Το TikTok είναι μία εφαρμογή που χρησιμοποιείται κυρίως για την αναπαραγωγή μουσικής, χορογραφιών και βίντεο, διαθέτει 800 εκατομμύρια ενεργούς μηνιαίους χρήστες και αυτή την περίοδο, βρίσκεται στο επίκεντρο μίας δυναμικής που εξελίσσεται γύρω από την Κίνα.
Υπάρχουν τρεις επιμέρους παράγοντες αυτής της δυναμικής που εξηγούν το γιατί το προϊόν της κινεζικής εταιρείας ByteDance, το οποίο χρησιμοποιείται σε όλον τον κόσμο, έχει μεταβληθεί σε ένα γεωπολιτικό θέμα.
Ο πρώτος είναι η ανακήρυξη της Κίνας σε παγκόσμιο ανταγωνιστή, από την πλευρά των ΗΠΑ και ως συστημικό αντίπαλο από την πλευρά της ΕΕ. Σε αυτό το επίπεδο της αντιπαράθεσης των Μεγάλων Δυνάμεων, οι χώρες της Δύσης δεν θα επιτρέψουν στο Πεκίνο να ελέγχει μια εταιρεία η οποία θα μπορούσε να παρέχει στοιχεία (big data) των χρηστών της στις κινεζικές αρχές.
Ο δεύτερος είναι ότι η χρήση του TikTok συνδέθηκε τα τελευταία χρόνια με γεωπολιτικές εξελίξεις, όπως οι διαδηλώσεις στο Χονγκ Κονγκ, το 2020. Παράλληλα, η Ινδία, ανακοίνωσε ότι απαγόρευσε το TikTok περιλαμβάνοντάς το στις 59 κινεζικές εφαρμογές που δεν θα διατίθενται πλέον στην ινδική αγορά, για λόγους εθνικής ασφαλείας, από το 2020. Η Ινδία πήρε αυτή την απόφαση μέσα στα πλαίσια των αντιποίνων για τη σύγκρουση με την Κίνα στα Ιμαλάια, δηλαδή για γεωπολιτικούς λόγους.
Ο τρίτος αφορά το νέο κύμα απαγορεύσεων της χρήσης του TikTok από τις χώρες της Δύσης, τις τελευταίες ημέρες. Οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και του Καναδά, ανακοίνωσαν ότι απαγορεύουν τη χρήση της εφαρμογής από τους υπαλλήλους τους, όχι από τους ιδιώτες χρήστες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ακολούθησε, απαγορεύοντας τη χρήση της εφαρμογής στις συσκευές εργασίας των 32.000 υπαλλήλων του στις 23 Φεβρουαρίου. Οι τελευταίοι είχαν προθεσμία έως τις 15 Μαρτίου το αργότερο για να απεγκαταστήσουν την εφαρμογή από τις επαγγελματικές τους συσκευές. Μια σειρά κρατών κινήθηκε στην ίδια κατεύθυνση, όπως η Δανία, ενώ η Βρετανία, η Γαλλία και η Ιταλία σκέπτονται την βέλτιστη λύση, χωρίς να φτάσουν στη πλήρη απαγόρευση.
Σε ότι αφορά την Ευρώπη, το TikTok διευκρίνισε τα δεδομένα των Ευρωπαίων χρηστών, δεν αποθηκεύονται στην Κίνα αλλά στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Σιγκαπούρη και σύντομα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο ιρλανδικό κέντρο δεδομένων. Αλλά αυτή η εξήγηση, δεν θεωρείται ικανή να αποτελέσει ανασχετικό παράγοντα για τις εξελίξεις.
Στα πλαίσια του παγκόσμιου γεωπολιτικού ανταγωνισμού ΗΠΑ-Κίνας, είναι κατανοητοί οι λόγοι των κινήσεων της Ουάσιγκτον, όπως και το γιατί το Πεκίνο επιθυμεί να διευρύνει την ήπια ισχύ του, για την οποία το TikTok αποτελεί σημαντική συνιστώσα. Βεβαίως, εκτός των δημοσίων λειτουργών και υπηρεσιών που μπορεί να χρησιμοποιούν το TikTok, υπάρχει και η μεγάλη μάζα των ιδιωτών χρηστών, η οποία προς το παρόν δεν θίγεται, αλλά αυτό δεν είναι βέβαιο ότι θα συνεχιστεί και στο μέλλον.
Οι γερανοί και τα Data
Δεν είναι μόνο οι δορυφόροι, τα αερόστατα και το TikTok που ανησυχούν τις αρχές των ΗΠΑ για υποτιθέμενες ή πιθανές κινεζικές κατασκοπευτικές δραστηριότητες, υπάρχουν τώρα και οι γιγαντιαίοι γερανοί «made in China» που υπάρχουν στα λιμάνια της χώρας, συμπεριλαμβανομένων αυτών που χρησιμοποιεί το Πεντάγωνο. Αυτό προκύπτει από έρευνα της Wall Street Journal, σύμφωνα με την οποία οι Αμερικανοί αξιωματούχοι ανησυχούν ολοένα και περισσότερο ότι αυτοί οι γερανοί εμπορευματοκιβωτίων από το πλοίο στην ακτή - που κατασκευάζονται από την κινεζική κρατική πολυεθνική Zpmc, που ανήκει στη γιγάντια China Communications Construction Company, θα μπορούσαν να προσφέρουν στο Πεκίνο ένα νέο εργαλείο κατασκοπείας.
Η εφημερίδα αναφέρει ανώνυμους αξιωματούχους της εθνικής ασφάλειας και του Πενταγώνου ότι παρομοίασαν τους γερανούς με δούρειο ίππο λόγω των εξελιγμένων αισθητήρων με τους οποίους είναι εξοπλισμένοι για να παρακολουθούν τις κινήσεις των εμπορευματοκιβωτίων. «Οι γερανοί μπορεί να είναι η νέα Huawei», εξήγησε ο Bill Evanina, πρώην επικεφαλής του Εθνικού Κέντρου Αντικατασκοπείας και Ασφάλειας. «Είναι ο τέλειος συνδυασμός μιας νόμιμης επιχείρησης που μπορεί επίσης να καλύψει λαθραία συλλογή πληροφοριών».
Στην εποχή του καπιταλισμού της επιτήρησης, ακόμα και όταν πρόκειται για λιμάνια, ο πραγματικός στόχος είναι τα δεδομένα. Η Κίνα τα θεωρεί συντελεστή παραγωγής και έχει συμφέρον να χαρτογραφήσει μια πλήρη εικόνα της κίνησης των λιμανιών. Σύμφωνα με την εταιρεία συμβούλων Drewry, το 2021 περισσότερο από το 27% του παγκόσμιου εμπορίου εμπορευματοκιβωτίων θα διέρχεται από λιμάνια που ανήκουν, τουλάχιστον εν μέρει, σε κινεζικές ή/και εταιρείες του Χονγκ Κονγκ. Επιπλέον, η Κίνα παράγει επίσης σχεδόν ολόκληρο τον παγκόσμιο όγκο εμπορευματοκιβωτίων και ελέγχει επίσης μια σημαντική υπηρεσία συλλογής δεδομένων, που ονομάζεται Logink.
Σε ένα έγγραφο της Επιτροπής Οικονομικής και Ασφάλειας ΗΠΑ-Κίνας αναφέρεται: ”Η κινεζική κυβέρνηση ενθαρρύνει τους διεθνείς λιμένες, τους μεταφορείς και τους φορτωτές και άλλες χώρες και οντότητες να υιοθετήσουν το Logink παρέχοντάς το δωρεάν” και ”προωθεί πρότυπα δεδομένων logistics που υποστηρίζουν την ευρεία χρήση της πλατφόρμας”.
Σύμφωνα με την έκθεση, η χρήση του Logink ”θα μπορούσε να δημιουργήσει οικονομικούς και στρατηγικούς κινδύνους για τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες”. Πράγματι, ”όπως και με άλλες κινεζικές οντότητες που χρηματοδοτούνται ή επιδοτούνται από την κινεζική κυβέρνηση, το Logink έχει χαμηλότερο κόστος σε σύγκριση με εταιρείες των ΗΠΑ που παρέχουν πιο καινοτόμα προϊόντα, με υψηλότερο κόστος, χωρίς κρατική υποστήριξη» και η πλατφόρμα «θα μπορούσε επίσης να επιτρέψει στην κινεζική κυβέρνηση να εντοπίσει τρωτά σημεία της αλυσίδας εφοδιασμού των ΗΠΑ και να παρακολουθεί τις αποστολές αμερικανικών στρατιωτικών φορτίων σε εμπορικά πλοία».
Επίσης: «Αν και το Logink λέει ότι οι χρήστες μπορούν να μοιράζονται μόνο τα δεδομένα που θέλουν, η ασφάλεια της πλατφόρμας δεν είναι ξεκάθαρη. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας θα μπορούσε ενδεχομένως να αποκτήσει πρόσβαση και να ελέγξει τεράστιες ποσότητες ευαίσθητων δεδομένων ξένων εταιρειών και κυβερνήσεων μέσω του Logink”.
Το νομοσχέδιο για την αμυντική πολιτική των ΗΠΑ, ύψους 850 δισεκατομμυρίων δολαρίων που εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο, απαιτεί από τον ναυτιλιακό διαχειριστή του Υπουργείου Μεταφορών των ΗΠΑ, σε συνεννόηση με τον Υπουργό Άμυνας, να εκπονήσει μια μελέτη μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, για το αν οι γερανοί ξένης κατασκευής θα μπορούσαν να αποτελέσουν απειλές για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο ή την εθνική ασφάλεια στα αμερικανικά λιμάνια. Προς το παρόν, οι αξιωματούχοι της εθνικής ασφάλειας δεν έχουν δώσει λεπτομέρειες για συγκεκριμένες περιπτώσεις γερανών, που χρησιμοποιούνται για σκοπούς κατασκοπείας.
Οι γερανοί Zpmc εισήλθαν στην αγορά των ΗΠΑ πριν από μερικές δεκαετίες, προσφέροντας αυτό που τα στελέχη της βιομηχανίας έχουν περιγράψει ως «καλής ποιότητας γερανούς», που είναι σημαντικά φθηνότεροι από αυτούς που πωλούνται από δυτικούς προμηθευτές. Και έτσι η Zpmc έχει γίνει σημαντικός παίκτης στην παγκόσμια βιομηχανία, συνεργαζόμενη μεταξύ άλλων με εταιρείες όπως η Microsoft Corp. για τη σύνδεση εξοπλισμού και την ανάλυση δεδομένων, σε πραγματικό χρόνο. Η Zpmc είναι παρούσα στην Ευρώπη μέσω της θυγατρικής Zpmc Europe, ενώ στην Ολλανδία χρησιμοποιείται η επίσης κινεζική πλατφόρμα της Portbase.
Μελλοντικές τάσεις
Τα γεγονότα που προαναφέρθηκαν δείχνουν ότι βαδίζουμε σε μία περιφερειοποίηση (βαλκανιοποίηση) της τεχνολογίας. Αυτό σημαίνει ότι η τεχνολογία αποκτά μία γεωπολιτική διάσταση που είναι εξαιρετικά βαρύνουσα.
Τα διάφορα οικονομικοπολιτικά μπλοκ που διαμορφώνονται, τείνουν να αποκτούν τεχνολογικά συστήματα με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Το φαινόμενο αυτό δεν σταματά μόνο στις περιφερειακές ενώσεις, αλλά επεκτείνεται και στο επίπεδο των εθνικών κρατών.
Η γεωπολιτική διάσταση της τεχνολογίας θα διευρύνεται, στον βαθμό που θα κλιμακώνονται οι διεθνείς συγκρούσεις. Αυτή η εξέλιξη δεν θα επηρεαστεί μόνο από την αντιπαράθεση ΗΠΑ-Κίνας, αλλά και από το ότι πολλές χώρες συνειδητοποιούν τη σημασία της τεχνολογίας με όρους ισχύος, επιρροής και οικονομικής ανάπτυξης.
Το βασικό ερώτημα που θέτουν αυτές οι εξελίξεις, είναι αν θα οδηγηθούμε στο splinternet, δηλαδή στον διαχωρισμό του διαδικτύου. Προς το παρόν, δεν υπάρχουν τέτοιες ενδείξεις, αλλά στο μέλλον τα πάντα θα εξαρτηθούν από την αντιπαράθεση των Μεγάλων Δυνάμεων.