Το παιδί ζητά δώρο που υπερβαίνει το μπάτζετ: Πώς θα το χειριστούμε χωρίς να χαλάσουμε το κλίμα

Χριστούγεννα: Μια εποχή γεμάτη εκπλήξεις και χαρά, δώρα και λιχουδιές. Όταν ήμασταν παιδιά τα περιμέναμε πώς και πώς. Το ίδιο κάνουν τώρα και τα μικρά μας. Ίσως για αυτό όσοι είμαστε γονείς, παππούδες, θείοι ή νονοί, αυτές τις μέρες του χρόνου αισθανόμαστε ένα μικρό «άγχος». 

H αγωνία μας έγκειται στο να κάνουμε τα Χριστούγεννα των παιδιών κάθε χρόνο όλο και πιο φανταστικά. Ωστόσο, πολλές συγκυρίες καθιστούν τα οικονομικά μας μέσα κάπως «περιορισμένα».

Και τι σχέση έχουν τα οικονομικά με την ευτυχία;

Στην ουσία, όχι και τόσο μεγάλη. Ωστόσο, στο μυαλό των παιδιών, τα δώρα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της χαράς των γιορτών. Αντίθετα, στον κόσμο των ενηλίκων το δώρο συνδέεται - είτε το θέλουμε είτε όχι - με το πορτοφόλι μας. 

Κι αν το παιδί ή ο έφηβος επηρεασμένο από τις καμπάνιες των διαφόρων επωνυμιών μας ζητά κάτι πολύ ακριβό ή προτείνει δραστηριότητες που υπερβαίνουν τον προϋπολογισμό;

«Θα νιώσει δυστυχισμένο αν δεν τα καταφέρω να του πάρω αυτό που μου ζητά», «Δεν αντέχω την έκφραση απογοήτευσης στο πρόσωπό του/της», «Υποφέρω στην ιδέα να τον/την στεναχωρήσω»: Αυτές και ένα σωρό άλλες σκέψεις τριγυρνούν στο μυαλό μας. Κι όμως, υπάρχουν λύσεις. 

Ο Ανδρέας Βαγιόπουλος, κοινωνικός λειτουργός με μετεκπαίδευση στο επιστημονικό πεδίο της ψυχικής υγείας μιλά στη HuffPost για το πώς θα εξισορροπήσουμε τις επιθυμίες των παιδιών και τα οικονομικά μας, χωρίς να χαλάσουμε το κλίμα των ημερών.

Πώς θα εξηγήσουμε σε ένα παιδί χωρίς να το πληγώσουμε ότι δεν πρέπει να ζητάει ακριβά δώρα;

Το χειριζόμαστε με έναν ευαίσθητο και θετικό τρόπο ακολουθώντας τα εξής βήματα:

1. Εστιάζουμε στην αξία της σκέψης

Θα πρέπει να δώσουμε στο παιδί να καταλάβει ότι το πιο σημαντικό δεν είναι το πόσο ακριβό είναι το δώρο, αλλά η σκέψη και η αγάπη που κρύβονται πίσω από αυτό.

Μια φράση όπως «Όταν κάποιος επιλέγει ένα δώρο για σένα, το κάνει γιατί σε αγαπά και θέλει να σε κάνει χαρούμενο/η, όχι επειδή είναι ακριβό», περικλείει μέσα της όλα όσα θέλουμε να πούμε, δίχως να κουράσουμε το παιδί με μακροσκελή κηρύγματα.

2. Προσγειώνουμε το μικρό μας στην πραγματικότητα. Στην δική μας πραγματικότητα!

Καθιστούμε σαφές το γεγονός ότι κάθε οικογένεια έχει διαφορετικούς τρόπους να διαχειρίζεται τα χρήματα και πως αν κάποιος δεν δύναται να μας αγοράσει ένα ακριβό δώρο, αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως μας αγαπά λιγότερο.

Το μήνυμα εδώ χωράει στην φράση «Πολλές φορές, τα δώρα δεν χρειάζεται να είναι ακριβά για να είναι ιδιαίτερα και πολύτιμα».

3. Επικεντρωνόμαστε στα συναισθήματα και κυρίως στην ευγνωμοσύνη 

«Η αξία του δώρου κρύβεται στο πόσο χαρούμενους μας κάνει και στο πόσο το εκτιμάμε. Όχι στο πόσο κοστίζει. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να δείξουμε την αγάπη μας χωρίς να ξοδέψουμε πολλά χρήματα», τονίζει ο Ανδρέας Βαγιόπουλος.

Και αυτό, δεν είναι μόνο κάτι που πρέπει να «απαγγείλουμε» σαν ποιηματάκι. Οφείλουμε να το πιστέψουμε και να το εφαρμόσουμε και εμείς οι ίδιοι. Μόνο έτσι θα πείσουμε το παιδί ή τον έφηβο.

4. Συζητάμε γύρω από την τεράστια σημασία των απλών πραγμάτων

Μπορούμε να μιλήσουμε για το πόσο τρυφερό είναι να προσφέρουμε απλά δώρα γεμάτα νόημα, όπως μια χειροποίητη κάρτα ή η συμμετοχή σε ένα χόμπι που διασκεδάζει όλη την οικογένεια.

Αυτό θα βοηθήσει το παιδί να καταλάβει ότι η αγάπη και η φροντίδα είναι πιο σημαντικά από την τιμή του δώρου και ότι τα δώρα δεν χρειάζεται να είναι ακριβά για να είναι σημαντικά. Άλλωστε, η πραγματική αξία βρίσκεται στην πρόθεση και την αγάπη πίσω από ένα δώρο.

Αν προσπαθήσουμε να διαπαιδαγωγήσουμε το παιδί, πώς θα προειδοποιήσουμε γιαγιάδες, παππούδες και άλλους φροντιστές, ώστε να μην του κάνουν εκείνοι το «χατίρι;»

Όταν εμπλέκονται οι γιαγιάδες και οι παππούδες, η κατάσταση είναι ευαίσθητη και χρειάζεται ειδική προσέγγιση με σεβασμό και κατανόηση. Ακολουθούν μερικές στρατηγικές που μπορούμε να ακολουθήσουμε:

1. Επικοινωνούμε με σεβασμό και ευγένεια

Κάνουμε μια ήρεμη και ευγενική συζήτηση με τους παππούδες και τις γιαγιάδες. Εξηγούμε γιατί είναι σημαντικό να τηρούν κάποια όρια και να μην υποκύπτουν σε υπερβολικές επιθυμίες του παιδιού, διότι αυτό μπορεί να του δημιουργήσει λάθος εντυπώσεις ή να το αναγκάσει να ξεφύγει από τους κανόνες.

2. Καθιερώνουμε σαφείς κανόνες

Συμφωνούμε από κοινού για συγκεκριμένους κανόνες που θα ισχύουν και στο σπίτι των παππούδων. Εξηγούμε ότι, ενώ τα παιδιά πρέπει να απολαμβάνουν τη φιλοξενία των γιαγιάδων και παππούδων, είναι επίσης απαραίτητο να τηρούν τα όρια και τους κανόνες για την καλή τους ανατροφή.

3. Αναγνωρίζουμε την αγάπη και την επιθυμία για καλοσύνη

Κατανοούμε ότι οι γιαγιάδες και οι παππούδες συχνά θέλουν να κάνουν τα χατίρια στα εγγόνια τους, επειδή τα αγαπούν πολύ και θέλουν να τους προσφέρουν ευτυχία. Αναγνωρίζουμε αυτή την επιθυμία και προειδοποιούμε με ευγένεια για τον κίνδυνο μήπως η υπερβολική καλοσύνη προκαλέσει προβλήματα στη συνολική ανατροφή του παιδιού.

4. Δίνουμε το καλό παράδειγμα με συνέπεια

Όταν έχει να κάνει με την ανατροφή των παιδιών, πρέπει να δείξουμε, μέσω του δικού μας παραδείγματος, την ανάγκη για συνέπεια στη διαπαιδαγώγηση. Όταν υπάρχει συνέπεια στις αντιδράσεις των γονιών, είναι πιο εύκολο και για τους παππούδες και τις γιαγιάδες να ακολουθήσουν την ίδια γραμμή.

5. Χρησιμοποιούμε μια πιο εκπαιδευτική προσέγγιση

Αν χρειάζεται, μπορούμε να προσφέρουμε παραδείγματα από βιβλία ή άλλες πηγές για τη σωστή ανατροφή των παιδιών, ώστε να εξηγήσουμε γιατί είναι σημαντικό να μην κάνουμε υπερβολικά χατίρια που θα μπορούσαν να βλάψουν τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού.

6. Δίνουμε στους άλλους φροντιστές (παππούδες, γιαγιάδες, νονούς, θείους) μια εικόνα των συνεπειών 

Δίνουμε έμφαση στις συνέπειες που μπορεί να έχει η απουσία ορίων στο παιδί. Αν το παιδί παίρνει συνεχώς ό,τι ζητά, μπορεί να μάθει να μην εκτιμά και να δυσκολεύεται με τα όρια όταν μεγαλώσει.

Με αυτήν την προσέγγιση, διατηρούμε έναν διάλογο ανοιχτό και φιλικό, χωρίς να δημιουργούνται εντάσεις ή παρεξηγήσεις, ενώ ταυτόχρονα επισημαίνουμε τη σημασία της σωστής ανατροφής και των ορίων.

Πως θα εξηγήσουμε στο παιδί ή τον έφηβο την αξία του χρήματος χωρίς να χαλάσουμε το κλίμα των γιορτών;

Η εξήγηση της αξίας του χρήματος σε ένα παιδί μπορεί να γίνει με απλό και κατανοητό τρόπο. Εδώ είναι μερικά βήματα για να το πετύχουμε:

1. Ξεκινάμε με την έννοια της ανταλλαγής

Διευκρινίζουμε στο παιδί ότι το χρήμα είναι κάτι που χρησιμοποιούμε για να ανταλλάξουμε πράγματα, όπως φαγητό, ρούχα ή παιχνίδια. Αντί να δίνουμε κάτι που έχουμε, χρησιμοποιούμε χρήματα για να αποκτήσουμε αυτά που θέλουμε.

2. Περνάμε στον συσχετισμό του χρήματος και της εργασίας

Εξηγούμε ότι τα χρήματα δεν είναι κάτι που εμφανίζεται μαγικά. Συνήθως, για να κερδίσουμε χρήματα, πρέπει να δουλέψουμε. Για παράδειγμα, αν κάποιος εργάζεται σε ένα κατάστημα ή σε μία εταιρεία, πληρώνεται για τη δουλειά του, και έτσι κερδίζει χρήματα που μπορεί να χρησιμοποιήσει για να αγοράσει πράγματα που χρειάζεται ή επιθυμεί.

3. Καθιστούμε σαφές το γεγονός ότι οι πόροι είναι περιορισμένοι

Το παιδί πρέπει να ξέρει ότι δεν έχουμε άπειρα χρήματα. Επομένως, πρέπει να σκεφτόμαστε πώς τα ξοδεύουμε. Αν λοιπόν διαθέτουμε μόνο ένα μικρό ποσό, πρέπει να επιλέξουμε τι είναι πιο σημαντικό να αγοράσουμε, αντί να το ξοδέψουμε το εισόδημά μας σε ένα σωρό πράγματα που δεν χρειαζόμαστε.

4. Κάνουμε λόγο για την αποταμίευση

Διδάσκουμε στο παιδί την έννοια της αποταμίευσης. Ότι δηλαδή αν βάλουμε κάποια χρήματα στην άκρη τώρα, μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε αργότερα για κάτι πιο σημαντικό, αντί να τα ξοδέψουμε όλα άμεσα και απερίσκεπτα.

5. Σχεδιάζουμε ένα παράδειγμα

Να μια καλή ιστορία να πούμε στο παιδί: «Φαντάσου ότι έχεις 10 ευρώ και θέλεις να αγοράσεις ένα παιχνίδι. Αν όμως το παιχνίδι κοστίζει 15 ευρώ, πρέπει να αποφασίσεις αν αξίζει να περιμένεις και να αποταμιεύσεις τα υπόλοιπα χρήματα ή αν θα τα ξοδέψεις σε κάτι άλλο που σου αρέσει εκείνη τη στιγμή».

6. Δεν παραλείπουμε να αναφερθούμε στις έννοιες της ανταμοιβή και της προσπάθειας

Τα χρήματα είναι μία ανταμοιβή για την προσπάθεια που κάνουμε. Αυτό είναι κάτι που το παιδί πρέπει να έχει υπόψιν. Και πώς θα του το διδάξουμε; Αν για παράδειγμα, το παιδί ή ο/η έφηβος/η έχει κάνει κάποια δουλειά στο σπίτι (π.χ. να τακτοποιήσει το δωμάτιό του/της), μπορούμε να του δώσουμε λίγα χρήματα - ένα εντελώς συμβολικό ποσό - ως επιβράβευση.

Με αυτόν τον τρόπο, το παιδί θα κατανοήσει σταδιακά την αξία του χρήματος και τη σημασία της σωστής διαχείρισής του.

Τι θα προτείνουμε για να φτιάξουμε το κέφι του παιδιού, χωρίς υπερβολική σπατάλη και συμπεριφορά που κακομαθαίνει το παιδί;

Για να φτιάξουμε το κέφι του παιδιού χωρίς να υποκύψουμε στην παγίδα της σπατάλης ή να ενισχύουμε συμπεριφορές που το κακομαθαίνουν, επιλέγουμε δραστηριότητες και προτάσεις διασκεδαστικές, που ταυτόχρονα να διδάσκουν και αξίες αυτοεκτίμησης και σεβασμού. Ακολουθούν μερικές ιδέες:

• Δημιουργικές δραστηριότητες:

Κατασκευές με υλικά που έχουμε στο σπίτι (π.χ. χαρτόνια, πλαστικά μπουκάλια, κουμπιά κ.ά.). Αυτές οι δραστηριότητες ενισχύουν τη φαντασία του παιδιού χωρίς να χρειάζονται υπερβολικά έξοδα.

Ζωγραφική ή δημιουργία χειροτεχνημάτων, όπου το παιδί μπορεί να εκφράσει τη δημιουργικότητά του.

• Παιχνίδια σε εξωτερικούς χώρους:

Αν υπάρχει κήπος ή πάρκο κοντά, οργανώνουμε παιχνίδια όπως κυνηγητό, σκοινάκι ή ποδόσφαιρο. Αυτές οι δραστηριότητες είναι ευχάριστες και ενθαρρύνουν τη σωματική άσκηση. Οι περίπατοι ή οι εκδρομές στη φύση, όπου το παιδί μπορεί να εξερευνήσει και να ανακαλύψει τον κόσμο γύρω του είναι εξίσου καλές ιδέες.

• Μαθαίνουμε από την καθημερινότητα:

Αξιοποιούμε καθημερινές δραστηριότητες, όπως το να μαγειρέψουμε μαζί ή να τακτοποιήσουμε το σπίτι με παιχνιδιάρικο τρόπο. Τα παιδιά απολαμβάνουν να συμμετέχουν σε τέτοιες δραστηριότητες και ταυτόχρονα μαθαίνουν να βοηθούν και να συνεργάζονται.

Ακόμη, μπορούμε να διαβάσουμε μαζί ένα βιβλίο ή να ακούσουμε μια ιστορία και να την συζητήσουμε μαζί αμέσως μετά, ενισχύοντας τη φαντασία και τις επικοινωνιακές δεξιότητες του παιδιού.

• Δημιουργούμε μικρές εκπλήξεις

Ένα απλό πακέτο με δώρα ή σημειώματα γεμάτα με θετικά μηνύματα, μπορούν να γίνουν μια ωραία έκπληξη, χωρίς υψηλό κόστος.

Επίσης, μπορούμε κάλλιστα να δημιουργήσουμε μία «αυλή με παιχνίδια» ή μικρές αθλοπαιδιές για να περάσουμε χρόνο χωρίς να χρειαζόμαστε ακριβά παιχνίδια.

• Ενισχύουμε τη θετική συμπεριφορά

Αν το παιδί επιδεικνύει θετική συμπεριφορά, το ενθαρρύνουμε με μικρές, αλλά ουσιαστικές επιβραβεύσεις, όπως ένα χαμόγελο ή ένα «μπράβο», χωρίς να το παραχαϊδεύουμε με υλικά αγαθά.

Με αυτές τις προτάσεις, δημιουργούμε ένα περιβάλλον χαράς και μάθησης για το παιδί, χωρίς να ενθαρρύνουμε τις υπερβολές ή τις συμπεριφορές που μπορεί να το κακομάθουν.

Λίγα λόγια για τον Ανδρέα Βαγιόπουλο

Ο Ανδρέας Βαγιόπουλος είναι κοινωνικός λειτουργός, απόφοιτος του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής με μετεκπαίδευση στην:

• Γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία (Μediterranean College)

• Θεραπεία ζεύγους και οικογένειας (ΕΚΠΑ)

• Διαχείριση πένθους, απώλειας και τραυματικών γεγονότων (ΕΚΠΑ)

• Πρόληψη και αντιμετώπιση σχολικού εκφοβισμού (ΕΚΠΑ)

• Συμβουλευτική και επαγγελματικός προσανατολισμός εφήβων (Πανεπιστήμιο Πάτρας)

Η προϋπηρεσία του Ανδρέα Βαγιόπουλου στη συμβουλευτική περιλαμβάνει συνεδρίες σε φορείς, όπως:

• O συμβουλευτικός σταθμός του Δήμου Πετρούπολης, με τη μορφή ατομικών συνεδριών συμβουλευτικής υποστήριξης

• Το Γ.Ν. Αλεξάνδρα

• Η δομή προσφύγων του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού στην Αθήνα, στην οποία δίνεται έμφαση στη διαχείριση του μετατραυματικού στρες ασυνόδευτων προσφύγων

• Η δομή προσφύγων στην Ριτσώνα με έμφαση στην ψυχοκοινωνική υποστήριξη ατόμων-ένταξη-συμβουλευτική καθοδήγηση

• Κέντρα μελέτης με τη μορφή συμβουλευτικής σε γονείς και εφήβους όσο και στην εθελοντική εργασία στην Ψυχοκοινωνική Υπηρεσία του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού (Ε.Ε.Σ.)

• Η τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης του Ε.Ε.Σ.

Από τον Ανδρέα Βαγιόπουλο και την HuffPost Greece καλά Χριστούγεννα με  στιγμές γεμάτες αγάπη και ευτυχία!