Στις 22/4/2020 η Πολιτεία καταθέτει φάκελο στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη χρηματοδότηση του έργου «Ολοκληρωμένη διαχείριση απορριμμάτων Πελοποννήσου με ΣΔΙΤ». Στις 15/6/2020 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (DG Regio) αποστέλλει στην ελληνική κυβέρνηση μια σειρά από παρατηρήσεις, με τις οποίες εκφράζει μεγάλο ενδοιασμό σχετικά με τις παραδοχές και τον σχεδιασμό του έργου. Η Επιτροπή έδωσε διάστημα 2 μηνών στην κυβέρνηση να απαντήσει στις αιτιάσεις, ειδάλλως το έργο θα θεωρηθεί μη επιλέξιμο. Στις 14/7/2020 ο γενικός γραμματέας συντονισμού διαχείρισης αποβλήτων, κ. Γραφάκος, δηλώνει από την Τρίπολη όπου έχει μεταβεί για παρουσίαση του νέου Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) στις δημοτικές αρχές της Πελοποννήσου, ότι οι αιτιάσεις της Επιτροπής για το έργο θα απαντηθούν σημείο προς σημείο και πώς σύντομα θα μπουν μπουλντόζες και για αυτό το έργο.
Τελικά στις 10/8/2020 και λίγες μέρες πριν εκπνεύσει η διορία των δυο μηνών, ο Υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, κ. Τσακίρης, στέλνει επιστολή στην DG Regio με την οποία αποσύρει τον φάκελο για το έργο της Πελοποννήσου. Όπως αναφέρει στην επιστολή «…λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί από την πανδημία COVID-19, αλλά και ότι η προθεσμία για την απάντησή μας συμπίπτει με την περίοδο των καλοκαιρινών αδειών στελεχών των εμπλεκομένων Υπηρεσιών, σας γνωρίζουμε ότι δεν κατέστη δυνατή η συμπλήρωση / επικαιροποίηση του φακέλου εμπρόθεσμα και για το λόγο αυτόν οι ελληνικές αρχές αποσύρουν τον φάκελο του έργου που έχει υποβληθεί».
Μέσα από αυτό το χρονολόγιο προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα πως οι αρμόδιες ελληνικές αρχές, προεξαρχούσης της αρμόδιας γενικής γραμματείας του ΥΠΕΝ για τη διαχείριση αποβλήτων, δεν είχαν τον χρόνο να απαντήσουν εγκαίρως και σε διάστημα 60 ημερών για ένα έργο που υποτίθεται ότι είχαν σχεδιάσει σχολαστικά και ήξεραν κάθε πτυχή του.
Όμως, η γενική γραμματεία του ΥΠΕΝ για τη διαχείριση αποβλήτων θεωρεί πως μια προθεσμία 20 ημερών -μέσα στον δεκαπενταύγουστο- είναι υπεραρκετή για τη δημόσια διαβούλευση του εθνικού σχεδίου που θα καθορίσει την πορεία του τομέα διαχείρισης στερεών αποβλήτων για τα επόμενα 30-40 έτη.
Είναι σαφές πως σκοπίμως το ΕΣΔΑ, ένα κείμενο 729 σελίδων, δόθηκε σε διαβούλευση στο ασφυκτικό διάστημα 6-25 Αυγούστου, εν μέσω διακοπών και νέας έξαρσης της πανδημίας, για να μην τοποθετηθούν αναλυτικά όσοι φορείς το επιθυμούν και κυρίως για να μην ενημερωθεί η κοινή γνώμη σχετικά με τα όσα προγραμματίζονται.
Αυτή η παρωδία διαβούλευσης δεν μπορεί να γίνει ανεκτή. Ιδίως όταν καλούμαστε να σχολιάσουμε ένα σχέδιο γεμάτο με ομιχλώδεις παραδοχές. Το ΕΣΔΑ δεν πατά σε στιβαρά τεχνικοοικονομικά δεδομένα, ούτε συμβαδίζει με τις επιταγές της κυκλικής οικονομίας. Δεν σχεδιάστηκε από κάτω προς τα πάνω, αλλά από πάνω προς τα κάτω με αρκετές αυθαιρεσίες. Δεν είναι ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός για τη βέλτιστη διαχείριση των αποβλήτων και τη μετάβαση στην κυκλική οικονομία, αλλά ένα πολιτικό μανιφέστο υπέρ της καύσης απορριμμάτων κι ως τέτοιο θα πρέπει να αντιμετωπιστεί.
Είναι όμως άξιο απορίας πως το Υπουργείο δέχτηκε να δώσει στη δημοσιότητα ένα κείμενο στο οποίο:
Απουσιάζει κάθε αναφορά στο κόστος που θα κληθούν να επωμιστούν οι πολίτες, καθώς και στους τρόπους που θα χρηματοδοτηθούν οι πολλές επενδύσεις που θα απαιτηθούν. Απουσιάζει επίσης, η οποιαδήποτε νύξη για το κόστος που θα κληθούν να πληρώσουν οι άτυχοι πολίτες στις περιφέρειες που θα προκρίνουν την καύση απορριμμάτων αντί της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης. Το κόστος λειτουργίας των μονάδων καύσης δεν θα είναι μικρότερο από 150-200€/τόνο εισερχόμενων απορριμμάτων, όμως το ΕΣΔΑ δεν αναφέρει τίποτα επ’ αυτού.
Ο όποιος σχεδιασμός περιορίζεται στο διάστημα 2020-2030 χωρίς καμιά μνεία για το διάστημα μετά το 2030. Όμως όλοι γνωρίζουμε ότι τα έργα που θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο του νέου ΕΣΔΑ θα καθορίσουν το τοπίο στον χώρο της διαχείρισης των αποβλήτων για τα επόμενα 30-40 έτη. Πιο ειδικά, οι μονάδες καύσης σκουπιδιών που προγραμματίζονται προβλέπεται να κατασκευαστούν στην καλύτερη περίπτωση μετά το 2026-2028, πράγμα που σημαίνει ότι θα πρέπει να λειτουργούν για να είναι οικονομικά βιώσιμες τουλάχιστον έως το 2055-2060. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει να ‘κλειδώσουν’ συμφωνίες με τους δήμους. Έτσι παρότι όλα δείχνουν πως έως το 2050 όλη η Ευρώπη θα πρέπει να οδηγηθεί στην ‘μηδενική παραγωγή αποβλήτων’, εμείς θα συνεχίζουμε να χρηματοδοτούμε τις ρήτρες που θα έχουν επιβληθεί για την καύση.
Θεωρείται ότι οι Έλληνες θα συνεχίσουν να παράγουν τις ίδιες ποσότητες αποβλήτων το διάστημα 2020-2030, παρότι είναι σαφές από την ευρωπαϊκή νομοθεσία ότι η Ελλάδα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη έμφαση στην πρόληψη παραγωγής αποβλήτων κι άρα στη μείωση των αστικών στερεών αποβλήτων σε απόλυτα μεγέθη.
Οι ευρωπαϊκοί στόχοι που έχουμε υιοθετήσει για την ανακύκλωση παρατίθενται αυτούσιοι χωρίς όμως καμιά πληροφορία σχετικά με το πώς θα επιτευχθούν, χωρίς καμιά ανάλυση των μέτρων που θα απαιτηθούν, χωρίς περιγραφή των αλλαγών που πρέπει να συμβούν. Αγνοείται επίσης η μεγάλη σημασία που πρέπει να αποκτήσει η επαρκής και ολοκληρωμένη κατάρτιση των ΟΤΑ προκειμένου να καταφέρουν να εφαρμόσουν αποτελεσματικά τη διαλογή στην πηγή, να λειτουργήσουν ικανοποιητικά τα πράσινα σημεία και νέα συστήματα ανάκτησης υλικών, να πετύχουν υψηλά επίπεδα καθαρότητας των ανακυκλώσιμων υλικών. Στο ίδιο πλαίσιο, υποτιμάται η ανάγκη ενδελεχούς και συνεχούς ενημέρωσης των πολιτών προκειμένου να αλλάξουν συμπεριφορές.
Γίνεται ανάλυση βάσει συγκεκριμένων εκτιμήσεων για τη σύσταση των αστικών στερεών αποβλήτων κι έπειτα στα προτεινόμενα μέτρα αναφέρεται η ανάγκη να γίνει έρευνα για να βρεθούν αξιόπιστα στοιχεία για την ποιοτική σύσταση των αποβλήτων. Μα αν δεν έχεις αξιόπιστα στοιχεία, πώς κάνεις αξιόπιστο σχεδιασμό; Να σημειωθεί εδώ πως ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης έπρεπε να είχε ήδη στα χέρια του αποτελέσματα έρευνας για τη σύσταση των αποβλήτων, όμως αυτή άγνωστο πώς και γιατί μετατέθηκε για το μέλλον. Ίσως γιατί εξυπηρετούσε τους σκοπούς του παρόντος ΕΣΔΑ να μην υπάρχουν πραγματικά δεδομένα σχετικά με το που βρίσκεται σήμερα η ανακύκλωση.
Δεν γίνεται καμιά αναφορά στον τρόπο που θα στηριχθεί η δευτερογενής αγορά για ανακυκλώσιμα υλικά και πως θα αναπτυχθεί η επαναχρησιμοποίηση, που θεωρείται κομβικής σημασίας για τη μετάβαση στην κυκλική οικονομία. Αντ’ αυτού, το ΕΣΔΑ θεωρεί λανθασμένα πως η μακροχρόνια καύση απορριμμάτων είναι μέρος της κυκλικής οικονομίας.
Απουσιάζει έστω μια νύξη για την ανάγκη δημιουργίας ενός πλαισίου ελέγχου και διαφάνειας για την αποτροπή των παρανομιών στον χώρο των στερεών αποβλήτων και την παραδειγματική τιμωρία των κακών πρακτικών, που όλοι οι ‘παροικούντες την Ιερουσαλήμ’ γνωρίζουν πως αποτελούν κοινό τόπο.
Το νέο ΕΣΔΑ δεν διεκδικεί δάφνες αριστείας. Είναι δείγμα αποτυχίας, γιατί εμμέσως αποδέχεται πως αδυνατεί να θέσει κανόνες και να πετύχει στόχους. Με το νέο ΕΣΔΑ, το ΥΠΕΝ παραδέχεται πως δεν μπορεί ή δεν θέλει να βάλει τάξη στην ‘κόπρο του Αυγεία’.
Δεν μπορεί να θεωρείται ως σχεδόν μοναδικός στόχος η καύση των απορριμμάτων, αντί το ΕΣΔΑ να θέτει το πλαίσιο ώστε έως το 2050 να φτάσουμε σε μια οικονομία μηδενικών αποβλήτων, μεγιστοποιώντας τα οφέλη για την οικονομία, την κοινωνία, το περιβάλλον. Η κυβέρνηση μπορεί να διορθώσει τις εξόφθαλμες αστοχίες του ΕΣΔΑ. Το θέλει;
Απόψεις και άλλες δηλώσεις που εκφράζονται από χρήστες και τρίτα μέρη (π.χ., bloggers) είναι αποκλειστικά δικές τους και δεν αποτελούν απόψεις της HuffPost Greece. Την ευθύνη για περιεχόμενο που δημιουργείται από τρίτα μέρη φέρουν αποκλειστικά τα μέρη αυτά.