Ανταπόκριση Βρυξέλλες
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες συναντώνται σήμερα, 3 Φεβρουαρίου, στο Palais d’ Egmond στις Βρυξέλλες, σε μια ιστορική άτυπη σύνοδο κορυφής, αφιερωμένη στο μέλλον της ευρωπαϊκής άμυνας. Η συνάντηση πραγματοποιείται εν μέσω γεωπολιτικής αβεβαιότητας, που προκύπτει από τον συνεχιζόμενο πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, τις απειλές του Αμερικανού Προέδρου για αποχώρηση των ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ και τις αναταράξεις στη Μέση Ανατολή.
Ιδιαίτερο βάρος προσδίδει στη σύνοδο η συμμετοχή του Βρετανού πρωθυπουργού Κιρ Στάρμερ, για πρώτη φορά μετά το Brexit, καθώς και η παρουσία του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, σηματοδοτώντας τη στενότερη συνεργασία ΕΕ-ΝΑΤΟ, αλλά και την πιθανότητα νέων αμυντικών συμφωνιών μεταξύ ΕΕ και Ηνωμένου Βασιλείου.
Ετοιμάζοντας τη ”Λευκή Βίβλο” για την Ευρωπαϊκή Άμυνα
Αν και δεν αναμένονται επίσημες αποφάσεις, η σύνοδος αυτή καθορίζει το πλαίσιο για τις μελλοντικές πολιτικές που θα αποτυπωθούν στη ”Λευκή Βίβλο” της ΕΕ για την άμυνα, η οποία θα παρουσιαστεί τον Μάρτιο του 2025. Στόχος της Λευκής Βίβλου είναι να περιγράψει τις κοινές αμυντικές πρωτοβουλίες της ΕΕ και να προσδιορίσει τους αναγκαίους πόρους για την ανάπτυξή τους.
Το θέμα της άμυνας θα επανέλθει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου 2025, όπου αναμένεται να ληφθούν πιο συγκεκριμένες αποφάσεις.
Τρία κρίσιμα ερωτήματα
Οι ηγέτες της ΕΕ στη σημερινή σύνοδο θα κληθούν να απαντήσουν σε τρία ερωτήματα όπως τα έχει θέσει ο Κόστα και αυτά είναι τα εξής:
1. Τι πρέπει να κάνει συλλογικά η Ευρώπη όσον αφορά την άμυνά της
2. Πώς θα χρηματοδοτηθεί η άμυνα της ΕΕ.
Η ΕΕ αναζητά τρόπους κινητοποίησης ιδιωτικών και δημόσιων πόρων, εξετάζοντας τη διεύρυνση του ρόλου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και την πιθανή έκδοση αμυντικών ευρωομολόγων.
3. Και το τρίτο σκέλος αφορά στο ερώτημα με ποιους συνεργαζόμαστε. Ένα ερώτημα που αφορά και την Ελλάδα ιδιαιτέρως καθώς το ζήτημα εμπεριέχει και το προς διερεύνηση ερώτημα από μέρους του Κόστα «Ποιοι πρέπει να είναι οι στόχοι και οι προτεραιότητές μας με τους ευρωπαίους εταίρους εκτός ΕΕ;».
Συνεργασίες «αγκάθια»
Όσον αφορά τη συνεργασία με κράτη εκτός ΕΕ πολλοί προβληματίζονται για την συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου (Η.Β) στην Ευρωπαϊκή Άμυνα, από τη στιγμή που επέλεξε να φύγει από την ΕΕ.
Ακόμη περισσότερο, «αγκάθι» για την Ελλάδα και την Κύπρο είναι η πιθανότητα να δουν την Τουρκία να εμπλέκεται στην αμυντική βιομηχανία της ΕΕ. Διπλωματικές πηγές ξεκαθαρίζουν ότι δεν πρόκειται να συναινέσουν σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, όμως υπάρχουν παραθυράκια που μπορούν να το επιτρέψουν αυτό. Αλλωστε η Ελλάδα δεν μπορεί να αποκλείσει διμερείς συνεργασίες. Την ίδια ώρα υπάρχουν ευρωπαϊκά κράτη, αλλά και το ΝΑΤΟ που φαίνεται να πιέζουν προς την κατεύθυνση να συμμετάσχει και η Τουρκία σε ευρωπαϊκά αμυντικά προγράμματα υπό την ιδιότητα της υποψήφιας προς ένταξη χώρας αλλά και ως μέλος του ΝΑΤΟ.
Μηνύματα προς τις ΗΠΑ
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες βρίσκονται ενώπιον σοβαρών υπαρξιακών διλημμάτων δεδομένης της ρωσικής απειλής. Ο πόλεμος της Ουκρανίας ανέδειξε μια υπαρκτή απειλή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια - σε συνδυασμό με τις αυξανόμενες υβριδικές και κυβερνοεπιθέσεις κατά των κρατών μελών και των οικονομιών και κοινωνιών τους.
«Η ειρήνη στην Ευρώπη εξαρτάται από το αν η Ουκρανία θα κερδίσει μια συνολική, δίκαιη και διαρκή ειρήνη» τονίζει ο Κόστα στην επιστολή που απέστειλε στους ηγέτες των «27» κρατών μελών.
Όμως πλέον δεν είναι μόνο η Ρωσία αλλά και οι ΗΠΑ και η αβεβαιότητα που προκύπτει από στάση του προέδρου Τραμπ προς την Ευρώπη.
Στη σημερινή άτυπη σύνοδο το θέμα των διατλαντικών σχέσεων θα συζητηθεί εντόνως και όλοι συμφωνούν ότι η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη για τη δική της άμυνα.
Αυτό σύμφωνα με διπλωματικές πηγές έχει ως στόχο τόσο να εξευμενίσει τον Τραμπ που ζητάει περισσότερα καθώς θα δείξει ότι η ΕΕ θα είναι ισχυρός διατλαντικός εταίρος, που λειτουργεί στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.
Ωστόσο, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, θα σταλεί και ένα μήνυμα ότι είμαστε έτοιμοι να αναλάβουμε τις ευθύνες μας και να σταθούμε στα πόδια μας σε περίπτωση που οι ΗΠΑ στραφούν προς τον Ινδο - Ειρηνικό ή «σπάσουν τον ομφάλιο λώρο» με το ΝΑΤΟ και την ΕΕ.
Αμυντική βιομηχανία και ΜΜΕ
Την προηγούμενη εβδομάδα η πρόεδρος της Κομισιόν παρουσίασε το νέο οικονομικό δόγμα της Ένωσης, την «Πυξίδα Ανταγωνιστικότητας» σε αυτή αναφερόταν ότι οι επενδύσεις στον τομέα της άμυνας είναι σημαντικά χαμηλότερες από ό,τι στις ΗΠΑ και κατά συνέπεια, η ΕΕ είναι εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από προμηθευτές εκτός ΕΕ.
«Υπάρχει σημαντικός κίνδυνος η ΕΕ να μείνει πίσω στην την αμυντική καινοτομία και την ανάπτυξη νέων προηγμένων οπλικών συστημάτων, με αρνητικές επιπτώσεις στις τεχνολογίες διπλής χρήσης. Η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία πρέπει να είναι σε θέση να παρέχει όλο το φάσμα των δυνατοτήτων και να αποτελεί μοχλό καινοτομίας για ολόκληρη την οικονομία».
Από την πλευρά του ο Κοστα τονίζει ότι οι αυξημένες επενδύσεις στον τομέα της άμυνας πρέπει επίσης να συμβάλουν στην ενίσχυση της συνολικής οικονομικής ανταγωνιστικότητας και συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω ενός βιομηχανικού τομέα ικανού να αναπτύξει την τεχνολογική του αριστεία σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση και να συμβάλει στη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Σύμφωνα με πληροφορίες οι βιομηχανίες αμυντικών συστημάτων έχουν επισημάνει ότι θέλουν προβλεψιμότητα και συμβόλαια μακράς διάρκειας, ενώ μικρότερα κράτη μέλη, όπως η Ελλάδα, ζητούν να έχουν μερίδιο στη χρηματοδότηση με ιδιαίτερη έμφαση στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που ειδικεύονται στην άμυνα και την καινοτομία.
Διάγνωση και θεραπεία
Οι Ευρωπαίοι συμφωνούν στη διάγνωση όχι όμως και στη θεραπεία και όταν λέμε θεραπεία εννοούμε το πως θα χρηματοδοτηθεί η ευρωπαϊκή άμυνα.
Αναλυτές εκτιμούν ότι η δημιουργία κοινού αμυντικού ταμείου είναι αναπόφευκτη και οι ηγέτες εξετάζουν επιλογές για τη συμμετοχή τόσο ιδιωτικών όσο και δημόσιων πόρων, συμπεριλαμβανομένης της διεύρυνσης του ρόλου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Προ ημερών, 19 χώρες, μεταξύ των οποίων η Γαλλία, η Γερμανία και η Ελλάδα, ζήτησαν από την ΕΤΕπ να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο, προτείνοντας την αναθεώρηση της εντολής της ώστε να χρηματοδοτεί εξοπλιστικά προγράμματα και όχι μόνο προϊόντα διπλής χρήσης, όπως drones.
Παράλληλα, επανέρχεται η πρόταση για την έκδοση αμυντικών ομολόγων, κάτι που υποστηρίζει και η Ελλάδα. Ωστόσο, υπάρχουν ανησυχίες για την επίδρασή τους στην πιστοληπτική ικανότητα της ΕΤΕπ και ερωτήματα για το ποιος θα εγγυηθεί τη χρηματοδότηση.
Στη σύνοδο ο Ελληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης προσέρχεται με συγκεκριμένες προτάσεις. Ο κ. Μητσοτάκης εισηγείται τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού χρηματοδοτικού εργαλείου ύψους 100 δισ. ευρώ, το οποίο θα μπορεί να χρηματοδοτήσει τις απαιτήσεις της συλλογικής ευρωπαϊκής ασφάλειας πέρα από τους εθνικούς προϋπολογισμούς, στα πρότυπα της θετικής εμπειρίας του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF). Ταυτόχρονα, ο Κυριάκος Μητσοτάκης προτείνει αυξημένη ευελιξία στους δημοσιονομικούς κανόνες ώστε να δοθεί δημοσιονομικός χώρος στα κράτη-μέλη για τις επενδύσεις στην άμυνα.
Η συζήτηση έχει ξεκινήσει, διεξάγεται υπό την πίεση του χρόνου και της πραγματικότητας στο πεδίο και δεν μπορεί να αναβληθεί άλλο. Η Ευρώπη βρίσκεται ενώπιον δύο κρίσιμων προκλήσεων: από τη μία, την ανάγκη ανάληψης μεγαλύτερης ευθύνης για την ασφάλειά της και από την άλλη, την εξεύρεση ενός σταθερού χρηματοδοτικού πλαισίου που θα διασφαλίσει τη βιωσιμότητα της αμυντικής της βιομηχανίας. Οι επόμενοι μήνες θα είναι καθοριστικοί για το αν η ΕΕ θα αποκτήσει μια ισχυρή, στρατηγικά αυτόνομη αμυντική πολιτική ή αν θα συνεχίσει να πορεύεται εξαρτώμενη από εξωτερικές δυνάμεις. Το ερώτημα πλέον δεν είναι αν η Ευρώπη πρέπει να δράσει, αλλά πώς και με ποιους όρους θα το κάνει.