Του Γιώργου Σταμάτη - Γενικού Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας.
Η διασφάλιση του δικαιώματος στην ανεξάρτητη διαβίωση και την κινητικότητα για τα άτομα με αναπηρία διαδραματίζει κομβικό ρόλο για την αυτονομία τους και την ισότιμη κοινωνική τους ένταξη.
Αναφορικά με τα άτομα με οπτική αναπηρία, η διαμόρφωση του αναγκαίου πλαισίου για την ανεξαρτησία τους, απορρέει από το αρ.19 της Σύμβασης των Η.Ε. για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία που κατοχυρώνει την ανεξάρτητη διαβίωση, το οποίο τελεί σε συνάρτηση με το αρ.20 που αφορά την Κινητικότητα του ατόμου.
Σύμφωνα με τη Σύμβαση, τα συμβαλλόμενα κράτη λαμβάνουν αποτελεσματικά μέτρα, για να διασφαλίσουν την πρόσβαση του ατόμου με αναπηρία σε υποστηρικτικές υπηρεσίες που ενισχύουν την ανεξάρτητη του διαβίωση και την παροχή κατάρτισης σε δεξιότητες κινητικότητας, τόσο στα άτομα με αναπηρία, όσο και στους εκπαιδευτές τους.
Η μετακίνηση των ατόμων με οπτική αναπηρία στους εσωτερικούς χώρους και το εξωτερικό περιβάλλον, γίνεται κατά κύριο λόγο με τη χρήση του λευκού μπαστουνιού, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Αμερικανό οφθαλμίατρο Richard Hoover, για την επανένταξη στον κοινωνικό ιστό των Βετεράνων του Α Παγκοσμίου Πολέμου.
Με τη χρήση του λευκού μπαστουνιού επιτυγχάνεται η μετακίνηση των τυφλών και με μειωμένη όραση ατόμων με αυτονομία, ανεξαρτησία και ασφάλεια. Τα άτομα με οπτική αναπηρία εκπαιδεύονται στη χρήση του τεχνικού αυτού βοηθήματος από εξειδικευμένους επαγγελματίες, τους εκπαιδευτές κινητικότητας, προσανατολισμού και δεξιοτήτων καθημερινής διαβίωσης. Η εκπαίδευση γίνεται δωρεάν, για τους ενήλικους εκπαιδευόμενους από τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Τυφλών και για τους ανήλικους από το Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών (ΚΕΑΤ).
Η πλήρης διασφάλιση της απρόσκοπτης μετακίνησης των ατόμων με οπτική αναπηρία εδράζεται σε δύο άξονες: Την εκπαίδευση τους στη χρήση του λευκού μπαστουνιού και την προσβασιμότητα του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος.
Στο πλαίσιο της γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, συγκροτήθηκε ομάδα εργασίας, με την ενεργή συμμετοχή των συναρμόδιων Υπουργείων και εκπροσώπων του αναπηρικού κινήματος και του χώρου της οπτικής αναπηρίας, με σκοπό τη βελτίωση του πλαισίου των παρεχόμενων υπηρεσιών στην εκπαίδευση στην κινητικότητα για τους συμπολίτες μας με οπτική αναπηρία. Από το πόρισμα της ομάδας, διαπιστώθηκε σημαντική αριθμητική ανεπάρκεια των εκπαιδευτών κινητικότητας, αφού οι εννέα εκπαιδευτές που είναι ενεργοί σήμερα, δεν επαρκούν για την κάλυψη των αναγκών των ατόμων με πρόβλημα όρασης.
Αποφασίστηκε η υλοποίηση Προγράμματος εκπαίδευσης νέων εκπαιδευτών σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, που θα καλύπτουν το σύνολο της Επικράτειας. Έτσι τα άτομα με οπτική αναπηρία θα μπορούν να εκπαιδεύονται τη χρονική στιγμή που το επιθυμούν, ανάλογα με τις ανάγκες τους και να διαβιούν με αυτονομία και ασφάλεια, με βάση τις δικές τους επιθυμίες και επιλογές.
Η εκπαίδευση στην κινητικότητα συμβάλλει ουσιωδώς στην εργασιακή και κοινωνική ένταξη των πολιτών με οπτική αναπηρία, γιατί με το λευκό μπαστούνι αίρονται ή ελαχιστοποιούνται οι περιορισμοί στην κίνηση, αφού το άτομο κινείται και προσανατολίζεται με ασφάλεια, χρησιμοποιώντας τα μέσα μαζικής μεταφοράς.
Πολλές φορές όμως ακόμη και η άριστη εκπαίδευση στις τεχνικές του λευκού μπαστουνιού, δεν αρκεί για την ανεμπόδιστη μετακίνηση των τυφλών ατόμων, γιατί πρέπει να αρθούν τα περιβαλλοντικά εμπόδια, που θέτουν περιορισμούς στην καθολική προσβασιμότητα. Το δικαίωμα στη φυσική προσβασιμότητα κατοχυρώνεται στο αρ.9 της Σύμβασης των Η.Ε. και αποσκοπεί στην άρση όλων των φραγμών και των εμποδίων που δυσχεραίνουν την ισότιμη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία σε όλες τις πτυχές της καθημερινότητας.
Η προσβασιμότητα στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον για τα άτομα με οπτική αναπηρία έγκειται στην ύπαρξη άνετων πεζοδρομίων απαλλαγμένων από εμπόδια, τη σωστή λειτουργία των ηχητικών σηματοδοτών, καθώς και την κατασκευή και ακώλυτη χρήση των οδηγών όδευσης.
Δεδομένου του ισχυρού ρόλου της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης και της εγγύτητας του πρώτου βαθμού αυτοδιοίκησης με τον πολίτη, υπεγράφη πρωτόκολλο συνεργασίας μεταξύ της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης, της ΚΕΔΕ και της ΕΣΑμεΑ, με αντικείμενο τη δημιουργία προσβάσιμων και συμπεριληπτικών πόλεων, για την ισότιμη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία, στη βάση των αρχών του καθολικού σχεδιασμού και της συμπερίληψης. Στόχος του πρωτοκόλλου είναι η ενθάρρυνση των πόλεων ώστε να εστιάζουν και να επενδύουν στην καθολική προσβασιμότητα, με το σχεδιασμό των κατάλληλων πολιτικών, δράσεων και προγραμμάτων και η οριζόντια ένταξη της διάστασης της αναπηρίας σε κάθε σχεδιαζόμενη και εφαρμοζόμενη πολιτική που απευθύνεται στο γενικό πληθυσμό.
Επιπλέον, για να είναι οι πόλεις φιλικές και προσβάσιμες για τα άτομα με οπτική αναπηρία απαιτείται η εκπαίδευση και η ενεργοποίηση της κοινωνίας για τη διαμόρφωση μιας κουλτούρας ανεκτικότητας και αποδοχής της διαφορετικότητας.
Ο σχεδιασμός πλήρως προσβάσιμων πόλεων και η ενίσχυση του πλαισίου εκπαίδευσης των ατόμων με οπτική αναπηρία στην κινητικότητα, αποτυπώνονται στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία και αντανακλούν στην πράξη το δικαιωματικό μοντέλο θεώρησης της αναπηρίας. Έτσι το Κράτος ανταποκρίνεται στη μέριμνα που οφείλει να επιδεικνύει για τα άτομα με οπτική αναπηρία, διασφαλίζοντας τους όρους αξιοπρέπειας, ισότιμης πρόσβασης και κοινωνικής ισότητας σε μια κοινωνία που προάγει την αλληλεγγύη και τη συμπερίληψη.