Η εικόνα που έχω για τον εαυτό μου στο μυαλό μου είναι αυτή μιας φωτογραφίας που τραβήχτηκε το 1992, όταν ήμουν 22 ετών. Η φωτογραφία απεικονίζει εμένα και τον φίλο μου, τον Σιν. Είχα πάει μαζί του για να βγάλει επαγγελματικές φωτογραφίες (είναι ηθοποιός και τραγουδιστής) και ο φωτογράφος προσφέρθηκε να τραβήξει μερικές και τους δυο μας. Η φωτογραφία είναι μια κοντινή λήψη των δύο προσώπων μας. Κάθομαι στην αγκαλιά του, με το χέρι μου γύρω από το λαιμό του, τα μάτια μου καρφωμένα σε κάτι πέρα από την κάμερα. Ο Σιν κοιτάζει κατευθείαν στο φακό με όλη τη σιγουριά και την πείσμα της νιότης. Είμαστε και οι δύο τόσο πολύ, πολύ νέοι.
Ενώ ξέρω, ως μια σχετικά έξυπνη, ενήλικη γυναίκα, ότι δεν μοιάζω πια με το άτομο σε εκείνη τη φωτογραφία, αυτό που βλέπω στον καθρέφτη αυτές τις μέρες με εκπλήσσει πάντα. Είναι το πρόσωπο της μητέρας μου που με κοιτάζει, ένα πρόσωπο που πυροδοτεί στενοχώρια και θλίψη. Πότε και πώς άρχισα να δείχνω τόσο μεγάλη;
«Υπάρχει μια ορισμένη ποσότητα θλίψης, όταν κοιτάμε τα πρόσωπά μας, καθώς μεγαλώνουμε, θα πρέπει να αναφέρω ότι είμαι 73», λέει η Ναόμι Γουντσπρινγκ, συγγραφέας και γεροντολόγος. «Ωστόσο οι ιδέες, για το τι βλέπουμε στον καθρέφτη φαίνονται μέσα από τον φακό της τρέχουσας εποχής μας». Και αυτές οι ιδέες αλλάζουν καθώς αλλάζουμε εμείς.
Διανοητικά, ξέρω ότι δεν μπορώ να αφαιρέσω με μαγικό τρόπο όλα τα σημάδια της γήρανσης από το δέρμα και το σώμα μου, ανεξάρτητα από το τι θέλουν οι διαφημιστές και (συχνά) τα μέσα ενημέρωσης να πιστεύω. Ξέρω επίσης ότι πρέπει να υπάρχει κάποιος τρόπος να απεμπολίσω την εσωτερική μου ψυχολογική εξίσωση ότι η νεότητα ισούται με την ομορφιά και ότι, χωρίς αυτήν, δεν είμαι πια ελκυστική. Δεν είμαι σίγουρη, ωστόσο, πώς να αλλάξω τους ξεπερασμένους ορισμούς μου για αυτά τα πράγματα.
Μίλησα με τρεις ψυχολόγους και ερευνητές για τους τρόπους να αλλάξω την αφήγηση που υπάρχει στο μυαλό μου, για το πως φαίνομαι ηλικιωμένη και πόσο μη ελκυστικές είναι οι ρυτίδες και τα σπασίματα στο πρόσωπό μου.
Πώς προσεγγίζουν το γήρας οι ψυχολόγοι
«Πρώτον, πρέπει να πάρουμε μια απόφαση να αποδεχτούμε τον εαυτό μας και να αποδεχτούμε το γήρας. Ας σκεφτούμε τι μας εμποδίζει να το κάνουμε αυτό. Μπορεί να σκεφτόμαστε, «Δεν είμαι ελκυστικός, είμαι αόρατος». Αλλά τι μας εμποδίζει πραγματικά από το να το κάνουμε;» λέει η Αν Κέρνι Κουκ, συγγραφέας, λέκτορας και διευθύντρια στο Ινστιτούτο Ψυχοθεραπείας του Σινσινάτι.
«Πώς θέλετε πραγματικά να περνάτε τον χρόνο σας;» με ρώτησε.
Δεν θέλω ιδιαίτερα να σκέφτομαι πώς φαίνομαι. Ποτέ δεν ήταν κάτι που με ενόχλησε ή με απασχολούσε πραγματικά, τουλάχιστον μέχρι πριν από μερικά χρόνια, όταν έκλεισα τα 50. Τώρα συχνά επικεντρώνομαι υπερβολικά στις γκρίζες τρίχες και τις γραμμές και τις πτυχές στο πρόσωπό μου. Θέλω να αλλάξω αυτή την αφήγηση στο μυαλό μου.
Γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία και αναδιάρθρωση σκέψης
Ο Γκόλι Σέντι Μπόκι, κλινικός ψυχολόγος και σχολή στο Pacific University School of Graduate Psychology, μου εξήγησε τη διαδικασία της γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας και της αναδιάρθρωσης των σκέψεων. Ουσιαστικά, εξήγησε πώς θα μπορούσα να αρχίσω να αλλάζω την ιστορία στο μυαλό μου, αυτή που θρηνεί συνεχώς τον προφανή πρόωρο χαμό μου.
Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία έχει να κάνει πολύ με την αλλαγή των σκέψεών μας, λέει ο Μπόκι – κάτι που δεν είναι εύκολο, τουλάχιστον όχι για μένα. Έχω μια πολύ δυνατή και επίμονη φωνή στο κεφάλι μου που, μερικές φορές, εκτοξεύει κάθε λογής αρνητικά πράγματα. Υποψιάζομαι ότι πολλοί από εμάς το κάνουν. Είναι δύσκολο να αλλάξει αυτή η συμπεριφορά. Αυτό, όμως, είναι ακριβώς αυτό που πρέπει να κάνουμε.
«Η γνωστική αναδιάρθρωση...είναι απαιτητική πρόκληση», λέει ο ίδιος. Ένα είδος διαστρέβλωσης της σκέψης είναι καταστροφικό, εξηγεί. Ένα παράδειγμα θα ήταν να προσέχω μια γραμμή ή μια ρυτίδα και να καταστροφολογώ σκεπτόμενος κάτι σαν, «Η γήρανση μου είναι πρόωρη. Μέχρι να είμαι σε μια συγκεκριμένη ηλικία, θα φαίνομαι με έναν συγκεκριμένο τρόπο».
«Δεν χρειάζεται να οδηγούμαστε σε αυτόν τον φαύλο κύκλο σκέψεων», συνέχισε ο Μπόκι. «Μπορούμε να κάνουμε μια παρατήρηση, να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να πούμε, «Εντάξει, ναι, αυτή είναι μια πραγματική φυσική αλλαγή. Δεν πρόκειται να πούμε ότι αυτή η ρυτίδα δεν είναι εδώ, αλλά μπορούμε να αλλάξουμε το νόημά της».
Αυτό συμβαδίζει με την εξάσκηση της επίγνωσης και της μη κρίσης, εξηγεί ο Μπόκι. «Έχουμε εμμονή με το καλό, το κακό, το όμορφο, το άσχημο. Αν βγάλουμε την ετικέτα, τότε δεν κρίνουμε και τον εαυτό μας. Λοιπόν, αυτό είναι το πιο υγιές που μπορούμε να κάνουμε».
Μόλις χαρακτηρίσουμε κάτι ως καλό ή κακό, νόστιμο ή αηδιαστικό, ή οτιδήποτε άλλο, αποκτά κατευθείαν μια συγκεκριμένη αξία. Οι λέξεις είναι απίστευτα δυνατές. Όπως είπε και η Κέρνι Κουκ, «Αν κυκλοφορείς σε όλο τον κόσμο νομίζοντας ότι είσαι αξιολύπητος, τότε οι άνθρωποι θα σε βλέπουν έτσι».
Όπως εξηγεί ο Μπόκι, η γνωστική αναδιάρθρωση σημαίνει να παίρνεις μια προδιαμορφωμένη σκέψη - μια σκέψη που βασίζεται σε κοινωνικά πρότυπα, αξίες, προσδοκίες ή πράγματα που μπορεί να σου έχουν διδάξει οι γονείς σου - σε ένα δικαστήριο και να διαφωνείς με όλες τις πλευρές της. «Είναι κάτι που ισχύει; Είναι αναληθής; Είναι χρήσιμη; Δεν βοηθάει;» Αυτού του είδους οι ερωτήσεις είναι σημαντικές όταν υπάρχει ένα επίπεδο γνωστικής ακαμψίας, όπως η πίστη σε ένα μόνο πράγμα.
Για να καταπολεμήσουμε αυτήν την ακαμψία, ας μιλήσουμε και ας σκεφτούμε άλλες μορφές ομορφιάς. «Ας ρωτήσουμε τον εαυτό μας τι μας οδηγεί σε αυτές τις σκέψεις; Από πού πήραμε αυτά τα μηνύματα;» συνέχισε εκείνη.
Μετατόπιση της αφήγησης
Ένας τρόπος για να αρχίσουμε να αλλάζουμε την αφήγησή μας είναι να καταλάβουμε ποια είναι τα δυνατά μας σημεία, μου είπε η Κουκ. Αυτό μπορεί να είναι ένα υπέροχο χαμόγελο ή υπέροχα πόδια. Ας σκεφτούμε πώς τα απολαμβάνουμε και ας τα αναδεικνύουμε, πρότεινε.
«Επίσης, μας προκάλεσε να σταματήσουμε να βλέπουμε τον εαυτό μας μέσα από τα αντρικά μάτια», πρόσθεσε. Αυτό, όπως είπε η Κουκ είναι συχνά ένα δύσκολο πράγμα. Τι θα γινόταν όμως αν το επαναπροσδιορίσουμε; Μου πρότεινε να καταγράφω κάθε μέρα οτιδήποτε καλό έκανα που με έκανε να νιώθω καλά με το σώμα μου και/ή τον εαυτό μου πράγματα όπως να κάνω μια βόλτα ή να μάθω κάτι νέο ή να σχεδιάζω ένα ταξίδι που ήθελα να κάνω.
Πρότεινε επίσης να αλλάξουμε τον εσωτερικό μας μονόλογο και να συμπεριλάβουμε φράσεις όπως: «Τρώμε υγιεινά, κινούμαστε. Έχουμε καλές σχέσεις με τους ανθρώπους. Έχουμε στόχους. Είμαστε περήφανος για αυτό που έχω κάνει στη ζωή μου».
«Όλοι είμαστε περήφανοι για κάποια πράγματα που κάναμε και όχι τόσο περήφανοι για άλλα», λέει η Κουκ, «αλλά αν πραγματικά προσπαθήσουμε να πούμε στον εαυτό μας μια ιστορία, μια νέα αφήγηση για την ιστορία της ζωής μας, μπορούμε να αποφασίσουμε πως θα μοιάζουν τα επόμενα κεφάλαια».
Ένας τρόπος για να βοηθηθούμε, αντί να μαζευόμστε με φίλους και να θρηνούμε για τον πολιτισμό μας και για το πώς οι μεγαλύτερες γυναίκες δεν φαίνονται να εκτιμώνται τόσο πολύ όσο οι νεότερες, είναι να αφιερώσουμε αυτόν τον χρόνο με τους φίλους μας κάνοντας μια πεζοπορία, σχεδιάζοντας περιπέτειες ή μαθαίνοντας μια νέα γλώσσα.
«Ας μην ξεχνάμε, η περιέργεια, το θάρρος και η αναζήτηση περιπέτειας είναι όλα νεανικά χαρακτηριστικά», πρόσθεσε. Καθώς το σκεφτόμουν αυτό, σκέφτηκα μια άλλη φωτογραφία μου, που τραβήχτηκε πριν από μερικά χρόνια κατά τη διάρκεια ενός μηνών ποδηλατικού ταξιδιού στην Κεντρική Ασία. Σε αυτή τη φωτογραφία γελάω. Δεν έχω κάνει ντους ή δεν έχω δει καθρέφτη εδώ και μέρες. Και δεν νομίζω ότι φαίνομαι γριά. Και οι τρεις ειδικοί με τους οποίους μίλησα τόνισαν τη σημασία της δημιουργίας της δικής μου αφήγησης για τη ζωή μου.
Ποιος θέλεις να είσαι;
Όπως γνωρίζουμε οι περισσότεροι από εμάς, δεν μπορούμε να ελέγξουμε τις αντιδράσεις ενός πολιτισμού ή άλλων ανθρώπων απέναντί μας. Μπορούμε, ωστόσο, να αποφασίσουμε να γίνουμε κάποιος με τον οποίο οι άνθρωποι θέλουν να περάσουν χρόνο και να τον γνωρίσουν. Πρέπει να αποφασίσουμε ποιοι θέλουμε να είμαστε.
Η πρότασή της για το πώς να ξεκινήσουμε να το πετύχουμε αυτό: Ας κάνουμε σκόπιμες επιλογές και ας τις σημειώνουμε κάθε μέρα μέχρι να γίνουν τελικά ρουτίνα μας. «Πιστεύω ότι η αποδοχή προέρχεται από όλα αυτά τα χρόνια εμπειρίας ζωής και είναι μέρος αυτού που συμβαίνει όταν οι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι έχουν ζήσει περισσότερη ζωή από όση έχουν απομείνει για να ζήσουν. Αρχίζουμε να βλέπουμε τον κόσμο διαφορετικά. Αρχίζουμε να βλέπουμε τον εαυτό μας διαφορετικά», λέει η Κουκ.
Ένα κόλπο που θα μας βοηθήσει να αλλάξουμε τη νοοτροπία μας
Η Κουκ έχει μια αλληγορία με κωπηλασία που χρησιμοποιεί όταν συμβουλεύει τους ανθρώπους για την ομορφιά, τη γήρανση και την αποδοχή. Ας φανταστούμε ότι βρισκόμαστε σε μια βάρκα και το πηδάλιο που οδηγεί το σκάφος είναι κολλημένο. Υπάρχει επίσης νερό στο κάτω μέρος του σκάφους. Έχουμε έναν κουβά με τρύπες, αλλά συνεχίζουμε να προσπαθούμε να αδειάσουμε το νερό. Ξοδεύουμε όλο το χρόνο και την ενέργειά μας στο πρόβλημα του νερού που δεν θα μπορέσουμε ποτέ να λύσουμε, ενώ αγνοούμε εντελώς το γεγονός ότι το πηδάλιο στο σκάφος έχει κολλήσει και είναι πραγματικά αυτό που πρέπει να προσέξουμε.
Ουσιαστικά, αυτό που θέλει να πει είναι ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για τη γήρανση, αλλά αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να ανακτήσουμε τον έλεγχο της αφήγησής μας και να αποδεχτούμε ότι δεν μπορούμε να σταματήσουμε τις επιπτώσεις της γήρανσης.