Με πολλά επικοινωνιακά συνθήματα και έξυπνα λογοπαίγνια Ευρώπη και Αμερική μιλούν σήμερα για το Κλίμα και την Κλιματική Αλλαγή. Be nice save the ice (ένα λογοπαίγνιο με το καλός/nice και το πάγος/ice που οι «καλοί» καλούνται να σώσουν), Have an ICE day (να έχεις μια «κρύα μέρα», αντί για «ωραία μέρα»), Don’t be a fool, make the Earth cool (μην είσαι ανόητος, κάνε τη Γη κρύα) και πάρα πολλά άλλα εξίσου ευφάνταστα. Ένα μεγάλο φεστιβάλ συνοδεύει την Ευρωπαϊκή Πράσινη Εβδομάδα που διανύουμε (30/5-5/6) και το πολυσχιδές πρόγραμμα «New European Bauhaus» επιχειρεί να μας ενεργοποιήσει όλους. Πρόκειται για ένα επικοινωνιακό κρεσέντο ή όλα αυτά αποκαλύπτουν κάτι περισσότερο;
Και η ατομική δράση μετράει, συνηθίζουμε να λέμε, κυρίως στο πλαίσιο της ενημέρωσης, της ευαισθητοποίησης και της παρακίνησης για δράση. Στην υπόθεση της κλιματικής αλλαγής, η ατομική δράση δεν είναι μία ad-hoc ενέργεια, μια πρόσκαιρη υιοθέτηση ή άρνηση μιας συνήθειας ωφέλιμης ή επιβλαβούς αντίστοιχα, όπως ίσως τα συνθήματα αφήνουν να εννοηθεί. Είναι κάτι πολύ περισσότερο· Ένας νέος τρόπος ζωής. Ένας τρόπος ζωής που κοιτάει το παρόν και κυρίως το μέλλον με διαφορετικό τρόπο. Ή ίσως τελικά να κοιτάει ένα διαφορετικό μέλλον.
Εκτεταμένες δράσεις, φιλόδοξες πρωτοβουλίες, προγράμματα και αποστολές, ανοικτές χρηματοδοτικές ροές, συμφωνίες όπως η σημαντική «Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία», πολιτικές που προσπαθούν να δώσουν σχήμα στο παρόν και κατεύθυνση στο μέλλον· αλλά και οργανώσεις των πολιτών στο προσκήνιο υψώνοντας τη φωνή και συμμετέχοντας δυναμικά στις εξελίξεις, συνθέτουν το σημερινό κλιματικό προφίλ της Ευρώπης. Ταυτόχρονα, δημιουργούν έναν «χώρο» κοινών αξιών, κοινών προτεραιοτήτων, με μια κοινή γλώσσα, η οποία αν και περιέχει πολλούς και νέους όρους και συνεχώς εμπλουτίζεται, τα νοήματά της είναι απόλυτα κατανοητά σε όσους μετέχουν ενεργά στον διάλογο.
Το «Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για το Κλίμα», η «Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία», η «Ευρωπαϊκή Συμμαχία Καθαρού Υδρογόνου», το «Σχέδιο για Μηδενική Ρύπανση», ο στόχος της ουδετερότητας (του άνθρακα) ως το 2050, οι «Ευρωπαϊκές Αποστολές», η «προσαρμογή», τα «πράσινα κριτήρια» για έργα και υπηρεσίες και τα «πράσινα κτίρια» (green building) -μία «μελλοντολογική έκφραση υλικότητας»- η «Ευρωπαϊκή Πράσινη Εβδομάδα», η «Παγκόσμια Ημέρα του Περιβάλλοντος» (5/6), είναι τα οδόσημα αυτού του χώρου και ταυτόχρονα οι δυναμικοί σμιλευτές της σύγχρονης ευρωπαϊκής ζωής.
Αισθητική, φιλοσοφία, τέχνη, η σχέση με τον χώρο, αλλά και η σχέση με τους ανθρώπους, αποκαλύπτουν μέσα από δράσεις, εκδηλώσεις, φεστιβάλ, καλλιτεχνικές εκφράσεις και δημιουργίες και συζητήσεις, μια ολόκληρη φιλοσοφία βίου, δημιουργώντας διαφορετικές και σχεδόν εντελώς καινούριες εικόνες ζωής και δια-βίωσης και δείχνοντας ότι δεν υπάρχει μόνο η τεχνοκρατική διάσταση.
Όλα έχουν μία θέση σε μια σχέση που αρχικά γινόταν αντιληπτή ως «η σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον», αλλά τελικά αποδείχτηκε πολύ μεγαλύτερη και πολύ πιο σύνθετη. Αν και αυτή η απόδειξη δεν έπρεπε να ξαφνιάσει καθώς «η σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον» είναι όλα αυτά μαζί, ή με μια φράση, είναι η μετάβαση από το ζην στο ευ-ζην. Και ίσως με τη φράση αυτή η δράση για την Κλιματική Αλλαγή να αποκτά ένα σαφέστερο και πληρέστερο νόημα.
Και η Ελλάδα; Που βρίσκεται η Ελλάδα σε όλα αυτά; Η Ελλάδα που συμμετέχει, που αγκαλιάζει τη νέα αυτή ζωή, προσπαθεί, καινοτομεί, δείχνει ικανότητες και αποτελεσματικότητα. Αναγνωρίζεται και βραβεύεται για όλα αυτά και προχωράει. Αναδεικνύει κομμάτια της, με κύριο αυτό της τοπικής αυτοδιοίκησης, που δημιουργούν μοντέλα για τις πόλεις του μέλλοντος, χωρίς να χάνουν την ανθρωποκεντρική τους βαρύτητα. Και αυτό κάνει την προσφορά τους διπλά σημαντική. Η Ελλάδα με τη δουλειά των Δήμων της έχει κατακτήσει τη θέση της στον ευρωπαϊκό πράσινο χώρο.
Με τη Χάλκη και τη διάκρισή της ως «το πρώτο πράσινο νησί», την Αστυπάλαια που με συνέπεια ακολουθεί τον «πράσινο δρόμο» που χάραξε, άλλες πόλεις με διακριτή δράση και η πρόσφατη μεγάλη ελληνική επιτυχία στην Ευρωπαϊκή Αποστολή «100 Κλιματικά έξυπνες και ουδέτερες πόλεις ως το 2030». Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Καλαμάτα, Κοζάνη, Τρίκαλα, είναι οι πόλεις που ανήκουν πλέον στο «club των 100» της Ευρώπης. Ένα club που καλείται να υλοποιήσει τον πιο φιλόδοξο και ταυτόχρονα βαρύ στόχο: να αποδείξει ότι η κλιματική ουδετερότητα μπορεί να γίνει ένας πραγματικός στόχος και η Ευρώπη ένας πιο βιώσιμος και καλύτερος τόπος για τους ανθρώπους που ζουν σε αυτήν.
Η Ευρωπαϊκή Αποστολή «100 Κλιματικά έξυπνες και ουδέτερες πόλεις ως το 2030» είναι πράγματι ένα στοίχημα με μεγάλη σημασία, που αν κερδηθεί τα οφέλη του θα είναι επίσης μεγάλα. Αλλά και μια εξαιρετική ευκαιρία για τους δημότες, να συμμετέχουν ενεργά στην προσπάθεια της πόλης τους που δεν μπορεί παρά να είναι και δική τους προσπάθεια. Όχι μόνο ως ένας προσωπικός ή συλλογικός κλιματικός στόχος. Αλλά επιπλέον ως μία μοναδική ευκαιρία να αλλάξει ριζικά και θετικά το παλιό και αναχρονιστικό μοντέλο της σχέσης πολίτη-τοπική αυτοδιοίκηση.
Και ο πολίτης να γίνει πιο ενεργός, πιο συμμετοχικός, με περισσότερες πρωτοβουλίες και μεγαλύτερη εμπλοκή στη λήψη αποφάσεων και στην υλοποίηση έργων, κυρίως στη μικρή τοπική κλίμακα που αφορά την πόλη του, την πλατεία του, τη γειτονιά του. Και από την πλευρά του το κράτος να προχωρήσει με περισσότερες πολιτικές για τη συμμετοχή των πολιτών, δίνοντας ρόλο και χώρο έκφρασης και συμμετοχής στις αποφάσεις και στις δράσεις. Η πολιτική αυτή διάσταση είναι ένα ακόμη σημείο που αναδεικνύει την πολλαπλότητα των ευκαιριών στο πλαίσιο της Κλιματικής Αλλαγής.
Ο διάλογος είναι δύσκολος και «πολλών ταχυτήτων» όπως θα λέγαμε με μια τετριμμένη και παλιά έκφραση. Όμως μπορεί να ανοίξει σε πολλές κατευθύνσεις. Να συνδεθεί με τους Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης (Δεκαετία Δράσης για τους 17 στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης), ώστε να γίνει κατανοητή η ολιστική του προσέγγιση και το βάθος της σημασίας του. Να μετατοπιστεί σε μία πιο ανθρωποκεντρική ανάλυση ώστε να ανοίξει περισσότερο η συζήτηση. Να αναδείξει νέα μοντέλα σχέσεων πολίτη-κράτος πιο αμφίδρομα, πιο συμμετοχικά και πιο συμπεριληπτικά. Και να βρει την αισιοδοξία που ταιριάζει στη μεγάλη προσπάθεια για τη μετάβαση από το ζην στο ευ ζην.