Η Ευρώπη, το παγωμένο φεγγάρι του Δία, αποτελεί έναν από τους πιο ενδιαφέροντες προορισμούς από άποψης αστροβιολογίας/ αναζήτησης εξωγήινης ζωής στο Ηλιακό Σύστημα, δεδομένου του ότι κάτω από το παγωμένο της «κέλυφος» (πάχους που εκτιμάται πως ανέρχεται στα 10 χλμ) υπάρχει ένας ωκεανός νερού σε υγρή μορφή, με βάθος 100 χλμ. Παράλληλα, θεωρείται πως, λόγω της αλληλεπίδρασης με τον Δία, το νερό διατηρείται σχετικά θερμό ώστε να μπορεί να παραμένει σε υγρή μορφή.
Στόχος της NASA είναι να αποστείλει κατά το 2030 ένα σκάφος εκεί, για να μελετήσει από κοντά την Ευρώπη και να αναζητήσει ίχνη ζωής στον υπόγειο ωκεανό της. Ωστόσο, επιστημονικές μελέτες στη Γη αποδίδουν πολύτιμα στοιχεία για το τι μπορούμε να περιμένουμε- και χαρακτηριστική περίπτωση είναι η δουλειά Βραζιλιάνων ερευνητών, που, επιδιώκοντας να βρουν το πόσο «φιλόξενο» για μορφές ζωής είναι στα αλήθεια το φεγγάρι του Δία, μελέτησαν δεδομένα από παρεμφερή περιβάλλοντα στον πλανήτη μας. Η έρευνά τους δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο Scientific Reports.
Όπως είπε στο βραζιλιάνικο πρακτορείο ειδήσεων Agencia FAPESP ο επικεφαλής ερευνητής Ντάγκλας Γκαλάντε, ερευνητής του LNLS (National Synchrotron Light Laboratory) και του NAP Astrobio του Πανεπιστημίου του Σάο Πάολο, «μελετήσαμε τις πιθανές επιπτώσεις μιας βιολογικά χρησιμοποιήσιμης πηγής ενέργειας στην Ευρώπη, βάσει δεδομένων από ένα ανάλογο περιβάλλον στη Γη».
Το ανάλογο αυτό ήταν το χρυσωρυχείο Μπόνενγκ κοντά στο Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής, σε βάθος 2,8 χλμ, όπου διαπιστώθηκε πως το βακτήριο Candidatus Desulforudis audaxviator έχει διαπιστωθεί πως μπορεί να επιζεί χωρίς φως, μέσω ραδιόλυσης του νερού: Τη διάσπαση των μορίων του νερού μέσω ιοντίζουσας ακτινοβολίας.
«Αυτό το πολύ βαθύ υπόγειο ορυχείο έχει νερό που διαρρέει μέσω ρωγμών στις οποίες υπάρχει ραδιενεργό ουράνιο» λέει ο Γκαλάντε. «Το ουράνιο διασπά τα μόρια του νερού για την παραγωγή ελεύθερων ριζών (H+, OH- και άλλα). Αυτές επιτίθενται στους περιβάλλοντες βράχους, ειδικά στον πυρίτη, παράγοντας θειϊκό άλας. Τα βακτήρια το χρησιμοποιούν για να συνθέσουν ΑΤΡ (τριφωσφορική αδενοσύνη), το νουκλεοτίδιο που είναι υπεύθυνο για την αποθήκευση ενέργειας σε κύτταρα. Είναι η πρώτη φορά που ένα οικοσύστημα έχει διαπιστωθεί πως επιβιώνει απευθείας με βάση την πυρηνική ενέργεια».
Σύμφωνα με τον Γκαλάντε και τους συναδέλφους του, το περιβάλλον που έχει αποικιστεί από βακτηρίδια στο ορυχείο Μπονένγκ είναι ένα εξαιρετικό αντίστοιχο αυτού που θεωρείται πως υπάρχει στον πυθμένα του ωκεανού της Ευρώπης. «Μελετήσαμε πώς οι παράμετροι που βρήκαμε στο Μπονένγκ θα μπορούσαν να μεταφερθούν στην Ευρώπη, έτσι ώστε να έχει συνθήκες κατάλληλες για να φιλοξενηθούν παρόμοια οικοσυστήματα».
Υπάρχουν τρία συστατικά/ προϋποθέσεις που απαιτούνται για να είναι κατοικήσιμη η Ευρώπη, σύμφωνα με τη NASA: Το νερό, η θερμότητα και τα χημικά που απαιτούνται για να τρέφεται η ζωή. Αν και η Ευρώπη είναι μακριά από τον Ήλιο, είναι πολύ πιθανό να υπάρχει θερμότητα στον ωκεανό της: Η τροχιά της γύρω από τον Ήλιο είναι ελλειπτική, κάτι που σημαίνει ότι οι παλιρροϊκές δυνάμεις που ασκούνται πάνω της είναι μεγαλύτερες σε συγκεκριμένα σημεία στην τροχιά της. Η Ευρώπη παραμορφώνεται όταν βρίσκεται σε αυτά, κάτι που προκαλεί εσωτερικές τριβές, παράγοντας θερμότητα. Το χημικό κομμάτι της υπόθεσης είναι δύσκολο να επιβεβαιωθεί, καθώς δεν έχουν ληφθεί δείγματα- ωστόσο, δεδομένης της παρουσίας ραδιενεργών υλικών στο Ηλιακό Σύστημα, είναι αρκετά πιθανό να υπάρχουν και στην Ευρώπη. «Η παρουσία τους έχει ανιχνευθεί και μετρηθεί στη Γη, σε μετεωρίτες που φτάνουν στη Γη και στον Άρη. Οπότε μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πως αυτό πρέπει να συνέβη και στην Ευρώπη» σημείωσε ο Γκαλάντε- προσθέτοντας πως, βάσει των ποσοστών που βρέθηκαν στη Γη, στους μετεωρίτες και στον Άρη, μπορούν να προβλεφθούν τα ποσοστά/ ποσότητες ουρανίου, θορίου και ποτασίου και στην Ευρώπη. Ειδικότερα, οι επιστήμονες ήταν σε θέση να δείξουν πως ραδιενεργά υλικά θα μπορούσαν να υπάρχουν στην Ευρώπη σε επαρκείς ποσότητες για να υποστηρίζουν ζωή, βάσει όσων είναι γνωστά για το Desulforudis audaxviator – αρκεί να υπάρχει αρκετός πυρίτης για την παραγωγή του απαραίτητου θειικού άλατος.
«Ο πυθμένας του ωκεανού στην Ευρώπη φαίνεται να προσφέρει πολύ παρόμοιες συνθήκες με αυτές που υπήρχαν στην πανάρχαια Γη, κατά τη διάρκεια του πρώτου δισεκατομμυρίου ετών της. Οπότε η μελέτη της Ευρώπης σήμερα, σε ένα σημείο, είναι σαν να κοιτάμε πίσω, στο παρελθόν του ίδιου μας του πλανήτη» είπε ο Γκαλάντε.
Εάν επιβεβαιωθεί η ύπαρξη μικροβιακής δραστηριότητας στην Ευρώπη, το ερώτημα που θα προκύψει με τη σειρά του θα είναι εάν τα βακτήρια εμφανίστηκαν εκεί ή έφτασαν εκεί από άλλα σημεία του Ηλιακού Συστήματος- ή ακόμα παραπέρα- το ίδιο ερώτημα το οποίο προκύπτει και σχετικά με τη ζωή στη Γη, στο οποίο η επιστήμη δεν έχει δώσει ακόμα απάντηση.