Ως φιλόδοξες αλλά και ρεαλιστικές, εφόσον η Ευρωπαϊκή Ενωση λειτουργήσει ως Ενωση, μπορούν να χαρακτηριστούν οι προτάσεις του σχεδίου REPowerEU που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ως απάντηση στις δυσχέρειες και τη διαταραχή της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας που προκάλεσε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Ο μετασχηματισμός του ενεργειακού συστήματος της Ευρώπης επείγει για τον τερματισμό της εξάρτησης της ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, τα οποία χρησιμοποιούνται ως οικονομικό και πολιτικό όπλο και κοστίζουν στους Ευρωπαίους φορολογούμενους σχεδόν 100 δισ. ευρώ ετησίως, αλλά και για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Σημειώνεται ότι το 85% των Ευρωπαίων, πιστεύει ότι η ΕΕ θα πρέπει να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο και το πετρέλαιο, το συντομότερο δυνατόν για να στηρίξει την Ουκρανία. Τα μέτρα που προβλέπει το σχέδιο REPowerEU μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτόν τον φιλόδοξο στόχο, μέσω της εξοικονόμησης ενέργειας, της διαφοροποίησης του ενεργειακού εφοδιασμού και της επιτάχυνσης της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων στις κατοικίες, στη βιομηχανία και στην ηλεκτροπαραγωγή.
Ο πράσινος μετασχηματισμός θα ενισχύσει την οικονομική ανάπτυξη, την ασφάλεια και τη δράση για το κλίμα για την Ευρώπη και τους εταίρους μας. Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) βρίσκεται στο επίκεντρο του σχεδίου REPowerEU, στηρίζοντας τον συντονισμένο σχεδιασμό και χρηματοδοτώντας διασυνοριακές και εθνικές υποδομές, καθώς και ενεργειακά έργα και μεταρρυθμίσεις.
Εξοικονόμηση ενέργειας
Η Επιτροπή προτείνει την ενίσχυση των μακροπρόθεσμων μέτρων ενεργειακής απόδοσης, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης του δεσμευτικού στόχου ενεργειακής απόδοσης από 9% σε 13% στο πλαίσιο της δέσμης νομοθεσίας για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία που αφορά την προσαρμογή στον στόχο του 55 % («Fit for 55»).
Αν εξοικονομήσουμε τώρα ενέργεια θα βοηθηθούμε στην προετοιμασία για τις πιθανές προκλήσεις του επόμενου χειμώνα. Οι βραχυπρόθεσμες αλλαγές συμπεριφοράς, θα μπορούσαν να μειώσουν τη ζήτηση αερίου και πετρελαίου κατά 5% και ενθαρρύνονται τα κράτη μέλη να ξεκινήσουν ειδικές επικοινωνιακές εκστρατείες με στόχο τα νοικοκυριά και τη βιομηχανία.
Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται επίσης να χρησιμοποιούν φορολογικά μέτρα ενθάρρυνσης της εξοικονόμησης ενέργειας, όπως μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ στα ενεργειακά αποδοτικά συστήματα θέρμανσης, στην ενεργειακά αποδοτική μόνωση κτιρίων και στις ενεργειακά αποδοτικές συσκευές και προϊόντα.
Επίσης, η Επιτροπή καθορίζει μέτρα έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση σοβαρής διαταραχής του εφοδιασμού, ενώ θα εκδώσει και κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με κριτήρια ιεράρχησης για τους πελάτες και θα διευκολύνει ένα συντονισμένο σχέδιο μείωσης της ζήτησης στην ΕΕ.
Διαφοροποίηση του εφοδιασμού και στήριξη στους διεθνείς εταίρους μας
Εδώ και μήνες, η ΕΕ συνεργάζεται με διεθνείς εταίρους για τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού και έχει εξασφαλίσει επίπεδα-ρεκόρ στις εισαγωγές Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου και υψηλότερες παραδόσεις αερίου αγωγών.
Η νεοσυσταθείσα ενεργειακή πλατφόρμα της ΕΕ, η οποία υποστηρίζεται από περιφερειακές ειδικές ομάδες, θα καταστήσει δυνατές τις εθελοντικές κοινές αγορές αερίου, ΥΦΑ και υδρογόνου μέσω της συγκέντρωσης της ζήτησης, της βελτιστοποίησης της χρήσης των υποδομών και της συντονισμένης προσέγγισης των προμηθευτών.
Ως επόμενο βήμα, και βασισμένη στο κοινό πρόγραμμα αγοράς εμβολίων, η Επιτροπή θα εξετάσει το ενδεχόμενο ανάπτυξης ενός «μηχανισμού κοινών αγορών», ο οποίος θα διαπραγματεύεται και θα συνάπτει συμβάσεις για αγορές αερίου για λογαριασμό των συμμετεχόντων κρατών μελών.
Η Επιτροπή θα εξετάσει επίσης νομοθετικά μέτρα που θα επιβάλλουν την υποχρέωση διαφοροποίησης του εφοδιασμού με αέριο με την πάροδο του χρόνου από τα κράτη μέλη. Η πλατφόρμα θα καταστήσει επίσης δυνατή την από κοινού αγορά ανανεώσιμου υδρογόνου.
Η εξωτερική ενεργειακή στρατηγική της ΕΕ, που μόλις εγκρίθηκε, θα διευκολύνει την ενεργειακή διαφοροποίηση και τη δημιουργία μακροπρόθεσμων εταιρικών σχέσεων με προμηθευτές, συμπεριλαμβανομένης της συνεργασίας για το υδρογόνο ή άλλες πράσινες τεχνολογίες.
Σύμφωνα με τη στρατηγική Global Gateway, η στρατηγική δίνει προτεραιότητα στη δέσμευση της ΕΕ στην παγκόσμια πράσινη και δίκαιη ενεργειακή μετάβαση, με την αύξηση της εξοικονόμησης ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης για τη μείωση της πίεσης στις τιμές, την τόνωση της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και του υδρογόνου και την ενίσχυση της ενεργειακής διπλωματίας. Στη Μεσόγειο και στη Βόρεια Θάλασσα, θα αναπτυχθούν σημαντικοί διάδρομοι υδρογόνου.
Απέναντι στην επίθεση της Ρωσίας, η ΕΕ θα στηρίξει την Ουκρανία, τη Μολδαβία, τα Δυτικά Βαλκάνια και τις χώρες της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης, καθώς και τους πλέον ευάλωτους εταίρους μας, ενώ θα συνεχίσει τη συνεργασία της με την Ουκρανία για να εγγυηθεί την ασφάλεια του εφοδιασμού και τη λειτουργία του ενεργειακού τομέα, ανοίγοντας παράλληλα το έδαφος για το μελλοντικό εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας και ανανεώσιμου υδρογόνου, καθώς και για την ανακατασκευή του ενεργειακού συστήματος στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας REPowerUkraine.
Επιτάχυνση της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
Η μαζική κλιμάκωση και επιτάχυνση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών στην παραγωγή ενέργειας, τη βιομηχανία, τα κτήρια και τις μεταφορές θα επιταχύνει την ανεξαρτησία μας, θα δώσει ώθηση στην πράσινη μετάβαση και, με την πάροδο του χρόνου, θα μειώσει τις τιμές.
Η Επιτροπή προτείνει να αυξηθεί ο πρωταρχικός στόχος για το 2030 για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας από το 40% στο 45% στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων «Fit for 55 package». Αυτή η συνολικά αυξημένη φιλοδοξία θα δημιουργήσει το πλαίσιο για άλλες πρωτοβουλίες, όπως:
- Μια ειδική στρατηγική της ΕΕ για την ηλικιακή ενέργεια για τον διπλασιασμό της ηλιακής φωτοβολταϊκής ισχύος έως το 2025 και την εγκατάσταση 600 GW έως το 2030.
- Μια πρωτοβουλία ηλιακών στεγών με σταδιακή θέσπιση νομικής υποχρέωσης εγκατάστασης ηλιακών συλλεκτών σε νέα δημόσια και εμπορικά κτίρια και νέα κτίρια κατοικίας.
- Διπλασιασμός του ρυθμού εγκατάστασης αντλιών θερμότητας και μέτρα για την ενσωμάτωση της γεωθερμικής και της ηλιακής θερμικής ενέργειας σε εκσυγχρονισμένα συστήματα τηλεθέρμανσης και κοινόχρηστης θέρμανσης.
- Συστάσεις για την αντιμετώπιση της αργής και πολύπλοκης αδειοδότησης για μεγάλα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να δημιουργήσουν ειδικές περιοχές για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με συντομευμένες και απλουστευμένες διαδικασίες αδειοδότησης σε περιοχές με χαμηλότερους περιβαλλοντικούς κινδύνους.
- Καθορισμός στόχου 10 εκατομμυρίων τόνων εγχώριας παραγωγής ανανεώσιμου υδρογόνου και 10 εκατομμυρίων τόνων εισαγωγών έως το 2030, για την αντικατάσταση του φυσικού αερίου, του γαιάνθρακα και του πετρελαίου σε δύσκολα απανθρακοποιήσιμες βιομηχανίες και τομείς μεταφορών. Για την επιτάχυνση των έργων υδρογόνου, προβλέπεται πρόσθετη χρηματοδότηση ύψους 200 εκατ. ευρώ για έρευνα, και η Επιτροπή δεσμεύεται να ολοκληρώσει την αξιολόγηση των πρώτων σημαντικών έργων κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος έως το καλοκαίρι.
- Ένα σχέδιο δράσεις για το βιομεθάνιο καθορίζει εργαλεία, μεταξύ άλλων, μια νέα βιομηχανική εταιρική σχέση για το βιομεθάνιο και οικονομικά κίνητρα για την αύξηση της παραγωγής σε 35 bcm έως το 2030, μεταξύ άλλων μέσω της κοινής γεωργικής πολιτικής.
Μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων στη βιομηχανία και στις μεταφορές
Η αντικατάσταση του γαιάνθρακα, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου στις βιομηχανικές διεργασίες θα μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και θα ενισχύσει την ασφάλεια και την ανταγωνιστικότητα.
Η εξοικονόμηση ενέργειας, η ενεργειακή απόδοση, η υποκατάσταση καυσίμων, ο εξηλεκτρισμός και η ενισχυμένη υιοθέτηση του ανανεώσιμου υδρογόνου, του βιοαερίου και του βιομεθανίου από τη βιομηχανία θα μπορούσαν να εξοικονομήσουν έως και 35 bcm φυσικού αερίου έως το 2030, επιπλέον των όσων προβλέπονται στις προτάσεις της δέσμης Fit for 55.
Η Επιτροπή θα αναπτύξει συμβάσεις επί διαφοράς για τον άνθρακα με σκοπό τη στήριξη της υιοθέτησης του πράσινου υδρογόνου από τη βιομηχανία και ειδική χρηματοδότηση για το REPowerEU στο πλαίσιο του Ταμείου Καινοτομίας, χρησιμοποιώντας τα έσοδα από την εμπορία εκπομπών για την περαιτέρω στήριξη της απεξάρτησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα.
Η Επιτροπή παρέχει επίσης καθοδήγηση σχετικά με τις συμβάσεις αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες και άλλες πηγές και θα παράσχει τεχνική συμβουλευτική διευκόλυνση με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
Για τη διατήρηση και την ανάκτηση της τεχνολογικής και βιομηχανικής υπεροχής σε τομείς όπως η ηλιακή ενέργεια και το υδρογόνο, καθώς και για τη στήριξη του εργατικού δυναμικού, η Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία μιας Συμμαχίας για τη βιομηχανία της ηλιακής ενέργειας στην ΕΕ και μιας μεγάλης κλίμακας σύμπραξης δεξιοτήτων.
Για την ενίσχυση της εξοικονόμησης ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης στον τομέα των μεταφορών και για την επιτάχυνση της μετάβασης σε οχήματα μηδενικών εκπομπών, η Επιτροπή θα παρουσιάσει δέσμη μέτρων για τον οικολογικό προσανατολισμό των εμπορευματικών μεταφορών, με στόχο τη σημαντική αύξηση της ενεργειακής απόδοσης στον τομέα αυτόν, και θα εξετάσει το ενδεχόμενο ανάληψης νομοθετικής πρωτοβουλίας για την αύξηση του μεριδίου των οχημάτων μηδενικών εκπομπών στους στόλους των δημόσιων και εταιρικών αυτοκινήτων πάνω από ένα ορισμένο μέγεθος.
Έξυπνες επενδύσεις
Η επίτευξη των στόχων του REPowerEU απαιτεί πρόσθετες επενδύσεις ύψους 210 δισ. ευρώ από τώρα έως το 2027. Είναι μια προκαταβολή για την ανεξαρτησία και την ασφάλειά μας. Με τη μείωση των εισαγωγών ρωσικών ορυκτών καυσίμων μπορούμε επίσης να εξοικονομήσουμε σχεδόν 100 δισ. ευρώ ετησίως. Οι επενδύσεις αυτές πρέπει να υλοποιηθούν από τον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα, καθώς και σε εθνικό, διασυνοριακό και ενωσιακό επίπεδο.
Για τη στήριξη του REPowerEU, διατίθενται ήδη 225 δισ. ευρώ σε δάνεια στο πλαίσιο του ΜΑΑ. Επιπλέον, η Επιτροπή προτείνει να αυξηθεί το χρηματοδοτικό κονδύλιο του ΜΑΑ κατά 20 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις από την πώληση των δικαιωμάτων του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής της ΕΕ που βρίσκονται επί του παρόντος στο αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς, ώστε να τεθούν σε πλειστηριασμό κατά τρόπο που δεν διαταράσσει την αγορά.
Με τον τρόπο αυτόν, το ΣΕΔΕ όχι μόνο μειώνει τις εκπομπές και τη χρήση ορυκτών καυσίμων, αλλά αντλεί επίσης τα αναγκαία κονδύλια για την επίτευξη ενεργειακής ανεξαρτησίας.
Στο πλαίσιο του τρέχοντος ΠΔΠ, η πολιτική συνοχής θα στηρίξει ήδη έργα απανθρακοποίησης και πράσινης μετάβασης με έως και 100 δισ. ευρώ, επενδύοντας σε ανανεώσιμη ενέργεια, υδρογόνο και υποδομές.
Επιπλέον 26,9 δισ. ευρώ από τα ταμεία συνοχής θα μπορούσαν να διατεθούν σε εθελοντικές μεταφορές προς τον ΜΑΑ. Άλλα 7,5 δισ. ευρώ από την κοινή γεωργική πολιτική διατίθενται επίσης μέσω εθελοντικών μεταφορών στον ΜΑΑ. Η Επιτροπή θα διπλασιάσει τη διαθέσιμη χρηματοδότηση για την πρόσκληση υποβολής προτάσεων μεγάλης κλίμακας του 2022 του Ταμείου Καινοτομίας το φθινόπωρο σε περίπου 3 δισ. ευρώ.
Τα διευρωπαϊκά δίκτυα ενέργειας (ΔΕΔ-Ε) συνέβαλαν στη δημιουργία μιας ανθεκτικής και διασυνδεδεμένης υποδομής αερίου της ΕΕ. Για να συμπληρωθεί ο κατάλογος των υφιστάμενων έργων κοινού ενδιαφέροντος (ΕΚΕ) και να αντισταθμιστεί πλήρως η μελλοντική απώλεια των εισαγωγών ρωσικού αερίου, απαιτούνται περιορισμένες πρόσθετες υποδομές αερίου, οι οποίες εκτιμώνται σε περίπου 10 δισ. ευρώ.
Οι ανάγκες υποκατάστασης της επόμενης δεκαετίας μπορούν να καλυφθούν χωρίς εγκλωβισμό στα ορυκτά καύσιμα, δημιουργία μη αξιοποιήσιμων στοιχείων ενεργητικού ή μετριασμό των φιλοδοξιών μας για το κλίμα. Η επιτάχυνση των ΕΚΕ ηλεκτρικής ενέργειας θα είναι επίσης ουσιαστικής σημασίας για την προσαρμογή του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας στις μελλοντικές μας ανάγκες.
Ο μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη» θα στηρίξει αυτό το εγχείρημα, και η Επιτροπή προκηρύσσει σήμερα νέα πρόσκληση υποβολής προτάσεων με προϋπολογισμό 800 εκατ. ευρώ, ενώ μία ακόμα θα ακολουθήσει στις αρχές του 2023.