Την 10η Απριλίου του 1821 ανήμερα του Πάσχα στην κεντρική πύλη του Πατριαρχείου βρίσκεται κρεμασμένο το Ιερό Σκήνωμα του Πατριάρχη του Γένους, του Γρηγορίου του Ε΄ λοιδορούμενο και υβριζόμενο από τον Τουρκικό όχλο.
Στις 12 Απριλίου φέτος, 2020, γιορτάζεται το Ελληνικό Πάσχα. Είναι η γιορτή της Ανάστασης του Ιησού Χριστού. Αν τον είχαν μπροστά τους οι Τούρκοι θα τον κρέμαγαν κι’ αυτόν. Δεν ξέρουν ότι αναστήθηκε. Στην εποχή του η σταύρωση ήταν της μόδας. Ήταν διασκέδαση των Περσών και από αυτούς την δανείστηκαν οι Ρωμαίοι. Και αργότερα οι Ναζί. Ήταν η αναψυχή του Χίτλερ να βλέπει δημοκράτες σταυρωμένους. Η αναψυχή των Τούρκων ήταν να βλέπουν κρεμασμένους χριστιανούς. Ο Χίτλερ ήταν Γερμανός και Ναζί. Αλλά ίσως το «Γερμανός» αρκεί. (Ακόμα περιμένουμε τις αποζημιώσεις της Κυρίας Μέρκελ). Μια φορά στη ζωή μου είδα κι’ εγώ κρεμασμένους. Δεν ήταν θύματα των Τούρκων αλλά των ιστορικών συμμάχων τους, των Γερμανών. Ήθελα να δω τους δικούς μου συμμάχους, τους 3 Εαμίτες που κρέμασαν οι Γερμανοί σε μια πλατεία δίπλα στο Γυμνάσιό μου, το 10το, λίγο μετά το Πάσχα….
Και είχαν βάλει άπιστους ταγματασφαλίτες να τους φυλάνε. Άπιστους γιατί δεν έκαναν Πάσχα. Δεν πήγαιναν να δουν τον Χριστό σταυρωμένο. Ούτε πήγαιναν στην Ανάσταση, την γεμάτη από αντιστασιακούς. Που περίμεναν την Ανάσταση του Έθνους. Όπως οι αντιστασιακοί του 1821.
Το Ελληνικό Πάσχα είναι και μια εθνική γιορτή. Δεν είναι τυχαίο που η περιφορά της Αγίας Παρασκευής συνοδεύεται από ένοπλους στρατιώτες. Όπως δεν είναι τυχαίοι οι απαγχονισμοί των Ελλήνων Κληρικών. Άλλωστε και η Σταύρωση του Ιησού ήταν πολιτικό έγκλημα. Άλλωστε τόσο αυτοί που ζήτησαν την σταύρωση και αυτοί που την έκαναν ανησύχησαν για την απώλεια της Εξουσίας τους. Ούτε είναι τυχαίο Βασιλείς να διατηρούν και την «κεφαλήν της Εκκλησίας» ακόμα και σήμερα. Όπως στην Αγγλία.
Η επιρροή τόσο στο έθιμο όσο και στην ονομασία του Πάσχα προέρχεται βέβαια από θρησκείες και έθιμα προχριστιανικά. Άλλωστε και οι χριστιανικές λειτουργίες έχουν δανειστεί έθιμα και από την Βίβλο και από τις αρχαιοελληνικές τελετές. Την Αγία τράπεζα (των θυσιών) το αντίδωρο, την θρησκευτική πορεία κλπ κλπ. Από την Ιουδαϊκή θρησκεία το Πασχαλινό Γεύμα, την θυσία του αρνιού αλλά και το όνομα της εορτής «Πάσχα». Στον Ιουδαϊσμό καθιερώθηκε ως ανάμνηση της Εξόδου (που απελευθέρωσε τους ελευθέρωσε τους Εβραίους από την αιγυπτιακή δουλεία).
Το πασχαλινό γεύμα ήταν επίσης Ιουδαϊκό. Λίγοι γνωρίζουν ότι το Σάββατο είναι το εβραϊκό Σαμπάτ και η Παρασκευή η προπαρασκευή του Σαμπάτ, δηλαδή του Σαββάτου! Πάσχα ονομάζεται η μεγάλη γιορτή του Χριστιανισμού και του ιουδαϊσμού. Στον Ιουδαϊσμό καθιερώθηκε ως ανάμνηση της Εξόδου, που ελευθέρωσε τους Εβραίους από την αιγυπτιακή δουλεία).
Το Χριστιανικό Πάσχα ( η Λαμπρή, η Ανάσταση) γιορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο που ακολουθεί την εαρινή ισημερία. O όρος Πάσχα προέρχεται από το αραμαϊκό «πασ’ά» και το «εβραϊκό πέσαχ». Μερικοί μελετητές έχουν προτείνει ως προέλευση του εβραϊκού όρου το ασσυριανό «πασαχού» ή την αιγυπτιακή «πασ’» που σημαίνει «ανάμνηση». Ίσως σε αρχαιότερους λαούς η γιορτή μπορεί να σχετίζεται με την συγκομιδή κριθαριού την άνοιξη.
Πάντως, η Βίβλος (τη οποίας ένα μέρος είναι χριστιανικό) συσχετίζει το ισραηλινό «πέσαχ» με το ρήμα «πασά» πού σημαίνει μάλλον «εκτελώ τελετουργικό χορό γύρω από τη θυσία». Ούτως ή άλλως το Πάσχα αποτελούσε οικογενειακή εορτή. Γιορταζόταν νύχτα, στην πανσέληνο της εαρινής ισημερίας, με την θυσία ενός χρονιάρικου ζώου, πρόβατο ή αίγα. Στην Καινή Διαθήκη, δεν καταγράφονται πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο που τηρούσαν την εορτή της Ανάστασης τα μέλη της πρώτης χριστιανικής εκκλησίας.
Έτσι, αργότερα οι Χριστιανοί άρχισαν τις διαφωνίες για τους τρόπους και τους χρόνους των θρησκευτικών εορτών και τελετών, σε συνάρτηση με το εβραϊκό Πάσχα. Κάποτε συμφώνησαν, αλλά αργότερα η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αναπτύχθηκε σε δύο βασίλεια. Ένα στη Ρώμη και ένα στην Κωνσταντινούπολη (που πήρε το όνομα του πρώτου Ρωμαίου αυτοκράτορα που έγινε Χριστιανός, δηλαδή του Κωνσταντίνου). Το αποτέλεσμα ήταν οι συνεχείς διαφωνίες θρησκευτικές άρα πολιτικές (όπως πάντα) το 1054 να έχουμε το περιβόητο Σχίσμα. Ένα από τα αποτελέσματα του Σχίσματος είναι να ακολουθούν οι Καθολικοί διαφορετικό εορτολόγιο από τους Ορθόδοξους. Ανάμεσα στα άλλα σπάνια η γιορτή του Πάσχα έπεφτε την ίδια Κυριακή.
Οταν κάποτε οι πολιτικές διαφωνίες περιορίστηκαν και ο πόλεμος των Δύο εκκλησιών έγινε ανόητος, ο θείος μου, ο Οικουμεννικός Πατριάρχης Αθηναγόρας Α΄, πρότεινε στον Πάπα Παύλο ΣΤ’ να συναντηθούν και να τα πούν. Από κοντά. Έτσι είχαμε την Ιστορική συνάντηση Πατριάρχη-Πάπα την Κυριακή, 5 Ιανουαρίου του 1964 και ώρα 9.30 το βράδυ επί του Όρους των Ελαιών στην Ιερουσαλήμ. Πρώτη συνάντηση των δύο εκκλησιών για πρώτη φορά από το μέγα σχίσμα του 1054.
Η συνάντηση έγινε στο μέγαρο της Ρωμαιοκαθολικής Αντιπροσωπείας. Η δεύτερη συνάντηση έγινε την επομένη στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων.
« Οι δύο εκκλησιαστικοί ηγέτες είχαν και τρίτη ανεπίσημη συνάντηση στους δρόμους της Ιερουσαλήμ υπό τις επευφημίες των πιστών» (γράφουν οι εφημερίδες) Ήταν το πρώτο βήμα στην πορεία της ένωσης των δύο Εκκλησιών».
Ένας από τους δημοσιογράφους που παρακολούθησε το γεγονός, μαζί με άλλους 2.000, ήταν και ο γνωστός συγγραφέας Γκυ ντε Καρ. Συζητώντας μαζί του για μια ταινία μου ανέφερε την παρουσία του στα Ιεροσόλυμα. Στη συνάντηση. Του λέω, α για πες μου λεπτομέρειες, ο Αθηναγόρας ήταν θείος μου.
Θείος σου; Ε, τότε να σου πω αυτό που κανείς δεν ξέρει. Η πρώτη συνάντηση έγινε σε ένα αντίσκηνο. Είχαμε προλάβει να κρύψουμε στο αντίσκηνο ένα μικρόφωνο για να μάθουμε τι είπαν οι δύο Μεγάλοι. Αλλά φαίνεται ότι το πήραν μυρωδιά και το μόνο που ακούγαμε ήταν: «Άστα έχω πρόβλημα στο συκώτι... Εσύ πώς τα πας; Εγώ πονάω στα γόνατα...» κλπ κλπ!
Για τον Πάπα δεν ξέρω, αλλά ο Αθηναγόρας απεβίωσε τον Ιούλιο του 1972. Η Γιαγιά μου η Αρετή, Ηπειρώτισσα, παντρεύτηκε τον παππού μου στην Κόνιτσα, η αδελφή της ήταν η μητέρα του Αριστοκλή που θα λάβει το όνομα Αθηναγόρας όταν ασπάσθηκε την Εκκλησία.