Εξήντα χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση, το θρυλικό μυθιστόρημα του Αντώνη Σαμαράκη «Το Λάθος» μεταφέρεται στο σινεμά.
Τα γυρίσματα του «The Flaw», όπως είναι ο τίτλος της αγγλόφωνης ταινίας, σε σενάριο-σκηνοθεσία Θεόφιλου Παπαστυλιανού, ξεκίνησαν στη Ρίγα της Λετονίας τον Σεπτέμβριο, ενώ συνεχίζονται σε διάφορες τοποθεσίες της Αττικής και της Βοιωτίας και σύμφωνα με το πρόγραμμα θα ολοκληρωθούν στις 9 Νοεμβρίου.
Πρωταγωνιστεί ο David Dawson στον ρόλο του Ανακριτή, με συμπρωταγωνιστές τον Arthur McBain στον ρόλο του Ύποπτου και ο Ralf Little στον ρόλο του Μάνατζερ.
Καλλιτέχνες γνώριμοι στο βρετανικό κοινό από την παρουσία τους στο θέατρο και την τηλεόραση, ο David (που είδαμε στους «Peaky Blinders») και ο Ralf (που θυμόμαστε στo «24 Hour Party People» του Michael Winterbottom ως τον μπασίστα των Joy Division, Peter Hook) ήταν υποψήφιοι για το σημαντικό θεατρικό βραβείο Λόρενς Ολίβιε. Ο Arthur (που συμμετείχε πρόσφατα στην ταινία «Ναπολέων» του Ρίντλεϊ Σκοτ), είναι παράλληλα επιτυχημένος συγγραφέας παιδικών βιβλίων και δημιουργός podcast (ανάμεσα σε άλλα και για τον Guardian).
Τον ιδιαίτερο ρόλο της Προϊσταμένης της Ειδικής Υπηρεσίας στην ταινία ερμηνεύει η ηθοποιός και σκηνοθέτις Άντζελα Μπρούσκου.
Το αριστούργημα του Αντώνη Σαμαράκη κυκλοφόρησε το Νοέμβριο του 1965, από τις εκδόσεις «Βιβλιοπωλείον της Εστίας», με εξώφυλλο του μεγάλου χαράκτη Τάσσου.
Το πολιτικό θρίλερ με τις καφκικές και οργουελικές επιρροές του κορυφαίου λογοτέχνη-ανθρωπιστή που ύμνησε την ελευθερία ως απόλυτο και αναγκαίο ιδεώδες, τόσο στο συγγραφικό όσο και στο κοινωνικό του έργο, γνώρισε τεράστια επιτυχία και τιμήθηκε στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Έλαβε διθυραμβικές κριτικές, τόσο από τους κριτικούς όσο και από προσωπικότητες όπως ο Γκράχαμ Γκριν, ο Άρθουρ Μίλερ, η Άγκαθα Κρίστι, αγαπήθηκε από εκατομμύρια αναγνώστες σε κάθε γωνιά του κόσμου, μεταφράστηκε σε 33 γλώσσες και κυκλοφόρησε σε 114 ξένες εκδόσεις.
Τιμήθηκε με το Βραβείο των Δώδεκα - Έπαθλο Κώστα Ουράνη, το 1966 και με το Μεγάλο Βραβείο Αστυνομικής Λογοτεχνίας στη Γαλλία, το 1970, ενώ ο συγγραφέας το 1982 έλαβε για το σύνολο του έργου του το Ευρωπαϊκό Βραβείο Europalia.
Πρεμιέρα το 2025, στα 60 χρόνια από την πρώτη του έκδοση, το 1965.
«The Flaw» - Η υπόθεση
Σε έναν δυστοπικό κόσμο, που κυριαρχείται από το Καθεστώς, ένας αδίστακτος Ανακριτής παίρνει εντολή από την Ειδική Υπηρεσία, την υπέρτατη εξουσία στον τόπο, να βάλει σε εφαρμογή και να ακολουθήσει ένα τέλειο Σχέδιο: να αποδείξει ότι ένας Ύποπτος είναι ένοχος. Ένα παιχνίδι ψυχολογικής χειραγώγησης μπαίνει σε εφαρμογή, ένα παιχνίδι όπου η πραγματικότητα διαστρεβλώνεται και κάθε διάλογος ή δράση αποκτά μια νέα σημασία.
Το Σχέδιο προχωρά με ακρίβεια χρονομέτρου, βήμα-βήμα όλα τα κομμάτια μπαίνουν στη θέση τους και το παζλ σχεδόν ολοκληρώνεται.
Με μία όμως διαφορά.
Στο Σχέδιο υπάρχει ένα τόσο μικρό, μα τόσο μεγάλο τελικά, Λάθος… ένα Λάθος που υπάρχει και στο ίδιο το Καθεστώς…
Σημείωμα σκηνοθέτη
«Πόσο ελεύθεροι είμαστε; Τι έλεγχο έχουμε πάνω στις σκέψεις και τις πράξεις μας, στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την αλήθεια και τους ανθρώπους γύρω μας; Μπορούμε άραγε να βρούμε αυτά που μας ενώνουν και όχι αυτά που μας χωρίζουν; Με το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού να ζει σε “συγκαλυμμένες” δημοκρατίες, μήπως ο απολυταρχισμός χτυπά την πόρτα μας; Μπορεί η καταπίεση να πάρει τη μορφή μιας ειρηνικής κοινωνίας;
Διάβασα για πρώτη φορά «Το Λάθος» ως έφηβος. Η δεύτερη φορά με βρήκε δεκαετίες μετά να κρατώ στα χέρια μου την αγγλική μετάφραση. Άρχισα να το ξεφυλλίζω και δεν μπορούσα να το αφήσω. Όλα αυτά τα ερωτήματα για την ελευθερία, την ταυτότητα και τη διαφορετικότητα των ανθρώπων άρχισαν να με κατακλύζουν και μια φράση του βιβλίου κόλλησε στο μυαλό μου: «Όποιος δεν είναι μαζί μου είναι εναντίον μου».
«Το Λάθος» είναι ένα νεο-νουάρ αλληγορικό δράμα και μια πολιτική παραβολή. Προσφέρει μια διαχρονική προειδοποίηση για ολοκληρωτικά καθεστώτα αλλά και για κάθε μορφή εξουσίας, για την εσφαλμένη πεποίθησή της ότι μπορεί να κυριαρχήσει πάνω στην ανθρώπινη ψυχή και σκέψη, να τις ελέγξει και να τις κατευθύνει.
Απολυταρχισμός και καταπίεση δεν συνοδεύονται πάντα από στρατό και απαγόρευση κυκλοφορίας. Μπορεί να έχουν τη μορφή μιας όμορφης, ήσυχης και ευημερούσας κοινωνίας. Εκεί που ο τόπος μοιάζει φιλόξενος, η ελευθερία αυτονόητη, αλλά η προπαγάνδα και τα εργαλεία ελέγχου είναι πιο εκλεπτυσμένα και εξελιγμένα.
Η πραγματικότητα που περιγράφεται είναι οικουμενική, μια πραγματικότητα άτοπη και άχρονη. Βρισκόμαστε στο παρόν-μέλλον του «Alphaville» του Γκοντάρ. Ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει καθιστώντας αδύνατο να θυμηθούμε πότε ξεκίνησε το Καθεστώς, πόσο μάλλον να φανταστούμε πότε ακριβώς θα τελειώσει. Είναι ένας δυστοπικός οργουελικός κόσμος όπου η ζωή είναι κλεισμένη σε ένα κουτί.
«Το Λάθος» μιλάει για προδοσία. Η ενηλικίωση προδίδει την παιδικότητά μας, ο πόλεμος προδίδει την ειρήνη, η εξουσία την ελευθερία, η προκατάληψη προδίδει τη διαφορετικότητα. Είναι μια ιστορία για τη μεταμόρφωση και το να κάνεις αυτό που είναι σωστό. Μερικές φορές, το να είσαι διαφορετικός, να γίνεις το ”λάθος” σε ένα κλειστό και άκαμπτο σύστημα, είναι η σωστή κίνηση.
Όπως και στην Οδύσσεια, το ταξίδι είναι το μήνυμα. Ο Ανακριτής οδηγείται σε μια νέα επιβεβαίωση των ανθρώπινων αξιών ενώ ο Ύποπτος ανακαλύπτει το άτομο πίσω από το αρπακτικό. Τελικά οι ταυτότητες των δύο ανδρών συγχωνεύονται σε μία. Στο τέλος, δεν έχει σημασία αν ο Ύποπτος είναι ένοχος ή όχι, αν δραπετεύσει ή ο Ανακριτής τον σπάσει. Αυτό που μετράει είναι η μάχη που δίνουν οι άνθρωποι για να συναντήσουν ο ένας τον άλλον, να ανακαλύψουν τι τους ενώνει και όχι τι τους χωρίζει».
Συντελεστές
Σκηνοθεσία: Θεόφιλος Παπαστυλιανός
Σενάριο: Θεόφιλος Παπαστυλιανός (βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Αντώνη Σαμαράκη)
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Θoδωρής Ζαχαράκης
Production Designer: Μιχαήλ Σαμιώτης
Κοστούμια: Κατερίνα Τσακότα
Ήχος: Γιάννης Αντύπας
Μουσική: Δημήτρης Φέσσας
Μοντάζ: Γιάννης Χαλκιαδάκης
Οργάνωση Παραγωγής: Γιάννης Καραντάνης
Διεύθυνση παραγωγής: Γιώργος Ζέρβας
Παίζουν: David Dawson, Arthur McBain, Ralf Little, Άντζελα Μπρούσκου, Sarah Akokhia, Georgia Small, Nathan Thomas, Μιχάλης Βαλάσογλου, Matthew Sim, Danny John-Jules, Ben Tavassoli, Skyrah Archer κ.α.
Παραγωγοί: Πάνος Παπαχατζής, Λίνα Γιαννοπούλου, Θεόφιλος Παπαστυλιανός
Συμπαραγωγός: Alise Rogule
Παραγωγή: ΑΡΓΟΝΑΥΤΕΣ Α.Ε. (Argonauts Productions S.A.)
Σε συμπαραγωγή με: ΕΡΤ, Mima Films (Λετονία)
Με την οικονομική υποστήριξη: Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, EKOME, Investment and Development Agency of Latvia
Ελλάδα, Λετονία, 2025, 95’/ Έγχρωμο, Αγγλικά.