Συνεχίζω τις ”άγνωστες σελίδες της Ιστορίας” με το Κυπριακό. Όταν έλεγα, ακόμα και στους Κύπριους, το πώς ακριβώς φτάσαμε στο Κυπριακό δεν μου έδινε κανείς σημασία. Αν το γνώριζα είναι γιατί έτσι είχα μάθει να ερευνώ τα γεγονότα, από τον Καθηγητή μου Dr. Kulsky (πρώην Υπουργό Εξωτερικών της Πολωνίας) στο Maxwell School Πολιτικών Επιστημών, που παρακολουθούσα παράλληλα στο Syracuse University. Δηλαδή όταν εμπλέκονται Μεγάλες Δυνάμεις στα διεθνή δρώμενα να ψάχνω και πολύ μακρύτερα από την τοποθεσία του προβλήματος. Γιατί κάτι που γίνεται στη Μεσόγειο μπορεί να έχει την καταγωγή του στον Ειρηνικό Ωκεανό! Είναι η περίπτωση του Κυπριακού.
Από το 1949 μέχρι το 1955, οι ΗΠΑ και η Μεγάλη Βρετανία, βρίσκονται σε μια πρωτοφανή περίοδο σύγκρουσης στην Κίνα η οποία οδηγεί σε μια δεύτερη στην Κύπρο. Ενώ, παράλληλα, συνεργάζονται στενά σε μια άλλη εξίσου σοβαρή υπόθεση πολιτικής και στρατιωτικής επέμβασης!!! Στο Ιράν. Όπου έχουν κοινά συμφέροντα. Το 1953. Όταν αρχίζει το Κυπριακό!
Στην Κύπρο είναι που τα πολιτικά συμφέροντα είναι συγκρουόμενα. Με αμερικανική υποστήριξη - και σίγουρα με τεχνική βοήθεια - ετοιμάζεται ένοπλη εξέγερση της ΕΟΚΑ ενάντια στην Βρετανική εξουσία στη Κύπρο. Θα ξεκινήσει το 1954 (παρόλο ότι δεν συμφωνούν όλες οι πολιτικές δυνάμεις του νησιού). Αντιβρετανική εξέγερση με αρχηγό τον Γρίβα, τον καλύτερο φίλο και προστατευόμενο της Μεγάλης Βρετανίας, σύμμαχο σε όλες τις στρατιωτικές επιχειρήσεις των Άγγλων κατά των αριστερών δυνάμεων με σκοπό, μεταξύ άλλων, την βίαιη επιστροφή της Βασιλικής - αγγλόφιλης - εξουσίας στην Ελλάδα!
Πρώτο γεγονός: Ύστερα από έναν μακρύ αντάρτικο πόλεμο του ΚΚ της Κίνας κατά του Αμερικανοδίαιτου Τσανγκ Κάι Σεκ, ο Μάο Τσε Τουνγκ εισέρχεται στο Πεκίνο τον Δεκέμβριο -νομίζω- του 1949 και ιδρύει την Λαϊκή Κίνα. Μόλις τελείωσε ο Ελληνικός Εμφύλιος, η Αμερική στρέφεται στην Κίνα και στην Κορέα. Ο Αμερικανικός 7ος Στόλος προστατεύει την μεταφορά του στρατού τού Τσανγκ Κάι Σεκ (2 εκατομμύρια άνδρες!) στην κινεζική μεγαλόνησο Φορμὀσα (σήμερα Ταϊβάν). Και ετοιμάζουν επιστροφή στην ηπειρωτική Κίνα, να εκδιώξουν τον Μάο Τσε Τουνγκ που έχει σοβιετική υποστήριξη, τουλάχιστον πολιτική.
Δεύτερο γεγονός: Ο Μάο απειλεί το Χονγκ Κονγκ, βρετανική κτήση. Οι Άγγλοι για να περισώσουν το Χονγκ Κογκ δέχονται να αναγνωρίσουν την Λαϊκή Κίνα του Μάο. Θα είναι η μόνη μη κομμουνιστική χώρα που αναγνωρίζει την νέα Κίνα, απ′ όσο ξέρω.
Τρίτο γεγονός: Οι Αμερικανοί είναι φυσικά έξαλλοι που οι φίλοι και σύμμαχοί τους οι Άγγλοι ματαιώνουν την επιστροφή των αντικομουνιστών στην Κίνα που ήδη ετοιμάζεται. Ανακοινώνουν ότι ”η πραγματική Κίνα είναι η Φορμόσα”. (Φορμόσα, δηλαδή ”Ωραία”, την είχαν ονομάσει οι Πορτογάλοι όταν ήταν αποικία τους). Και αποφασίζουν, μαζί με όσες χώρες στο ΟΗΕ ”διαθέτουν” να αναγνωρίσουν ως Κινέζο Πρόεδρο, έστω της Νήσου ”Κίνα”, τον φίλο τους τον Τσαγκ Κάι Σεκ. Και ως γνήσιο εκπρόσωπο της Κίνας στο ΟΗΕ και στο Συμβούλιο Ασφαλείας το οποίο επίσης ελέγχουν πολιτικά και διπλωματικά. Παρά την προδοσία της πονηρής Αγγλικής Αλβιώνας, όπως την αποκαλούν πλέον οι Αμερικανοί δημοσιογράφοι (αντί για το ”Γηραιά Αλβιών” που ήταν το αρχαίο όνομα της βρετανικής νήσου). Οι Σοβιετικοί (που μετέχουν στο Συμβούλιο Ασφαλείας) και οι κομμουνιστικές χώρες ζητούν βέβαια να φύγει ο Τσανγκ Κάι Σεκ και να αντικατασταθεί από τον Μάο.
Οι Άγγλοι τι θα κάνουν; Αφού αναγνώρισαν την Λαϊκή Κίνα, στις ψηφοφορίες, θα είναι με τους Ρώσους! Άκουσον άκουσον! Και ο Τσανγκ Κάι Σεκ θα μείνει, ως Κίνα, στον ΟΗΕ και στο Συμβούλιο Ασφαλείας επί 22 χρόνια! (Μέχρι το 1971). Όμως οι Άγγλοι δεν θα μείνουν ατιμώρητοι.
Τέταρτο γεγονός: Όταν στην Κύπρο γίνεται το Δημοψήφισμα με το οποίο ο Κυπριακός λαός ζητάει την Ένωση του Ελληνικού νησιού με την Ελλάδα, ο Πρωθυπουργός Στρατάρχης Παπάγος εκδηλώνει την πρόθεσή του να συμπαρασταθεί στους Κυπρίου με κάθε τρόπο. Βέβαιος ότι, με αμερικανική υποστήριξη - στην οποία έχει παραδοθεί η χώρα από το ψυχροπολεμικό ”Δόγμα Τρούμαν” του 1947 και ύστερα - θα στεφθεί ”Εθνάρχης”″ όπως νωρίτερα ο Βενιζέλος που ”μεγάλωσε την Ελλάδα” μετά τις νίκες του 1912 και του 1918.
Πριν αρχίσει ο ένοπλος αγώνας στην Κύπρο, ο Παπάγος προσπάθησε με κάθε τρόπο να πείσει τους Άγγλους να αποδεχτούν το αίτημα για Ένωση των Κυπρίων. Όλες οι βρετανικές κυβερνήσεις το απέρριψαν. Πρωθυπουργός -και άρρωστος- είναι ο Άντονυ Ήντεν. Μετά από μια κρουαζιέρα με το γιοτ του Ωνάση, ο Παπάγος φιλοξενεί τον Ήντεν - incognito- στην Κηφισιά (έγινε γνωστό πρόσφατα) ελπίζοντας να αποσπάσει μια συμφωνία. Ο Ήντεν μέχρι που θύμωσε. Και ο Παπάγος εγκατέλειψε κάθε ελπίδα για φιλικό διακανονισμό. Ο βασικός λόγος ήταν φυσικά η τεράστια στρατιωτική βάση τους στη νησί. (Η οποία, σημειωτέον, δεν έχει εγκαταλειφθεί και μετά την συμφωνία του Λονδίνου που έκανε την Κύπρο ανεξάρτητο κράτος).
Ο Παπάγος ακολουθεί την πολεμική διέξοδο για να γονατίσει την ”Γηραιά Αλβιώνα”. Με αποτέλεσμα ”να τα βρουν” μεταξύ τους οι Άγγλοι και οι Αμερικανοί! (Σε μια συνάντηση των Μακμίλαν & Αϊζενχάουερ στις Αζόρες νήσους). Ο τότε Καναδός Υφυπουργός Εξωτερικών και αντιπρόσωπος της χώρας του σε όλες τις Ψηφοφορίες στον ΟΗΕ ονομάζει την συμφιλιωτική συμφωνία στις Αζόρες ”τα βρήκαν μεταξύ τους”! Στα αγγλικά η φράση του Καναδού είναι ”they changed horses″*. Δηλαδή, οι Άγγλοι δεν θα ψηφίζουν εναντίον του Τσανγκ Κάι Σεκ στο Συμβούλιο Ασφαλείας και οι Αμερικανοί (συν οι φιλικές τους χώρες στον ΟΗΕ) δεν θα ψηφίζουν υπέρ της Ελληνικής πρότασης για Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Μπορεί κανείς να φανταστεί την απογοήτευση, στην Ελλάδα και στην Κύπρο, για την ”Αμερικανική προδοσία”. Η κυβέρνηση οργανώνει συλλαλητήριο Κυπρίων και Ελλήνων Φοιτητών που θα πάει ”να τα σπάσει” στην Αμερικανική Πρεσβεία. Kάποιοι ”επιτρέπουν” σε δύο αστυνομικούς να πυροβολήσουν δύο φοιτητές. Ο ένας (από φόβο;) πυροβολεί κάποιον που κοίταζε από το μπαλκόνι του! (Την επομένη θα έχουμε μια καινούρια ψηφοφορία για το Κυπριακό. Ποιοι νόμιζαν ότι η είδηση για δύο νεκρούς θα επηρέαζε το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας;).
Είμαι ακόμα στον στρατό, για την διετή θητεία μου, ως διερμηνέας, με γραφείο στην Προεδρία. Στους διαδρόμους των Παλαιών Ανακτόρων γίνεται σάλος. Εμφανίζεται ο Πρόεδρος της Βουλής και ρωτάει: ”Τι έγινε; Ti έγινε;”. Έχουμε δύο θύματα του απαντάει κάποιος. ”Εμ, με πορδές δεν βάφονται αυγά!” θα πει ο τότε Πρόεδρος της Βουλής. Αν δεν το είχα ακούσει ″με τα αυτιά μου” δεν θα το ανέφερα φυσικά.
Ο Παπάγος θα πεθάνει σε λίγο. Από πίκρα; Και γιατί έτσι ξαφνικά. Οι Αμερικανοί θα προωθήσουν τον Καραμανλή στην Πρωθυπουργία, όχι γιατί ήταν ιδιαίτερα ”αμερικανόφιλος” αλλά γιατί ήταν γνωστό ότι δεν συμφωνούσε με τον ένοπλο αγώνα στην Κύπρο (όπως πολλοί Κύπριοι). Δεν είχαν πλέον ανάγκη από πολεμική αντιβρετανική δράση οι Αμερικανοί! Άλλωστε ο Καραμανλής ήταν ο καλύτερος Υπουργός της Κυβέρνησης Παπάγου.
Ιδού το Κυπριακό.
Ένα μέρος το έχω από τον Στρατάρχη Παπάγο του οποίου ήμουν διερμηνέας (όταν με στείλαν άρον-άρον εκεί οι Αμερικανοί αξιωματικοί που είχα στον στρατό, όταν έκανα την θητεία μου). Τα σχετικά με την λύση Καραμανλή (και όχι Κανελλόπουλου ή Στεφανόπουλου, που ήταν Αντιπρόεδροι) τα γνωρίζω από την συνομιλία μου με την Ελένη Βλάχου στην Καθημερινή, το 1975, με αφορμή την ταινία μου ”Η Ελλάδα του Καραμανλή”. Τα σχετικά με τις Αμερικανοβρετανικές διαμάχες στην Άπω και Μέση Ανατολή, μου τα επιβεβαίωσαν τα Καναδικά αρχεία για τις ψηφοφορίες στον ΟΗΕ τα οποία έχουν πρόσφατα δημοσιευθεί. Στο διαδίκτυο! (Όταν συμπληρώθηκε η 50ετία του απορρήτου).
* Βλ. Ρ.Μ. ”Ο Κόσμος κατ’εμέ” (Εκδ. Γαβριηλίδη)