη, εκεί θα κριθούν όλα τα κόμματα, μικρά και μεγάλα. Και βεβαίως και το Κέντρο, αφού ο παλαιού τύπου ετεροπροσδιορισμός δεν ανταποκρίνεται στις σημερινές ανάγκες. Και η κοινωνική ανάγκη είναι αυτή που κινεί τα πράγματα.