Στη επίσκεψη του κ. Δένδια στα Δυτ. Βαλκάνια αρχές Ιουνίου 2022 για τη προώθηση των διαδικασιών ένταξης τους στην Ε.Ε. η υπουργός εξωτερικών της Αλβανίας Olta Xhacka, παρουσία του κ. Δένδια αναφέρθηκε στους «Τσάμηδες» και τις περιουσίες τους στη Θεσπρωτία. Το θέμα απαντήθηκε επί τόπου από τον κ. Δένδια, ότι η επιλογή της Αλβανίδας υπουργού είναι προσωπική και εκτός κυβερνητικής γραμμής. Πιστεύουμε όμως ότι η τοποθέτηση δεν έγινε χωρίς τη συγκατάθεση του κ. Ράμα, που για χρόνια χαϊδεύει τα αυτιά των Τσάμηδων της Αλβανίας πάνω στις προκλητικές και ανιστόρητες διεκδικήσεις τους.
Το «Τσάμικο» το ξεθάβουν από το χρονοντούλαπο της ιστορίας και το φέρνουν στο προσκήνιο το κόμμα των Τσάμηδων και ο σύνδεσμος «Τσαμερία», που κάθε χρόνο στις 27 Ιουνίου συγκεντρώνονται στα σύνορα της Θεσπρωτίας για να διαμαρτυρηθούν για την υποτιθέμενη γενοκτονία τους. Και βέβαια τα «φρικτά» των Τσάμηδων εκείνης της εποχής έγιναν γνωστά, και γι’ αυτό παλαιότερη προσφυγή τους στο δικαστήριο της Χάγης ούτε καν αξιολογήθηκε.
Είναι αμείλικτη η πραγματικότητα εναντίον τους και η ιστορία του θέματος έχει όπως παρακάτω:
Στη διάρκεια της κατοχής ο λαός της Θεσπρωτίας αντέδρασε δυναμικά κατά του κατακτητή και των Μουσουλμάνων Τσάμηδων. Από την Πάργα μέχρι τα Γιάννενα, και από το Καλαμά μέχρι τη Πρέβεζα σκληροτράχηλοι πολεμιστές, όπως ο Νίκου, ο Γεωργίου, ο Μπαλούμης, ο Τσίτσος έστησαν τα λημέρια τους και έγιναν ο τιμωρός κάθε προδότη, δολοφόνου, ή εκβιαστή. Θρυλικές έμειναν οι μάχες των ομάδων Νίκου και Μπαλούμη στα υψώματα Σπαθαράτι με Ιταλούς και Μουσουλμάνους Τσάμηδες, στις οποίες οι τελευταίοι κατατροπώθηκαν. Σφοδρές ήταν και λοιπές συγκρούσεις, όπως στις 24 Μαρ 1943 η Μάχη στο Μαντζάρι, στις 21 Μαϊ 1943 οι μάχες Σκάλας Παραμυθιάς και Σταυρού Σουλίου, τον Αύγουστο1943 οι μάχες του Φαναρίου.
Η κατάσταση από την άνοιξη του 1944 ήταν ανάγκη να μεταβληθεί, προκειμένου να αρχίσουν οι επιχειρήσεις απελευθέρωσης της Θεσπρωτίας. Σοβαρό εμπόδιο για τις επιχειρήσεις εθεωρούντο οι ένοπλοι Μουσουλμάνοι Τσάμηδες, περί τους 2000 καλώς εξοπλισμένους και οργανωμένους από τους Γερμανούς άνδρες, από τους οποίους και διοικούντο. Όλη η παραλιακή ζώνη από τις εκβολές του Αχέροντα μέχρι τα ελληνοαλβανικά σύνορα επιτηρείτο και εφυλάσσετο απ΄ αυτούς.
Στη περιοχή επεμβαίνουν οι Εθνικές Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών (Ε.Ο.Ε.Α.) του Εθνικού Δημοκρατικού Ελληνικού Συνδέσμου (ΕΔΕΣ). Την 27η Ιουνίου 1944 καταλαμβάνουν την Παραμυθιά και τα Βορείως αυτής υψώματα Αγίων Θεοδώρων, μετά από σκληρή μάχη με γερμανική φρουρά ενισχυμένη με μουσουλμάνους. Την 29η Ιουνίου ανακαταλαμβάνουν και την Πάργα. Μεταξύ των συλληφθέντων αιχμαλώτων πολλοί είχαν διαπράξει φόνους, εμπρησμούς και ληστείες σε βάρος των Ελλήνων, και ήταν νωπή η μνήμη της εκτέλεσης των 49 προκρίτων της Παραμυθιάς από τους γερμανοτσάμηδες. Παραπέμπονται σε τακτικό στρατοδικείο και οι καταδικασθέντες σε θάνατο, σύνολο 43, εκτελούνται. Πολλοί απηλλάγησαν. Επειδή η οργή του λαού ήταν μεγάλη, την 27/6 πολλά από τα γυναικόπαιδα τους συγκεντρώθηκαν για προστασία στη Παραμυθιά, 600 περίπου, όπου βρήκαν προστασία, διατροφή και περίθαλψη.
Δυνάμεις των Μουσουλμάνων Τσάμηδων εγκατέστησαν γραμμή μάχης στα υψώματα Δυτικά, Νοτιοδυτικά της Παραμυθιάς και Βορείως της Πάργας, και, συνεργαζόμενοι με τους Γερμανούς, συνεχίζουν τις επιδρομές, ληστείες και φόνους. Την 30η Ιουνίου Γερμανικές Μηχανοκίνητες δυνάμεις από Ιωάννινα προσβάλλουν τη Παραμυθιά από Βορρά, και ισχυρές δυνάμεις Μουσουλμάνων προσβάλλουν τη Παραμυθιά από Δυσμάς. Ακολούθησε σκληρή μάχη με τις δυνάμεις των Ε.Ο.Ε.Α., που απέκρουσαν με επιτυχία την επίθεση ( Μάχη των Αγίων Θεοδώρων, που αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο δόξας των ελλήνων ανταρτών).
Μετά την ήττα τους οι Γερμανοί αναδιοργανώνουν τους Μουσουλμάνους Τσάμηδες με σύγχρονο οπλισμό και εφόδια. Συγκροτούν αμιγείς Μουσουλμανικές μονάδες διοικούμενες από Γερμανούς αξιωματικούς και υπαξιωματικούς. Παράλληλα οι Μουσουλμάνοι Τσάμηδες εντείνουν τη τρομοκράτηση του Ελληνικού πληθυσμού με εκτελέσεις μεμονωμένων πολιτών με ενέδρες και με σφαγές και φυλακίσεις.
Η κατάσταση ήταν πολύ σοβαρή. Η διατήρηση ελεύθερης της ακτής της Ηπείρου και του προγεφυρώματος ήταν επισφαλή, δεδομένης της ενίσχυσης του εχθρού με 2000 έως 5000 ικανούς πολεμιστές, τους Μουσουλμάνους Τσάμηδες της περιοχής. Δύο λύσεις υπήρχαν. Ή να πεισθούν οι Μουσουλμάνοι να αφοσιωθούν στα ειρηνικά τους έργα, ή να επιχειρηθεί πλήρης εκκαθάριση της περιοχής από τις ληστρικές αυτές ομάδες. Για λόγους ανθρωπιστικούς και πολιτικής σκοπιμότητας προτιμήθηκε το πρώτο.
Την 3η Ιουλίου απεστάλη προκήρυξη των Ε.Ο.Ε.Α. προς όλους τους Μουσουλμάνους της Θεσπρωτίας να καταθέσουν τα όπλα, χωρίς άμεσο αποτέλεσμα. Αργότερα, την 11η Ιουλίου, υπογράφεται στο Νικολίτσι συμφωνητικό μεταξύ των Ε.Ο.Ε.Α. και των Μουσουλμάνων για κατάπαυση των εχθροπραξιών. Την 21η Ιουλίου με επιστολή τους οι Μουσουλμάνοι ζητούν συνάντηση για την 24η Ιουλίου και ώρα 1700.
Στην ορισθείσα θέση (Μονή Παγανιοί) προσήλθε αντιπροσωπία των Ε.Ο.Ε.Α., στην οποία συμμετέσχον και οι Αμερικανός λοχαγός Άντερσον, Βρετανός υπολοχαγός Ντειβ, βρετανός υπαξιωματικός Ντόν. Από την πλευρά τους προσήλθαν τρείς μόνο Μουσουλμάνοι από τη Παραμυθιά, και την 18η ώρα σύνδεσμοι τινές, αλλά χωρίς καμία εξουσιοδότηση. Προσκλήθηκαν και πάλι οι κεφαλές για συνάντηση στη Παραμυθιά, αλλά και πάλι ούτε προσήλθαν ούτε απάντηση στην έγγραφη πρόσκληση έδωκαν. Στη σχετική πρόσκληση του Μητροπολίτη Παραμυθιάς η απάντηση ήταν παρελκυστική.
Καταδεικνύεται έτσι ότι οι Μουσουλμάνοι Τσάμηδες της Θεσπρωτίας είχαν μοναδικό σκοπό τη παρέλκυση του ζητήματος μέχρι τη πλήρη οργάνωση τους από τους Γερμανούς. Μετά από αυτό το Γενικό Αρχηγείο των Ε.Ο.Ε.Α. αποφάσισε, με τη συγκατάθεση και της συμμαχικής αποστολής, τη πλήρη εκκαθάριση της περιοχής Νοτίως του Καλαμά.
Η επιχείρηση διαρκεί από 4 μέχρι 11 Αυγούστου, και την παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς οι αξιωματικοί της συμμαχικής αποστολής. Οι Μουσουλμάνοι πέτυχαν να αποσύρουν όλο τον άμαχο πληθυσμό, συνεπτύχθησαν Βορείως Καλαμά, και επιδόθηκαν σε νέες σφαγές και λεηλασίες του ελληνικού πληθυσμού. Κατέστρεψαν δε ολοσχερώς τα χωρία Καστρί, Παραπόταμο, Μαυρούδι, Άγιο Βλάσιο.
Ο εκπρόσωπος του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού Ηπείρου Λαμπέρ, σε συνεννόηση με το Μουφτή Ιωαννίνων, ανέλαβε να πείσει τους Μουσουλμάνους να καταθέσουν τα όπλα, και μετέβη για το σκοπό αυτό στις Φιλιάτες και την Κονίσπολη, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Την 17η Αυγούστου έγινε η μάχη της Μενίνας, όπου ολόκληρη η Γερμανική φρουρά και μεγάλος αριθμός Μουσουλμάνων εξοντώθηκαν. Μεταξύ των συλληφθέντων 180 αιχμαλώτων περιλαμβάνονται και 43 Μουσουλμάνοι της Θεσπρωτίας, εντεταγμένοι στο Γερμανικό στρατό.
Η απελευθέρωση του Βορείως του Καλαμά ΒΔ τμήματος της Ηπείρου πραγματοποιήθηκε το 2ο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου, μετά από συνεχείς μάχες με τους Γερμανούς και τους Μουσουλμάνους της Θεσπρωτίας ( 3η μάχη Μενίνας - σημερινή Νεράιδα, μάχες Ηγουμενίτσας, Παραποτάμου, Φιλιατών ). Κατά την απελευθέρωση των Φιλιατών συνελήφθησαν και περί τους 120 Μουσουλμάνοι Θεσπρωτοί, που βαρύνονταν για πλείστα εγκλήματα κατά του Ελληνικού πληθυσμού. Περί τους 55 καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν. Το μήνα Νοέμβριο το Γεν. Αρχηγείο των Ε.Ο.Ε.Α. προώθησε προς Αλβανία τα συντηρούμενα με μέριμνα του στη Πάργα, Παραμυθιά και Φιλιάτες γυναικόπαιδα, που ανήρχοντο σε χίλια (1000) περίπου.
Πρόσφατα οι απόγονοι των Τσάμηδων που μένουν στην Αλβανία, αλλά και αυτοί που τους χαϊδεύουν, ανακηρύσσουν την 27η Ιουνίου, ημέρα απελευθέρωσης της Παραμυθιάς, σαν ημέρα δήθεν γενοκτονίας , προσφεύγουν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, και προβαίνουν κατ΄ έτος την 27η Ιουνίου σε θορυβώδεις συγκεντρώσεις στα σύνορα με τη Θεσπρωτία. Ενώ γνωρίζουν ότι με τον τρόπο αυτό κακοποιούν και παραχαράσσουν την ιστορία. Η ιστορία έχει καταγράψει ότι οι πρόγονοι τους ήταν εγκληματίες πολέμου, που διέφυγαν την παραπομπή τους στο δικαστήριο της Νυρεμβέργης, όπου έπρεπε να δικασθούν, παρέα με τους ναζί συνεργάτες τους. Είναι βέβαιο και το ξέρουν ότι στο δικαστήριο που προσφεύγουν θα βρεθούν από κατήγοροι κατηγορούμενοι.
Αλλά φωνάζει ο κλέφτης για να φοβηθεί ο νοικοκύρης, που λέει και ο θυμόσοφος λαός μας.-
***
*Ο Γιώργος Γκορέζης είναι Υποστράτηγος ε.α., αρθρογράφος, συγγραφέας. –
Πρώτη δημοσίευση στο https://ggore.wordpress.com/
Βοηθήματα
- « Πολεμική Έκθεση» Γενικού Αρχηγείου Ε.Ο.Ε.Α., Νικολόπουλου Π., Διευθυντή Επιχειρήσεων.
- « Αρχεία Εθνικής Αντίστασης», Εκδόσεις ΓΕΣ, 1998, με την επιμέλεια επιτροπής ανωτάτων αξιωματικών υπό την προεδρία του υποφαινομένου.
- « Εθνική Αντίσταση 1941-45», Υποστρατήγου Γεωργίου Γκορέζη, 1999, Εκδόσεις Δωδώνη.